Burak.İhsan BİRECİKLİ

Yüzüncü yılında II.Meşrutiyet'in ilanı üzerine bir inceleme

Avrupa’daki siyasi akımların Osmanlı ülkesine sızması kurgulanmış politikalar aracılığıyla olmuştur. Böylece Balkanlar 19. yüzyıldan başlayarak ulus olma duygusunun gelişmesine bağlı olarak isyanların ve sorunların merkezi haline gelmiştir. Osmanlı İmparatorluğu’nun son yüzyılına damgasını vuran olaylardan biri de Meşrutiyet yönetimine geçiştir. Meşrutiyet Dönemi çok önemli sosyal ve siyasi değişimlere neden olmuştur. I. Meşrutiyet, hem Avrupa devletlerinin baskısı hem de çökmekte olan Osmanlı Devleti’nin yenilenmesi ve yaşatılması amacıyla ilân edilmişti. II. Meşrutiyet ise çökmekte olan Osmanlı İmparatorluğunu kurtarmak amacıyla ve uzun süren bir baskı dönemine tepki olarak ilân edilmişti. İttihat ve Terakki 1908 devriminden sonra iktidarı ele geçirmesinin ardından ülkenin kaderine 1918 yılına kadar egemen olacak ve dış politikasına da yön verecektir. Bu yüzden II. Meşrutiyeti; karakteri itibarıyla Osmanlı Devleti’nin tasfiyesi ve yeni bir devletin ortaya çıkması sürecinde rol oynayacak seçkin kadroların oluştuğu bir dönem olarak tanımlamak mümkündür. Jön Türkler, eserlerinde Avrupa’nın siyasi ve askeri açıdan Osmanlı’ya örnek olması gerektiğinde birleşirler. Jön Türklerin Avrupa gözlemleri, yenileşme projesine dönüşür. Bu makalede II. Meşrutiyet dönemi kısaca incelenmiştir.

