Bir Medeniyet Algılaması Olarak Ahmed Midhat Efendi'nin Paris'i

Daha XVIII yüzyıldan başlayarak, Avrupa'ya gidip Batılı şehirleri gören Osmanlı aydınlarının, Batı'nın toplumsal hayatına, kent kültürüne dair gözlemleri, yorumları Türk modernleşmesinde önemli bir yer tutmuştur. Bu şehirler içinde en önemli yeri ise Paris alır Paris, bu yüzyıldan itibaren Türk aydınının ilgi odağı, Batı dünyasına açıldığı bir pencere olmuştur Türk entellektüellerinin Paris'e gösterdikleri bu ilgi, bazan Paris hayali, bazan Paris özlemi, bazan da Paris yorumu ve hatta eleştirisi şeklinde XX. yüzyılda ve Cumhuriyet döneminde de, bugüne kadar, artarak süregelmiştir. Bu aydınlardan birisi de Ahmed Midhat Efendi'dir. O, hem edebi eserlerinin bir kısmında, hem de diğer eserlerinde Paris'ten çokça bahsetmiş, 1889'da Stockholm'de toplanan VIII. Müsteşrikler Kongresi'ne Türkiye'yi temsilen katılmak üzere yaptığı Avrupa seyahati esnasında uğradığı Paris şehrini Avrupa'da Bir Cevelan isimli seyahat kitabında ise teferruatı ile anlatmıştır. Bu makalede onun romanları ve bu kitabı çerçevesinde Paris'i nasıl gördüğü, nasıl yorumladığı üzerinde durulacaktır.

Anahtar Kelimeler:

Paris; Ahmed Midhat Efendi; Avrupa; Türk Edebiyatı; Türk Romanı

Paris in Ahmed Midhat Efendi's Works as a Civilization Perception

As a 19th century Otoman-Turkish author, Ahmed Midhat Efendi, writes about about Paris in his works very often. He wrote about Paris much before actually seeing the city. But after he went to VIIIth Orientalism Congress in 1889, he visited Paris and stayed there several weeks. After this visit, he wrote his observations about Paris in his book called Avrupa'da Bir Cevelan (A Trip in Europea).

Keywords:

