Seçme, Seçilme ve Serbest Siyasi Faaliyette Bulunma Hakkı Bakımından Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru Kapsamında Bir İnceleme

Seçme, seçilme ve serbest siyasi faaliyette bulunma hakkı siyasal demokrasinin gerçekleştirilmesi için varlığı zorunlu şartlardan biri olup hem İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi'nde hem de Anayasa'nın çeşitli hükümlerinde güvence altına alınmıştır. 2010 yılındaki anayasa değişikliği ile bireysel başvuru mekanizması hukukumuza girmiştir. Bu mekanizmanın kabul edilme amaçlarından biri Türkiye aleyhine İnsan Hakları Avrupa Mahkemesi önüne getirilen dosya sayısını azaltmaktır. Bu sebeple seçme, seçilme ve serbest siyasi faaliyette bulunma hakkı bakımından bireysel başvurunun amaçlandığı doğrultuda işlev görüp görmediğini incelemek bir gerekliliktir. Anayasa Mahkemesi, Anayasa'nın 67. maddesinde düzenlenen seçme, seçilme ve serbest siyasi faaliyette bulunma hakkına ilişkin sayıca çok fazla olmasa da hakkın farklı boyutlarına ilişkin bireysel başvuru kararları vermiştir. Bu çalışmada bireysel başvuru aşamasında gündeme gelebilecek İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi ve Anayasa'daki hakka ilişkin düzenlemeler arasındaki uyum sorunları ortaya çıkarılmaya çalışılmış, Anayasa Mahkemesinin çalışmanın yapıldığı tarihe kadarki süreçte vermiş olduğu bireysel başvuru kararlarında hakkın korunmasına ilişkin yaklaşımı değerlendirilmiştir

A Review within the Scope of Individual Application to the Constitutional Court in Terms of Right to Vote, to Be Elected and to Engage in Political Activity

Right to vote, to be elected and engage in political activity is one of the conditions sine qua non to put political democracy into practice and it is guaranteed under both European Convention of Human Rights and the Constitution. Individual application mechanism was introduced to our law within the constitutional amendment in 2010. One of the objectives of adoption of this mechanism is to reduce the number of cases against Turkey before the European Court of Human Rights. Therefore, it is necessary to review whether individual application mechanism functions in accordance with that objective. Constitutional Court has awarded judgments on individual applications that are not so many in number but related to divergent aspects of the right to vote, to be elected and to engage in political activity guaranteed under the article 67 of the Constitution. In this study, it is aimed to reveal the probable compliance problems between the regulations of European Convention of Human Rights and the Constitution, and also it is reviewed the approach of the Constitution Court to protection of these rights mentioned in terms of its judgments in individual applications that are awarded by the time this study was done.

___

Akbulut, Olgun, "Serbest Seçim Hakkı", İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi ve Anayasa: Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru Kapsa- mında Bir İnceleme (Ed. Sibel İnceoğlu), İstanbul: Beta Ya- yınları, 2013, ss. 543-555.

Hakyemez, Yusuf Şevki, "Yetki AYM'de Değil, AYM'dedir", http://www.hukuka- jansi.com/m/?id=2769 (erişim tarihi: 13.06.2016)

Harris, D.J., O'Boyle, M., Bates, E.P., Law of the European Convention on Hu- man Rights, NewYork: Oxford University Press, 2009.

İnceoğlu, Sibel, "Norm Temelli Denetimden Olay Temelli Denetime: İHAS'a Uyum Işığında Bir Değerlendirme", Anayasa Yargısı Dergisi, C. 30, 2013, ss. 83-106.

İnceoğlu, Sibel, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararlarında Adil Yargı- lanma Hakkı, İstanbul: Beta Yay., 2004.

Kılıç, Ayhan, "Yüksek Seçim Kararlarına Karşı Bireysel Başvuru Yolu", Uyuş- mazlık Mahkemesi Dergisi, S.3, C.1, Haziran 2014, ss. 39-81.

