Ruh ve Sinir Hastalıkları Hastane Bahçelerinin Tedavi Edici Etkilerinin Ortaya Konulmasi İçin Deneyimsel Kaliteler ve Peyzaj Bileşenlerinin Belirlenmesi

Ruh ve Sinir Hastalıkları Hastane Bahçelerinin hastaların tedavilerinde olumlu katkı sağlayabilmesi için Açık Alan Terapi Üniteleri şeklinde düzenlenmesi gerekir. Ancak bu alanların hastalar üzerindeki tedavi sağlayıcı etkilerini değerlendirmek kolay değildir. Araştırmacılar bu tarz alanlarda birçok kaynak (Ulrich, 1999), eleman (Marcus ve Barnes, 1999), faktör (Kaplan ve Kaplan, 1989), desen (Kaplan ve diğerleri, 1998) ve bileşenlerin bulunması gerektiğini ortaya koymuşlardır. Açık alan terapi ünitelerinde bu kavramların hepsinin değerlendirilebilmesi için bu çalışma kapsamında literatür yardımıyla ve Bowers’ın 2003 yılında, Sakıcı’nın 2009 yılında yapmış olduğu doktora çalışmalarından da yaralanarak 3 deneyimsel kalitede (duyusal uyarım, hareket ve denetim) sentez haline getirilmiş ve bu deneyimsel kalitelerin alanda sorgulanabilmesi için de 4 peyzaj bileşeni (kapalılık, su, uzamsal görünüm ve materyal) belirlenmiştir. Ayrıca deneyimsel kaliteler ile peyzaj bileşenlerinin arasındaki ilişkisi net bir şekilde ortaya konulmuştur. Böylece bir alanın ne ölçüde açık alan terapi ünitesi olabileceğinin belirlenmesinde ve de bir açık alan terapi ünitesi tasarlanmak istendiğinde barındırması gereken peyzaj bileşenleri ve deneyimsel kalitelerin nasıl olması gerektiği bu çalışma yardımıyla ortaya konulmaya çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler:

Hastane bahçeleri, açık alan terapi üniteleri, tedavi sağlayıcı bahçe

-

Psychiatric hospital gardens should be designed as Open Space Therapy Units to provide contributions on treatment process. However assessment of recuperative effects of these units on patients is not easy. The researchers state that so many resources (Ulrich, 1999), elements (Marcus and Barnes, 1999), factors Received: 07.03.2013; accepted: 28.06.20131. GirişHepimiz doğal alanların insanları rahatlattığını, dinlendirdiğini biliyoruz ama hangi tip alanlar hangi ölçüde rahatlatıyor, dinlendiriyor, kendimizi daha dinç zinde hissetmemizi sağlıyor, psikolojik sorunlarımızdan, stresimizden uzaklaştırıyor? Bu soruların cevaplarını hiç birimiz tam olarak bilmiyoruz. Doğal alanlarla ilgili yapılan çalışmalarda genelde doğal alanların görsel değerleri sorgulanmış, rehabilite edici özellikleriyle ilgilenen çalışmalara oldukça az değinilmiştir. Oysa ki günümüzdeki yoğun yaşam şartları insanların terapi sağlayıcı alanlara olan ihtiyacını artırmıştır. Ziyaret edilip vakit geçirildikten sonra kendini gençleşmiş, zinde, tazelenmiş stresinden uzaklaşmış hissettiren alanlar terapi sağlayıcı alan olarak tanımlanmaktadır (Sakıcı, 2009). Hastane ortamı kullanıcıları için kafa karıştırıcı, korkutucu