Erhan AYDIN

5317

Ongi Yazıtı Üzerine İncelemeler

Ongi Yazıtı 1891 yılında N. M. Yadrintsev tarafından Ongi ırmağı civarında, Taramel yakınlarında bulunmuş olup toplam 19 satırdır. Bu yazıt ilk kez W. Radloff tarafından işlenmiştir. Yazıt üzerinde en çok ses getiren çalışmayı ise 1957 yılında S. G. Clauson yapmıştır. Yazıt, Türkiye'de ilk kez 1936 yılında H. N. Orkun tarafından yayımlanmıştır. T. Tekin'in 2000 yılında yayımlanan Orhan Türkçesi Grameri adlı kitapta da yazıtın metni verilmiştir. Yazıt üzerinde ülkemizde yapılan çalışmalar yok denecek kadar azdır. Bu çalışmada yazıt hakkında genel bilgiler verildikten sonra yazıtın yazı çevrimi, sözlüğü ve kelime notları verildi. Yazı çevrimli metinde önceki naşirlerin okuyuş şekilleri de dipnotlarla gösterildi. Özellikle notlar bölümünde bazı sorunlu kelimelerin önceki naşirler tarafından nasıl okunup anlamlandırıldığı üzerinde durulduktan sonra tarihi ve çağdaş Türk dillerindeki şekilleri üzerinde duruldu.
Anahtar Kelimeler:

Ongi Yazıtı; Eski Türk Yazıtları; Eski Türkçe; Kök Türkler

-

The Ongi lnscription, which consists of 19 lines, and which is located near the Ongı river and close to Taramel, was found by N. M. Yadrintsev. This inscription was first published by W. Radloff. S. G. Clauson made the most important contribution to the lnscription in 1957. An article about the lnscription was first published in Turkey in 1936 by H. N. Orkun. The text of the lnscription was given in T. Tekin's book called Orhan Türkçesi Grameri published in 2000. There are almost no articles in Turkey on the said lnscription After giving some general information about the Inscription, the transcription of the article, and the dictionary of the lnscription as well as the word notes of the Inscription were given. Readings of previous publishers were included as footnotes. After mentionnig how previous publishers read some problematic words, which has been included in the part called notes, corresponding figures of these in the historical and contemporary Turkish languages have been mentioned.
Keywords:

The Ongi Inscription; Old Turkic Inscriptions; The Old Turkic; Kök Turks,

PDF

___

  • Alyılmaz, C. (2003): Moğolistan’da Eski Türk Kültür ve Medeniyetine Ait Bazı Eserler ve Bulundukları Yerler. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştirmaiari Enstiiiisu Der- gisiXi2[,181-199.
  • Arat, R. R. (1979): Kutadgu Biiig. iii indeks. Hzl. K. Eraslan; N. Yüce; 0. F. Sertkaya. İstanbul: TKAE.
  • Atalay, B. (1992): Divanü Lügat-ir-Türk Tercümesi. Ankara: TDK.
  • Bang, W. (1980): Berlin'deki Macar Enstitüsünden ankoioji Mektuplari 0925-1934). Çev. Ş. Tekin. Erzurum: Atatürk Üniversitesi.
  • Bazin, L.. (1991): Les Systemes Chronologiques dans ie monde Turc ancien. Budapest: Akademiai Kiadö.
  • Berta, A. (2004): Szavaimai Jöi Haiğiâiok. A Türk 65 Ujgur Rovasirâsos Emlekek Kritikai Kiadasa. Szeged: JatePress.
  • Caferoğlu, A. (1972): Divanü Lıîgar-ir-Türk Dizini. Ankara: TDK.
  • Clausen, S. G. (1957): The Ongin Inscription. Joni-na ofthe Royal Asiatic Society 1957, 177-192.
  • Clauson, S. G. (1972): An etymological dictionary of pre-thirteeniii—ceniwy Turkish. Oxford: The Clarendon.
  • Dobrovıts, M. (2001): Ongin Yazıtın] tahlile bir deneme. Türk Diii Araştirmaiari i’iiii— ği-Beiieien 2000, 147-1 50.
  • Doerfer, G. (1975): Türkische and Mongoiisciie Eiemente iin nenpersisci'ien, Band: 4. Wiesbaden: Franz Steiner.
  • Erdal, M. (2002): Eine unbekannte Jenissei—Inschriften aus der Adrianov Kollektion. Bang Ogdisi. Fesrschrijîfiir Kiwis Rom-born aniüssiich seine: 60. Geburtstag/60. Doğum Yiii Daiqyrswia Kiwis Ranrbarn Armağan: içinde. Eds. J. P. Laut - M. Öl- mez. Freiburg-İstanbul. 83-96.
  • Golden, P. B. (2002): Türk Haikiari Tarihine Giriş. Çev. O. Karatay. Ankara: KaraM.
  • Gabaın, A. v. (1988): Eski Türkçenin Grameri. Çev. M. Akalın. Ankara: TDK.
  • Gömeç, S. (1997): Kök Türk Tarihi. Ankara: Türksoy.
  • Hirth, F. (1899): Nachworte zur InschriŞ des Tonyukuk. Die Aitrürkischen inschrifien der Mongaiei içinde. St-Petersburg. 1-140.
  • Klyaştorniy, S. G.-E. Tryjarski (1990): An Improved Edition of the Arkhanen Inscription. Raczniic Orienraiisnıczrgi XLVlliI, 65-68.
  • Kormuşirı, 1. V. (1997): Twrksicie eniseysicie epitıyfii, tekst: i issiedovamya. Moskva: Nauka.
  • Lessing, F. D. (2003): Mağden—Türkçe Sozluk. Çev. G. Karaağaç. Ankara: TDK.
  • Malov, S. E. (1959): Pamyainiki Drevneginricskoy pisrnennosii Mongoiii i Kirgizii. Moskva-Leningrad: İzdatel’stvo Akademii Nauk SSSR.
  • Nadelyayev, V. M.; D. M. Nasilov; E.. R. Tenişev; A. M. Şçerbak (1969): Drev- negıarkskiy Siovar. Leningrad: Akademiya Nauk SSSR.
  • Orkun, H. N. (1936): Eski Türk Yazrtiari . İstanbul: TDK.
  • Orkun, H. N. (1941): Eski Türk Yak-2:11am 1V. İstanbul: TDK.
  • Ösawa, T. (1999): Ongi Inscription. ProviSionai Report of Researches on Historicai Sites and inscriptions in Mongolia from ] 996 to ı'998 içinde. eds. T. Moriyasu and A. Ochir. The Society of Central Eurasian Studies. Osaka. 129-136.
  • Ösawa, T. (2000): Moğolistan’daki eski Türk anıt ve yazıtları üzerine yeni araştırmalar (1 ). Turk Diiieri Araştırmaları 10 (F estschrift Şir György Kara anlasslieh seines 65. Geburtstages am 23. Juni 2000 in Berlin). İstanbuliBerlin. 191-204.
  • Ögel, B. (1957): Doğu Göktürkleri hakkında vesikalar ve notlar. Beiieren XXI/81, 81-137.
  • Radjabov, A. A. (1970): Ob Onginskom Pamyatnike. Sov’eiskaya Tyarkaiagiya 19?012, 33-43.
  • Radloff, W. (1895): Die aiiiarkischea faschrğiren der Mangaiei. St-Petersburg.
  • Sertkaya, O. F. (1995): Gokturk Tarihinin Meseieieri. Ankara. TKAE.
  • Taşağıl, A. (2004): Cir: Kaynaklar-ma Gare Eski Türk Boyları. Ankara: TTK.
  • Tekin, T. (1968): A Grammar of Orichoa Turkia. Bloomington, The Hague: Indiana University Publications, Uralic and Altaic Series: 69.
  • Tekin, T. (1988): Orhan Yazitiari. Ankara: TDK.
  • Tekin, T. (2000): Orhan Tarkçesi Grameri. Ankara: Sanat Kitabevi.
  • Tekin, T. (2004): Irk Bing, Eski Uygurca Fa Kitabi. Ankara: Öncü Kitap.
  • Thomsen, V. (2002): Orhan Yazitlari Araştırmalar:. Çev. V. Köken. Ankara: TDK.
  • Türkçe Sözlük (2005): Türkçe Sozluk. Ankara: TDK.
  • Voytov, V. E. (1989): Pamyatnik problemı kul’turovedçeskoy interpretatsii. Sav'eis- kanin Tyarkaiogiya 198913, 34-50.
  • Yudahin, K. K. (1988): Kirgiz Sözlüğu. Çev. A. Taymas. Ankara: TDK.
FSM İlmi Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi-Cover
  • ISSN: 2147-3153
  • Başlangıç: 2012
  • Yayıncı: Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi
Arşiv
Sayıdaki Diğer Makaleler

Ongi Yazıtı Üzerine İncelemeler

Erhan AYDIN

Bavyera Devlet Kütüphanesi'nde Mahbuba Ait Benzetme Lafızlarını Açıklayan Bir Risale

Muhittin ELİAÇIK

"Her vadide inşâd-ı şi're muktedir idi" Osmanlı Müellifleri'nde Şair ve Şiir Değerlendirmeleri

İsmail GÜLEÇ