Şirin, Tolga, "İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi'ne Göre Serbest Seçim Hakkı", MÜHF-HAD, C.17, S.1-2, ss. 283-348.

TBMM, Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun Tasarısı İle Anayasa Komisyonu Raporu(1/1993), 23. Dönem, Yasama Yılı: 5, S. Sayısı: 696, https://www.tbmm.gov.tr/sirasa- yi/donem23/yil01/ss696.pdf (erişim tarihi: 20.06.2016)

Sağlam, Fazıl, "Anayasa Şikayeti Anlamı, Kapsamı ve Türkiye Uygulamasında Olası Sorunlar", Demokratik Anayasa- Görüşler ve Öneriler içinde (Der. Ece Göztepe, Aykut Çelebi), İstanbul: Metis Ya- yınları, 2012, ss. 418-466.

Sağlam, Musa, "YSK Kararları Bireysel Başvuru Konusu Olabilir Mi?", HUKAB, Temmuz- Eylül 2012, S.2, Ankara, ss. 38-39.

Teziç, Erdoğan, Anayasa Hukuku, 17. Bası, İstanbul: Beta Yayınları, 2014.

Yılmaz, Didem, "Seçim Döneminde Cumhurbaşkanının Konuşmalarının Yüksek Seçim Kurulu Tarafından Denetimi ve Bireysel Başvuru Yolu", TBB Dergisi, 2016 (122), ss. 47-72.

Yılmaz, Zekeriya, "Bir Suçtan Mahkumiyet Nedeniyle Seçme ve Seçilme Ehliye- tinden Yoksunluk", Terazi Aylık Hukuk Dergisi, Yıl: 6, S. 57, Mayıs 2011, ss. 32-39.

İnsan Hakları Avrupa Mahkemesi Kararları

A.D.Q. v. Belgium, App. No. 1023/61, 18.9.1961.

Ahmed and others v. UK, Appl. No. 65/1997/849/1056, 02.09.1998.

Alajoss Kiss v. Hungry, Appl. No. 38832/06, 20.05.2010.

Aziz v. Cyprus, Appl. No. 69949/01, 22.6.2004.

Booth-Clibborn and others v. UK, App. No.11391/85, 5.7.1985.

Boskoski v. The Former Yugoslav Republic of Macedonia, (inadmissibilty) Appl. No. 11676/04, 2.9.2004.

Castells v. İspanya, Başvuru No. 11798/85, 23.12.1992.

Clerfayt, Legros and others v. Belgium, App. No. 10650/83, 17.5.1985.

Danoka v. Letonya (Grand Chamber), Appl. No. 58278/00, 16.3.2006.

Gorizdra v. Georgia, App. No. 53180/99, 2.7.2002.

Guliyev v. Azerbaijan, (inadmissibility), Appl. No. 35584/02, 27.05.2004.

Hirst v. UK (No: 2) (Grand Chamber), Appl. No. 74025/01, 6.10.2005.

Ilıcak v. Turkey, Appl. No. 15394/02, 05.04.2007.

Malarde v. France, App. No. 6813/99, 5.9.2000.

Mathieu-Mohin and Clerfayt v. Belgium, Appl. No. 9267/81, 2.3.1987.

Matthews v. UK (Grand Chamber), Appl. No. 24833/94, 18.02.1999.

Melnychenko v. Ukraine, Appl. No. 17707/02, 19.10.2004.

Molka v. Poland, App. No. 56550/00, 11.4.2006.

Nurminen and others v. Finland, App. No. 27881/95, 26.2.1997.

Paksas v. Lithunia (Grand Chamber), Appl. No. 34932/04, 06.01.2011.

Sadak and others v. Turkey (No.2), Appl. No. 25144/94, 26149/95-26154/95, 27101/95, 11.06.2002.

Scoppola v. Italy (no.3), Appl. No. 126/05, 22.5.2012.