ve stresli ortamlardır. Literatürde hastanelerin çevresinde hastaların kullanması için bir bahçenin mutlaka bulunması gerektiği ve hastalar tarafından kullanıldığı takdirde olumlu sonuçlar doğurabileceği ortaya konulmuştur. Ancak günümüzde hastane bahçelerinin terapi açısından uygun olmamasından ötürü Ruh ve Sinir Hastalıkları hastane bahçelerinin hastaların iyileşmelerinde yeterli etkiye sahip olduğu düşünülmemektedir. Ayrıca mevcut hastane bahçelerinde olmaması gereken birçok özelliği bugün hastanelerimizde görmek mümkündür. Bu tarz yanlışlıklar hastane bahçelerinin olumlu katkılarından çok hastalar üzerinde daha çok olumsuz etki oluşturmaktadır. Bu çalışma ile ortaya konulacak kriterlerin Ruh ve Sinir Hastalıkları hastane bahçeleri düzenlenirken dikkate alınması durumunda bu hastanelerdeki hastaların daha mutlu ve streslerinden uzak bir tedavi süreci yaşayacakları ve bahçenin onların tedavi süreçlerinde rahatlıkla kullanılabileceği açıktır.Psikolojik problemli insanların tedavi süreçlerinde oldukça önemli olduğu bilinen ancak ülkemizde önemi henüz fark edilememiş olan ruh ve sinir hastalıkları hastanelerinin dış mekanlarının nasıl olması gerektiğini ve bu alanları kullandıktan sonra hastalar üzerinde meydana gelen olumlu etkilerden yararlanabilmek için bu tarz alanların mutlaka amaca uygun ve belirlenen kriterler doğrultusunda düzenlenmesi gerekir.2. Açık Alan Terapi Üniteleri İçin Deneyimsel Kalitelerin BelirlenmesiEğer bahçe stres kaynaklarını hafifleterek stresten kurtulmaya yardımcı oluyorsa, hareket ve egzersizi destekliyorsa (etkinlik çeşitliliği), mahremiyet ve çevresini kontrol edebilme şansı sağlıyorsa (güvenlik, denetim), sosyal iletişimi destekliyorsa (sosyalleşme), olumlu dikkat dağılımı ne çok aşırı ne de çok az, dengeli olacak şekilde bahçede yer alıyorsa (duyusal uyarım) insanlara sağlık veren egzersizler oluşur (Marcus, 2001; Bowers, 2003). Sosyalleştirme, mahremiyet, dolaşma, egzersiz, güneşli ve gölgeli ortamlarda oturma seçenekleri veya keşif gezileri, doğal ortamın oluşturduğu estetik olgular sağlık yapılarının bahçelerinde tedavi edici ortamlar oluşturur (Marcus ve Barnes, 1999).Ulrich (1999) açık alan terapi ünitelerinde dört kaynaktan bahsetmektedir: 1. Gizlilik ve kontrol hissi, 2. Sosyal destek (sosyal iletişim), 3. Fiziksel hareket ve egzersiz, 4. Doğallık ve pozitif dikkat dağıtıcılara. Kontrol: Araştırmalar gösteriyor ki kişinin çevresini kontrol edebilmesiyle, stresiyle baş edebilmesi arasında direkt bir bağ vardır. Kişinin çevresini ve kendi durumunu kontrol edebilme hissiyle cesaretlendirilerek stresinden uzaklaşması sağlanabilir. İnsanın çevresini kontrol edebilmesi, alan çeşitliliği, seçenek üretme, kontrollü kişisel erişilebilirlik, gizlilik olanakları, yol bulma gibi seçenekler sağlanarak arttırılabilir.

