MAĞLUBUN GÂLİBİ TAKLİT ETMESİ İBN HALDÛN’UN GÖZÜNDEN ENDÜLÜS, OSMANLI VE CUMHURİYET BAĞLAMINDA BİR DEĞERLENDİRME

İbn Haldûn’a göre toplumsal çatışmaların tek belirleyici etkeni asabiyedir ve çatışmanın iki tarafı olan galip ve mağlup taraflar arasında, çoğu zaman nefret ilişkisi yerine hayranlık ilişkisi gelişir. Bunun sonucunda mağlup taraf galip tarafı hal, tavır, davranış ve yaşam biçimi ile yüceltip taklit eder. Galip taraf verici kültür, mağlup taraf ise alıcı kültür konumundadır. Mağlup taraf içinden çıkan bir grup, galip tarafın savunusunu yaparak verici kültürün alıcı kültür üzerindeki etkisinin artmasını sağlar ve nihâyet alıcı kültür dejenere olarak varlığını yitirir. Onun kültürel düzeyde Endülüs Müslümanları üzerinden kurduğu bu teoriyi, Osmanlı Batılılaşması için devletsel düzeyde okumak mümkündür.

Anahtar Kelimeler:

İbn Haldûn, Galip–Mağlup İlişkisi, Endülüs, Osmanlı, III. Selim–II. Mahmud

THE DEFEATED’S SIMULATION OF TRIUMPHANT: AN EVALUATION OF ANDALUCIA, OTTOMAN EMPIRE AND TURKISH REPUBLIC FROM THE ASPECT OF IBN KHALDUN

According to Ibn Khaldun only one determining agent in the social conflicts is asabiyah and consequently the social conflict usually generates a relation of enthusiasm between two sides of conflict not hate. Then the defeated side begins to reproduce triumphant’s modes, behaviors and life style and triumphant gets the side of generous culture and the defeated gets the receiver one. Lastly a small group from the defeated side champions the triumphants’ culture and the receiver culture begins to degenerate untill disappear. Ibn Khaldun’s cultural theory for Andalucia could be able to read as a state theory for Ottomans.

Keywords:

Ibn Khaldun, Relation between The Defeated and Triumphant, Andalucia, Ottomans, Selim 3th-Mahmud 2th Turkish Republic,

PDF

___

AKAR Ali, ‘Kuzey Bozkırlarından Ön Asya’ya Beş Bin Yıllık Serüven: Türk Dilinin Tarih İçindeki Yolculuğu’, Türkler, Uzun Bir Serüvenden Kısa Notlar; Arvana Yayınları, İstanbul, 2014.
AKYÜZ Yahya, Türk Eğitim Tarihi, Milli Eğitim Basım Evi, Ankara 2000.
BEYDİLLİ Kemal, Türk Bilim ve Matbaacılık Tarihinde Mühendishâne, Mühendishâne Matbaası ve Kütüphânesi (1776-1826); Eren Yayıncılık, İstanbul, 1995.
Charles Lindhorm, İslâm Toplumlarında Gelenek ve Değişim; çev. Nihal Çelik, Nurgül Durmuş ve Şafak Sakarya, Elips Kitap, Ankara 2004.
DALE Stephen Frederic, Marakeş’in Portakal Ağaçları–İbn Haldun ve İnsan Bilimi; çev. Ayşecan Ay ve Canan Coşkan, Say Yayınları, İstanbul, 2018.
DEMİR Ahmet İshak, Cumhuriyet Dönemi Aydınlarının İslâm’a Bakışı; Ensar Neşriyat, İstanbul, 2004.
DENY Jean, Yeni Türkiye; çev. Sencer Kodolbaş, Cumhuriyet Yayınları, İstanbul, 2000.
GÖRGÜN Tahsin, “İbn Haldûn Düşüncesi”, TDVİA; c.19, 1999.
HİZMETLİ Mustafa, Endülüs’te Hisbe Teşkilâtı; Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara, 2011.
İBN HALDÛN, Mukaddime; çev. Süleyman Uludağ; C.I-II, Dergâh Yayınları, İstanbul, 2015.
İBN HALDÛN, Mukaddime; tashih ve haz. Halîl Şehâde ve Sehîl Zekâr, Dâru’l-Fikr, Beyrût, 1431/2001
İNCE Yunus ve Akça, Bayram, “Osmanlı Döneminde Latin Harfleriyle Türkçe Yazılan Eserler ve Yazarları”, Erdem Dergisi; S.73, 2017.
İNCE Yunus, “II. Mahmud Devri Reformlarının Tebaa Tarafından Algılanışı”; Tarih İncelemeleri Dergisi; XXXII/2, 2017.
LEWIS Bernard, Demokrasinin Türkiye Serüveni; çev. Hamdi Aydoğan ve Esar Ermert, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2007.
MARDİN Şerif, Türk Modernleşmesi Makaleler 4; haz. Mümtaz’er Türköne ve Tuncay Önder, 4. Bs., İletişim Yayınevi, İstanbul, 1995.
MARDİN Şerif, Türkiye’de Toplum ve Siyaset Makaleler I; der. Mümtaz’er Türköne ve Tuncay Önder, İletişim Yayınları, İstanbul, trhsz.
ÖZAKPINAR Yılmaz, Kültür Değişmeleri ve Batılılaşma Meselesi; Türkiye Diyânet Vakfı Yayınları, Ankara 1999.
ÖZDEMİR Mehmet, Endülüs Müslümanları Kültür ve Medeniyet; Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara, 2012.
ÖZDEMİR Mehmet, Endülüs Müslümanları-1; Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara, 2006.
SARIKAYA Yaşar, Medreseler ve Modernleşme; İz Yayıncılık, İstanbul, 1997.
ŞEYBAN Lütfi, Mudejares & Sefarades Endülüs Müslüman ve Yahudilerin Osmanlı’ya Göçleri; İz Yayıncılık, İstanbul, 2007.
TEVFİK Baha, Felsefe-i Ferd Anarşizmin Osmanlıcası; haz. Burhan Şaylı, Yumuşak G Yayınları, İstanbul, 1997.
TOYNBEE Arnold J., Türkiye I-III Bir Devletin Yeniden Doğuşu; çev. Kasım Yargıcı, Cumhuriyet Yayınları, İstanbul, 1999.
TUNAYA Tarık Zafer, Türkiye’nin Siyasi Hayatında Batılılaşma Hareketleri II; Cumhuriyet Yayınları, İstanbul, 1999.
WILLIAMS Haydn, 18. Yüzyılda Avrupa’da Türk Modası Turquerie; çev. Nurettin Elhüseyni, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2015.
ZARİFOĞLU Cahit, Bir Değirmendir Bu Dünya; Beyan Yayınları, 14. Bs., İstanbul, 2016.