PDF

___

Başbakanlık Osmanlı Arşivi: BOA, Y.E.E., Yıldız Esas Evrakı, 71/68; 71/69; 86/3186; Hariciye Nezareti Siyasi Kısmı, HR.SYS., 119/14
AHMAD, Feroz, Modern Türkiye’nin Oluşumu, Doruk yayını, Ankara, 2002; İttihat ve Terakki 1908-1914, çev:Nuran Yavuz, Kaynak yayını, İstanbul, 1995
ALKAN, A.Turan, II. Meşrutiyet Devrinde Ordu ve Siyaset, Ufuk Kitapları, İstanbul, 2001
ALKAN, Necmettin, “1908 Jön Türk İhtilalinin Başlamasında Reval Buluşmasının Önemi”,Toplumsal Tarih, Sayı:175, Temmuz 2008, s.48-52; “1908 Jön Türk İhtilali’nde Firzovik Toplantısının Önemi”, Toplumsal Tarih, Sayı:177, Eylül 2008, s.78-84
AKŞİN, Sina, Jön Türkler ve İttihat ve Terakki, İmge kitapevi, İstanbul 2001
AKTAR, Yücel, “Demokratikleşme Sürecindeki Osmanlı İmparatorluğu’nun Anatomik Yapısı”, IV.Askeri Tarih Semineri Bildirileri, Genelkurmay yayını, Ankara, 1989
Akyüz , Yahya, Türk Eğitim Tarihi, Alfa yayını, İstanbul, 1999
Arıkan , Gülay, “Osmanlılarda Tanzimat Döneminde Kadınlarla İlgili Gelişmeler, II.Meşrutiyet Dönemi”, Tanzimat’ın 150.Yıldönümü U.arası Semp., TTK, Ankara, 1994
Armaoğlu , Fahir, 19.Yüzyıl Siyasi Tarihi, TTK, Ankara, 2003
ATA, Bahri, “II. Meşrutiyet Döneminin Değerli Bir Maarifçisi Fuad Şemsi İnan”, Türk Yurdu, Cilt:28, Sayı:251, Temmuz 2008, s.98-101
AVAGYAN, Arsen-MİNASSİAN, Gaidz F., Ermeniler ve İttihat Terakki, Haz.Rober Koptaş,Aras yayını, İstanbul 2005
AYDEMİR, Ş.Süreyya, Makedonya’dan Ortaasya’ya Enver Paşa, Remzi kitapevi, İstanbul, 1970
BAYUR, Yusuf Hikmet, Türk İnkılâbı Tarihi, C:I, Kısım:I, TTK, Ankara, 1991
BİRİNCİ, İhsan, “İlk Polis Okulları”, Hayat Tarih Mecmuası, Yıl:2, Cilt:1, Sayı:3, Nisan 1966, s.87-90
Çavdar , Tevfik, Türkiye’nin Demokrasi Tarihi 1839-1950, İmge yayını, Ankara, 2004
DANİŞMEND, İsmail Hami, 31 Mart Vakası, İstanbul kitapevi, İstanbul, 1974
Davison , Roderic H., Osmanlı-Türk Tarihi, çev.M.Moralı, Alkım yayını, İstanbul, 2004
Demir , Fevzi, II. Meşrutiyet Dönemi Meclisi Mebusan Seçimleri, İmge kitapevi, Ankara, 2007
DUMONT, Paul, Osmanlıcılık Ulusçu Akımlar ve Masonluk, çev.Ali Berktay, YKY, İstanbul,2000
EMİROĞLU, Kudret, Anadolu’da Devrim Günleri II. Meşrutiyet’in İlanı, İmge kitapevi, Ankara,1999
Enver Paşa’nın Anıları, haz:H.Erdoğan Cengiz, İletişim yayını, İstanbul, 1991
Ergün , Mustafa, II. Meşrutiyet Devrinde Eğitim Hareketleri, Ocak yayını, Ankara, 1996
HALE, William, 1789’dan Günümüze Türkiye’de Ordu ve Siyaset, çev:Ahmet Fethi, Hil yayını,İstanbul, 1996
Hanioğlu , M.Şükrü, Bir Siyasal Örgüt Olarak Osmanlı İttihat ve Terakki Cemiyeti ve Jön Türkler, İletişim yayını, İstanbul, 1985
IMBERT, Paul, Osmanlı İmparatorluğu’nda Yenileşme Hareketleri, çev:Adnan Cemgil, Engin yayını, İstanbul, 1981
İkinci Meşrutiyet’in İlanı ve 31 Mart Hadisesi, Haz:F.Reşit Unat, TTK, Ankara, 1991
Kansu , Aykut, 1908 Devrimi, İletişim yayını, İstanbul,2006; “100.Yıldönümünde 1908 Devrimi’ni Anlamaya Çalışmak”, Toplumsal Tarih, Sayı:175, Temmuz 2008, s.22-35
Karal , Enver Ziya, Osmanlı Tarihi 1908-1918, C.IX, TTK yayını, Ankara, 1999
Karpat , Kemal, Türkiye’de Siyasal Sistemin Evrimi, çev.Esin Soğancılar, İmge kitapevi,Ankara, 2007