Keywords:

Hospital gardens, open space therapy units, recuperative garden,

PDF

___

Anonim, 2004. Healing by design: healing gardens and therapeutic landscapes. Implications. 2 (10): 1-4.
Appleton J., 1990. The Symbolism of Habitat: An Interpretation of Landscape in The Arts. University of Washington Press, London, 114.
Appleton, J., 1975. The Experience of Landscape. John Wiley & Sons, New York. Appleton, J., 1996. The Experience of Landscape, Revised edition. John Wiley & Sons, New York, 296.
Bayo, M.V., A.M. Garcia and A. Garcia, 1995. Noise levels in an urban hospital and workers’ subjective responses. Archives of Environmental Health. 50 (3): 247-251.
Bentley, J., A. Alcock, P. Murrain, S. McGlynn and G. Smith, 1985. Responsive Environments. The Architectural Press, London, 152.
Bowers, D.A., 2003. Incorporating Restorative Experiential Qualities and Key Landscape Attributes to Enhance The Restorative Experience in Healing Gardens Within Health Care Settings. Master Theses. Washington State University, 108.
Brannon, L. ve Feist, J., 1992. Understanding Stres and Illness, Health Psychology An Introduction to Behavior and Health. Belmont, California, 104-106.
Brawley, E.C., 1992. Alzheimer’s disease: designing the physical environment. American Journal of Alzheimer’s Disease and Other Demants. 7 (1): 3-8.
Carpenter, P.L. and T. D. Walker, 1990. Plants in The Landscape. Waveland Pres, USA, 401. Crowe, S., 1994. Garden Design. Garden Art Press, UK, 296.
Ghose, S., 1999. The Healing Dimensions of Hospital Gardens: Three Case Studies Assessing The Use. Master Thesis. The University of Texas, 95.
Grumet, G., 1993. Pandemonium in the modern hospital, NEMJ, 328 (6): 433-437. Gür, Ş.Ö., 1996. Mekan Örgütlenmesi. Gür Yayıncılık, Trabzon, 280.
Hartig, T., M. Mang and G.W. Evans, 1991. Restorative effects of natural environment experiences, Environment and Behavior, 23 (1): 3-26.
Kaplan, R. and S. Kaplan, 1990. Restorative experience: the healing power of nearby nature. Eds.: Francis, M., Hester. The Meanings of Gardens: Idea, Place and Action. R.T. MIT Press MA, Cambridge, 238-243.
Kaplan, R. and S. Kaplan, 1990. The Experience of Nature: A Psychological Perspective. Cambridge University Press, New York, 360.
Kaplan, R., S. Kaplan and R.L. Ryan, 1998. With People in Mind: Design and Management of Everyday Nature. Island Press, Washington, D. C.
Kaplan, R., 1973. Some psychological benefits of gardening, Environment and Behavior. 5 (2): 145-161.
Kaplan, S., 1992. The restorative environment: nature and human experience, Ed.: Relf, D. The Role of Horticulture in Human Well-being and Social Development. 134–142.
Lewis, C.A., 1996. Green Nature/Human Nature: The Meaning of Plants in Our Lives. University of Illinois Press, Chicago, 176.
Malnar, J.M., and F. Vodvarka, 1992. The Interior Dimension: A Theoretical Approach to Enclosed Place. John Wiley& Sons, New York, 384.
Marcus, C.C. and M. Barnes, 1995. Gardens in Healthcare Facilities: Uses, Therapeutic Benefits and Design Recommendations. Martinez, The Center for Health Design, California.
Marcus, C.C. and M. Barnes, 1999. Healing Garden: Therapeutic Benefits and Desing Recommendations, John Wiley & Sons, New York, 624.
Marcus, C.C., 2001. Gardens and Health, Design and Health-The Therapeutic Benefits of Design. Ed.: Dilani, A., 61–71. Orians, G.H. and J. H. Heerwagen, 1992. Evolved responses to landscapes, Eds.: Barkow, J.,
Cosmides, L., Toobyi J. The Adapted Mind: Evolutionary Psychology and the Generation of Culture. Oxford University Pres, New York, 98–121.
Peron, E., A. T. Purcell, H. Staats, S. Falchero and R. Lamb, 1998. Models of preference for outdoor scenes: some experimental evidence, Environment and Behavior, 30 (3): 282-305.
Redd, W.H., S.L. MAnne, B. Peters, P.B. Jacobsen and H. Schmidt, 1994. Fragrance administration to reduce anxiety during mr imaging. Journal of Magnetic Resonance Imaging. 4 (4): 623-626.
Sakıcı, Ç., 2009. Ruh ve Sinir Hastalıkları Hastanelerinde Açık Alan Terapi Ünitelerinin Peyzaj Tasarımı: Ataköy (Trabzon) Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Hastanesi Örneği. Doktora Tezi. KTÜ., Fen Bilimleri Enstitüsü, Trabzon.
Schweitzer, M. L. Gilpin and S. Frampton, 2004. Healing spaces: elements of environmental design that make an ımpact on health. The Journal of Alternetive and Complementary Medicine. 1 (10): 71-83.
Smith, M.J., 1986. Human–environment process: a test of rogers’ principle of ıntegrality. Advances in Nursing Science. 9 (1): 21–28.
Söderback, I., M. Söderström and E. Schalander, 2004. Horticultural therapy: the ‘healing garden’ and gardening in rehabilitation measures at danderyd hospital rehabilitation clinic, Sweden. Pediatric Rehabilitation. 7 (4): 245-260.
Spiegel, D., J. R. Bloom, H. C. Kraemer and E. Gottheil, 1989. Effect of psychosocial treatment on survival of patients with metastatic breast cancer, Lancet. 14 (2): 888-891.
Spriggs, N.G., R. E. Kaufmann and S.B. Warner, 1998. Restorative Gardens: The Healing Landscape. Yale University Press, New Haven, 200.
Townsend, R., 1997. Öğrenme Zenginliği. Çeviri: Sıral, P. Sistem Yayıncılık, İstanbul, 165.
Tyson, M.M., 1998. The Healing Landscape: Therapeutic Outdoor Environments. McGrawHill, New York, 224.
Ulrich, R.S., 1999. Effects of gardens on health outcomes: theory and research. Eds.: Marcus, C.C. ve Barnes, M. Healing Gardens: Therapeutic Benefits and Design Recommendations. John Wiley & Sons, New York, 27- 86.
Ulrich, R.S., 1992. Effects of health facility interior design on wellness: theory and scientific
research. Journal of Health Care Design. 3: 97–109.
Webster, M., 2004. The Merriam-Webster Dictionary. Merriam-Webster’s Publishers.
Williamson, J., 1992. The effects of ocean sounds on sleep after coronary artery bypass graft surgery, American Journal of Critical Care, 1 (1): 91-7.