Paris; Ahmed Midhat Efendi; Europe; Turkish Literature; Travel Writings,

PDF

___

Ahmed Midhat Efendi, Altın Aşıkları, (Haz. M. Fatih Andı), Ankara 2004, Türk Dil Ku- rumu Yay.
Ahmed Midhat Efendi, Avrupa Adâb—ı Muâşereti Yahut Alafranga, İstanbul 1312/1894, İkdam Matb., 636 s.
Ahmed Midhat Efendi, Avrupa’da Bir Cevelân, İstanbul 1307/ 1889, 1044 s.
Ahmed Midhat Efendi, Cellat, (Haz. Nuri Sağlam), Ankara 2000, Türk Dil Kurumu Yay.
Ahmed Midhat Efendi, Diplomalı Kız, İstanbul 1307/1890.
Ahmed Midhat Efendi, Hayret, (Haz. Nuri Sağlam), Ankara 2000, Türk Dil Kurumu Yay.
Ahmed Midhat Efendi, Kafkas, (Haz. Erol Ülgen), Ankara 2000, Türk Dil Kurumu Yay.
Ahmed Midhat Efendi, Paris ’te Bir Turk, (Haz. Erol Ülgen), Ankara 2000, Türk Dil Ku- rumu Yay.
Ahmed Midhat Efendi, Süleyman Muslî, (Haz. M. Fatih Andı), Ankara 2000, Türk Dil Kurumu Yay.
Ahmed Midhat Efendi, Yeryuzunde Bir Melek, (Haz. Nuri Sağlam), Ankara 2000, Türk Dil Kurumu Yay.
Akyavaş, Beynun (Haz.), Yirmisekiz Çelebi Mehmed Efendi 'nin Fransa Sefâretnâmesi, Ankara 1993, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yay., 155 s.
Akyıldız, Olcay, “Seine’i Uzaktan Sevmek: Hayalde ve Hakikatte Paris”, Journal of Tur— kish Studies/Türklük Bilgisi Araştırmaları, nr. 1—2003, Harvard University, 2003, s. 70.
Ali Seydi, Resimli Kamus-ı Osmanî, İstanbul 1330, Cihan Matb.
Andı, M. Fatih (Haz.), Bir Osmanlı Bürokratının Avrupa lzlenimleri— Mustafa Sami Efen- dive Avrupa Risalesi, İstanbul 1996, Kitabevi Yay., 88 s.
Andı, M. Fatih, “Kaçanlar, Kalanlar ve Romanlar”, Roman ve Hayat, İstanbul 1999, Ki— tabevi Yay., s. 79—84.
Armağan, Mustafa, Alev ve Beton, İstanbul 2000, s. 64.
Asaf Hüseyin, “Oryantalizm in İdeolojisi”, Oryantalistler ve İslâmıyatçılar, İstanbul 1989, (çev. Bedirhan Muhib), İnsan Yay., s. 15—34.
Asiltürk, Baki, Osmanlı Seyyahlarının Gözuyle Avrupa, İstanbul 2000, Kaknüs Yay., s. 27-36.
Aslanoğlu, Rana A., Kent, Kimlik ve Kuresellesme, Bursa 1998, Asa Yay., 245 s.
Batur, Enis, “Paris: Bir Fetiş—Mekân İçin Topografı Denemesi”, Turk Edebiyatında Paris, s. 285. «
Burke, Peter, Tarih ve Toplumsal Kuram, (Çev. Mete Tuncay), İstanbul 1994, Tarih Vakfı Yurt Yay., 193 s.
Enginün, İnci (Haz.), Abdulhak Hâmid ’in Hatıraları, İstanbul 1994, Dergâh Yay.
Findley, Carter V., Ahmed Midhat Efendi Avrupa ’da, İstanbul 1999, Tarih Vakfı Yurt Yay., 59 s.
BİR MEDENİYET ALGILAMASI OLARAK AHMED MİDHAT EFENDİ’NİN PARİS’İ 25
Gaspıralı İsmail, Avrupa Medeniyetine Bir Nazar-z Muvazene, İstanbul 1302/1886-1887, Matbaa—i Ebüzziya, 30 5.
Gökhan, Halil- Mohidine, Timour, Turk Edebiyatında Paris, İstanbul 2000, Yapı Kredi Yay., 329 s.
Kaplan, Mehmet, “Gaspıralı İsmail’in Avrupa Medeniyeti, Sosyalizm ve İslâmiyet Hak- kındaki Eseri”, Türk Edebiyatı Uzerinde Araştırmalar—ll, İstanbul 1987, Dergâh Yay., s. 174—190.
Loomba, Ania, Kolonyalizm Postkolonyalizm, (çev. Mehmet Küçük), İstanbul 2000, Ay— rıntı Yay., 310 5.
Max Weber, Şehir, Modern Kentin Oluşumu, (Çev. Musa Ceylan), İstanbul 2000, Bakış Yay., 275 s.
Mehmed Salâhî, Kamus—ı Osmanî, İstanbul 1313, Mahmud Bey Matb.
Meriç, Cemil, Bu Ulke, İstanbul 1979, 4. bs., Ötüken Yay., 275 s.
Muallim Naci, Füruzan, İstanbul 1303/1885.
Muallim Naci, Lügat—i Nâcî, İstanbul 1978, Çağrı Yayınları neşri.
Okay, Orhan, Batı Medeniyeti Karşısında Ahmed Midhat Efendi, Ankara 1975, Atatürk Üniversitesi Yay., 440 s.
Pruett, Gordon E., “İslâm ve Oryantalizm”, Oryantalistler ve Islâmiyatçılar, İstanbul 1989, (çev. Bedirhan Muhib), İnsan Yay., 5. 61—112;
Said, Edward, Oryantalizm, (çev. Selahaddin Ayaz), İstanbul 1989, 2. bs., 540 s.
Spengler, Oswald, Batının Ço'kuşu', (Çev. Giovanni Scognamillo, Nuray Sengebli), 1. bs. İstanbul 1978, 2. bs. İstanbul 1997, Dergâh Yay., 560 s.
Şemseddin Sami, Kamus-ı Türki, İstanbul 1317, İkdam Matb.
Tahran, Abdülhak Hâmid, Butün Şiirleri—3, Hep Yahut Hiç, (Haz.: İ. Enginün), İstanbul 1982, Dergâh Yay.
Turner, Bryan, Oryantalizm, Kapitalizm ve Islâm, İstanbul 1991, (çev. Ahmet Demirhan), İnsan Yay., 142 s.
Unat, Faik Reşit, Osmanlı Sefirleri ve Sefaretnameleri, 3. bs. İstanbul 1992, Türk Tarih Kurumu Yay.
Ziya Paşa, Kulliyât—ı Ziya Paşa, İstanbul 1343/ 1925, s. 203.