M. Tekin KOÇKAR, Tanzilya M. KHADZHİEVA, Roza KOÇKAR

KARAÇAY-BALKAR FOLKLORUNDA “ALĞIŞ - ALKIŞ”LAR

Bu makale, Karaçay-Balkarlıların sözlü Edebiyatının en popüler ve en sevilen türlerinden birisi olan “alğış”larla ilgilidir. Alğış metinleri, Karaçay-Balkarlıların dini inançlarını, hayatlarını, yaratıcı kültürünü yansıtır. Eskiler, en önemsiz işe bile Alğış ile başlardı. Kelimenin gücüne çok inanan Karaçay-Balkarlılarda, iyi dilekler günlük yaşamlarının ayrılmaz bir parçasıydı. Doğada doğaçlama vardı ve bu da söz söyleme sanatında önemli sayıda seçeneklerinin var olmasına yol açtı. Alğış'ın ana işlevlerinden biri, üzerinde durulduğu kişiye mutlak bir iyilik getirmesi arzusudur. Alğışların çoğunda, dileklerin metinleri, bireyin veya bir topluluğun müreffeh, ideal geleceği için “programlama” yapmayı amaçlar.

Anahtar Kelimeler:

Alğış-Alkış, doğaçlama, takvimsel törenler, Teyri, topluluk, ninniler, Ozay, Tepena

GOOD WISHING FORMULAE -ALGYSHLA IN KARACHAY-BALKAR FOLKLORE

The report is devoted to one of the most popular genres of Karachay-Balkar oral poetry – good wishing formula algysh. Texts of algyshes reflect religious ideas, everyday life and culture of their creators. Ancient people believed in the strength of the word to such a degree that they began every business even small and quite insignificant one with algysh, that is why good wishing formulae became an essential part of their everyday life. They were of an improvisational character due to this reason they existed in many variants. One of the main functions of algysh is wishing absolute good to the person they are addressed. Most algyshes textually «programm» wealthy, ideal future of a certain person or the whole community.

Keywords:

Good wishing formulae algysh, improvisation, calendar rituels, Teyri, community, cradle-song, Ozay, Tepena.,

PDF

___

ALİYLANI, S. Ç. (1963) Karaçay Nart Sözle, Karaçay –Çerkes Kitab İzdatelstvo, Çerkessk .- 1963
CHURSIN, G. (1902) Pochitanie ognya na Kavkaze // Kavkaz. – 1902. – № 121. – Tiflis.
FREZER, D. (1980) Zolotaya vetv`. – M., 1980.
KHADZHIEVA, T. M. (2015) Mifologicheskie, trudovıye i semejno-obryadovıye pesni balkartsev i karachaevtsev. // Antologiya narodnoj muzy`ki balkartsev i karachaevtsev. Mifologicheskie i obryadovıye pesni i naigryshi. – Nal`chik, 2015. – T.1. – S. 24–50.
KMF (1994) – Karachaevo-balkarskij folklor. Hrestomatiya. Na karach.-balk.yaz. / Sost., avtor predisl. T.M. Xadzhieva. – Nal`chik, 1994.
KOÇKAR, M. Tekin (2018) Karaçay-Malkarlıların Somut Olmayan Kültürel Mirasının (SOKÜM) Tespiti, Karaçay Malkarlıların Kültürünü Geleceğe Taşımak Proje Kitabı, Eskişehir Kuzey Kafkas Karaçay Balkar Kültür ve Yardımlaşma Derneği, Eskişehir.
PROPP, V. Ya. (1963) Russkie agrarny`e prazdniki. – M., 1963.
SHAMANOV, I. M. (1971) Narodny`j kalendar` karachaevcev // Sovetskaya e`tnografiya. – M., 1971– № 5. S.108-117.
TERZIOĞLU, Öykü (2007) Alkış ve Kargışların, Sözlü Kültürdeki yerleşik Kodların Aktarımını ve Yeniden üretimini Kolaylaştıran Biçimsel Özellikleri, Millî Folklor, Uluslararası Kültür Araştırmaları Dergisi, Yıl 19, Sayı 75.
URUSBIEVA, F. A. (1979) Karachaevo-balkarskij folklor. – Cherkessk, 1979.
ZELENIN, D. K. (1935) Magicheskaya funksiya slov i slovesnyh proizvedenij // Akademiku N.Ya. Marru. – M.-L., 1935.