Sitaropolos and Giakoumopoulos v. Greece, (Grand Chamber), Appl. No. 42202/07,

Yumak and Sadak v. Turkey (Grand Chamber), Appl. No. 10226/03, 8.7.2008.

Vito Sante Santoro v. Italy, Appl. No. 36681/97, 01.10.2004) Zdanoka v. Latvia (Grand Chamber), Appl. No. 58278/00, 16.03.2006.

X v. UK, Appl. No. 7215/75, 5.11.1981.

Anayasa Mahkemesi Kararları

E. 2002/38, K. 2002/89, K.T. 8.10.2002. R.G. Tarih-Sayı: 26.12.2002/24975.

E. 2008/80, K. 2011/81, K.T. 18.5.2011; R.G. Tarih-Sayı: 15.12.2011/28143.

E. 2012/128, K. 2013/7, K.T.10.1.2013. R.G. Tarih-Sayı: 27.07.2004/25535.

E. 2014/140, K. 2015/85, K.T. 8.10.2015, R.G. Tarih-Sayı: 24.11.2015-29542.

E. 2010/66, K. 2010/91, K.T. 22.09.2010, R.G. Tarih-Sayı: 30.12.2010/27801.

E. 2010/8, K. 2010/35, K.T. 25.02.2010.

E. 1988/1, K. 1988/26, K.T. 30.06.1988, R.G. Tarih-Sayı: 26.11.1988/20001.

E. 1992/12, 1992/7, K.T. 18.2.1992, R.G. Tarih-Sayı: 13.05.1992/21227.

E. 1997/73, K. 1997/73, K.T. 30.12.1997, R.G. Tarih-Sayı: 06.05.1998-23334.

Ahmet Çalışkan başvurusu, Başvuru No. 2014/11717, 4.11.2014, RG. Tarih-sayı: 13.1.2015-29235

Atilla Kart ve Cumhuriyet Halk Partisi başvurusu, Başvuru No. 2014/13634, 8.9.2014.

Atilla Sertel başvurusu, Başvuru No. 2015/6723, 14.7.2015.

Büyük Birlik Partisi, Saadet Partisi, Demokratik Sol Parti başvurusu, Başvuru No. 2014/8842, 6.1.2015.

Faysal Sarıyıldız başvurusu, Başvuru No. 2014/9, 3.1.2014.

Gülser Yıldırım başvurusu, Başvuru No: 2013/9894, 2.1.2014.

Hakan Tezel başvurusu, Başvuru No. 2014/16988, 8.9.2015, RG Tarihi-sayı: 27.10.2015-29515.

İbrahim Ayhan başvurusu, Başvuru No. 2013/9895, 2.1.2014.

İsmail Taşpınar başvurusu, Başvuru No. 2013/3912, 6.2.2012.

Kemal Aktaş ve Selma Irmak başvurusu, Başvuru No. 2014/85, 3.1.2014.

Liberal Demokrat Parti başvurusu, Başvuru No. 2014/11268, 23.7.2014.

Mansur Yavaş ve Cumhuriyet Halk Partisi başvurusu, Başvuru No: 2014/5425,

Mehmet Haberal başvurusu, Başvuru No. 2012/849, 4.12.2013.

Mehmet Yiğiner başvurusu, Başvuru No. 2014/1944, 23.7.2014.

Mustafa Ali Balbay başvurusu, Başvuru No. 2012/1272, 4.12.2013.

Mustafa Ekici başvurusu, Başvuru No. 2014/13675, 8.9.2014.

Muzaffer Gölen başvurusu, Başvuru No. 2013/3430, 10.06.2015.

Nejdet Atalay başvurusu, Başvuru No. 2014/184, 16.07.2014.

Oğuz Oyan başvurusu, Başvuru No. 2015/8818, 14.7.2015.

Sabri Ergül başvurusu, Başvuru No. 2014/13625, 8.9.2014.

Sebahat Tuncel başvurusu, Başvuru No. 2012/1051, 20.02.1014.

Sevim Akat Eşki başvurusu, Başvuru no. 2013/2187, 19.12.2013.