KARS, H. Zafer, 1908 Devrimi’nin Halk Dinamiği, Kaynak yayını, İstanbul, 1997
Kodaman , Bayram, “1876-1920 Osmanlı Siyasi Tarihi”, Doğuştan Günümüze Büyük İslam Tarihi, C.12, Çağ yayını, İstanbul, 1993
Köni , Hasan, “I.Dünya Savaşı Öncesi İstihbarat ve Günümüze Etkileri”, IV.Askerî Tarih Semineri,GK. Başk. yayını, Ankara, 1989
KURAN, A. Bedevi, İnkılâp Tarihimiz ve İttihat ve Terakki, Tan matbaası, İstanbul, 1948
Kuran , Ercüment, “Panislamizmin Doğuşu ve Gelişmesi”, “XIX. Yüzyılda Türkiye’de Kültür Değişmesi”, Türkiye’nin Batılılaşması ve Milli Meseleler, TDV yayını, Ankara,2004; Türk Çağdaşlaşması Çileli Bir Yolda İlerleyiş, Akçağ yayını, Ankara, 1997
KUTAY, Cemal, Prens Sabahattin Bey Sultan II.Abdülhamid ve İttihad ve Terakki, Ercan matbaası,İstanbul, 1964; Osmanlıdan Cumhuriyete Yüzyılımızda Bir İnsanımız Hüseyin Rauf Orbay, Cilt:2, Kazancı matbaacılık, İstanbul, 1992
Külçe , Süleyman, Osmanlı Tarihinde Arnavutluk, İzmir Ticaret basımevi, İzmir, 1944
MacfIe, A.L., Osmanlı’nın Son Yılları 1908-1923, çev.D.Acar-F.Soysal, Kitap yayını, İstanbul,2003
Müfid Şemsi Paşa, Arnavutluk İttihad ve Terakki, haz.A.N.Galitekin, Nehir yayını, İstanbul 1995
ORTAYLI, İlber, Osmanlı İmparatorluğu’nda Alman Nüfuzu, İletişim yayını, İstanbul, 1998
Özkaya , R.Yücel, “Tanzimat’ın Siyasi Yönden Meşrutiyete Etkileri Cemiyet-i İslamiyye Başkan Vekili Muhiddin Efendi’nin Meşrutiyet Hakkındaki Düşünceleri”, Tanzimat’ın 150.Yıldönümü U.arası Semp., TTK, Ankara, 1994
Pamuk , Şevket, Osmanlı-Türkiye İktisadi Tarihi, İletişim yayını, İstanbul, 2005
PETROSYAN, Y.Aşatoviç, Sovyet Gözüyle Jöntürkler, çev:M.Beyhan, A.Hacıhasanoğlu, Bilgi yayını, İstanbul, 1974
Ramsaur , Ernest E., Jöntürkler 1908 İhtilalinin Doğuşu, çev:M.Önal Mengüşoğlu, Pınar yayını, İstanbul, 2004
Resneli Niyazi Hatıratı, Haz.Nurer Uğurlu, Örgün yayını, İstanbul, 2003
REYHAN, Cenk, Osmanlı’da İki Tarz-ı İdare Merkeziyetçilik Adem-i Merkeziyetçilik, İmge kitapevi,Ankara, 2007; “Jön Türk Hareketi: Türk Devrim Süreci Üzerine Karşılaştırmalı Bir Çözümleme”, Doğu-Batı, Sayı:45, Temmuz 2008, s.105-131; Türkiye’de Liberalizmin Kökenleri: Prens Sabahaddin, Ankara, 2008
Shaw , Stanford-E.Kural, Osmanlı İmparatorluğu ve Modern Türkiye, C.II, E yayını, İstanbul,1983
Tabakoğlu , Ahmet, Türk İktisat Tarihi, Dergâh yayını, İstanbul, 1998
TEPEDENLİOĞLU, N.Nazif, İlan-ı Hürriyet ve Sultan II.Abdülhamit Han, Yeni Çığır Kitapevi, İstanbul, 1960
Tunaya , T.Zafer, Türkiye’de Siyasal Partiler II Meşrutiyet Dönemi, C.I, İletişim yayını, İstanbul,1998; Türkiye’de Siyasal Gelişmeler, C:I, İstanbul, 2003; Hürriyetin İlanı, İstanbul,2004
Turhan , Mümtaz, Kültür Değişmeleri, Çamlıca yayını, İstanbul, 2002
ULUBELEN, Erol, İngiliz Gizli Belgelerinde Türkiye, Aykaç kitapevi, İstanbul, 1967
YERASİMOS, Stefanos, Az Gelişmişlik Sürecinde Türkiye, Cilt:2, çev:Babür Kuzucu, Belge yayını, İstanbul, 2001
Zengin , Zeki S., II. Meşrutiyette Medreseler ve Din Eğitimi, Akçağ yayını, Ankara, 2002
ZURCHER, E.Jan, Modernleşen Türkiye’nin Tarihi, İletişim yayını, İstanbul, 1996