KÜRESEL GÜÇ OLMA HEDEFİ BAĞLAMINDA RUSYA’NIN DOĞU AKDENİZPOLİTİKASI

Jeopolitik teorilerin odak noktasında yer alan Akdeniz, tarihsel süreçte küresel rekabetin kesintisiz devam ettiği bölgelerin başında yer almaktadır. I. Petro’dan beri kendisini büyük güç adayı olarak gören Rusya, sıcak deniz olarak kabul ettiği Doğu Akdeniz’e ulaşmayı ve buradaki rekabete dahil olmayı istemesine rağmen Osmanlı İmparatorluğu’nu yenerek İstanbul’u işgal etme ve bu sayede Doğu Akdeniz’e ulaşma hedefine ulaşamamıştır. Çarlık rejimini yıkarak iş başına gelen Sovyet Yönetimi, bu hedeflerinden vazgeçmemiş, ancak Türk Boğazlarını elde etmenin mümkün olmadığını görerek, bölgede kalıcı askeri üs elde etme stratejisini devreye sokmuştur. Bu kapsamda Suriye’de bir askeri üs elde edilmiş, fakat Soğuk Savaş’ın kaybedilmesinin ardından bölgeden geri çekilmek zorunda kalmıştır. Daha sonra Rusya, büyük güç olduğu iddiasıyla 2000’li yılların ortalarından itibaren Orta Doğu bölgesine olduğu gibi Doğu Akdeniz bölgesine de geri dönmüştür. “Bu süreçte iki kez başarılı olamayan Rusya bu sefer başarılı olabilecek midir?” sorusunun cevabının aranacağı bu çalışmada, doğru bir sonuca ulaşabilmek için başta Rusya olmak üzere tüm tarafların görüşlerinin yansıtılmasına önem verilmiştir. Yapılan analiz neticesinde, bölgede Rusya’nın kalıcı olmasını engelleyebilecek bir faktörün olmadığı, ancak mevcut gücüyle büyük güçten beklenebilecek işlevleri yerine getirme yeterliliğine de sahip olmadığı sonucuna varılmıştır.

The Eastern Mediterranean Policy of Russia in the Context of Its Goal To Become A Great Power

Being at the focal point of geopolitical theories, the Mediterranean is one region whereglobal competition continues uninterrupted throughout history. Since Peter the Great,Russia, which has seen itself as a great power candidate, wants to reach the EasternMediterranean, which it regards as the hot sea, and part of the region's competition. Despitethis request, she could not have reached her goal of occupying Istanbul by defeating theOttoman Empire, and in no way reached the Eastern Mediterranean. The SovietAdministration, which came to power by overthrowing the Tsarist regime, did not give upits' goals but realized that it was impossible to have the Turkish Straits and put the strategyof obtaining a permanent military base in the region into effect. In this context, a militarybase was acquired in Syria, but it became necessary to be withdrawn from the region afterlosing the Cold War. Later Russia returned to the Eastern Mediterranean region and theMiddle East region as of the mid-2000s with the claim of being a great power. In such a case,the question arises whether Russia, who has failed twice, will succeed this time. In this study,in which the answer to the subject in question will be sought, great importance was attachedto reflecting the views of all parties, including Russia, to reach a correct conclusion. At theresult of the analysis as a summary, it was concluded that no factor could prevent Russiafrom being permanent in the region, but it did not have the ability to fulfill the great power'stasks with its current capability.

PDF

___

Akgül, S. (1995). Rusya’nın Doğu Anadolu Politikası (1918’e Kadar). Yayınlanmamış Doktora Tezi. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü.
Akın, İ. (2019). “Süveyş Kanalı Geçiş Rejimi ve Akdeniz’in Statüsü” İçinde. H. Çomak ve B.Ş. Şeker (Ed.ler), Akdeniz Jeopolitiği Cilt I, İçinde. Ankara: Nobel Akademik Yayınları No: 2302. 304-315.
Alekseenkova, E. (2020). “Russia Navigates Complex Competing Interests in the Eastern Mediterranean”. M. Tanchum (Ed.), Eastern Medıterranean In Uncharted Waters: Perspectives on Emerging Geopolitical Realities, Within. Ankara(Turkey): Publication of Association of Konrad-Adenauer-Stiftung. 52-58.
Askeroğlu, S. (2020). Rusya’nın Büyük Güç Olma Stratejisi. Ankara: Orion Kitabevi.
Allison, R. (2013). “Russia and Syria: Explaining Alignment with A Regime in Crisis”. International Affairs, 89(4), 796 - 823.
Atlas, M. İ. ve İstikbal, D. (2020). “Rusya ve Çin’in Doğu Akdeniz Politikaları”. K. İnat, M. Ataman ve B. Duran (Ed.ler), Doğu Akdeniz ve Türkiye’nin Hakları, İçinde. Ankara: SETA Kitapları 60. 183-208.
Aydın, A. (2019). “Rusya’nın Enerji ve Güney Kıbrıs Politikası”, Stratejik Analiz Dergisi, 10(89), 30 - 33.
Balık, İ. (2018). “Türkiye’nin Deniz Yetki Alanları ve Kıyıdaş Ülkelerle Yetki Alanı Anlaşmazlıkları”, Kent Akademisi Dergisi, 11(1), 86 - 98.
Bayer, D. (2019). “NATO’nun Akdeniz Politikası”. H. Çomak ve B.Ş. Şeker (Ed.ler), Akdeniz Jeopolitiği Cilt II, İçinde. Ankara: Nobel Akademik Yayınları No: 2303. 873-886.
Beccaro, A. and Maass, A. S. (2017). The Russian Web in the Mediterranean Region. Milano(Italy): Analysis of the Institute for International Political Studies (ISPI) No: 308.
Bediz, D. (1951). “Süveyş Kanalı’nın Önemi”. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Dergisi, 9(3), 229-352.
Borshchevskaya, A. and Eljarh, M. (2018). Russia in the Mediterranean: Strategies and Aspirations, Washinton(The U.S.): Mediterranean Dialogue Series No. 12 Published by the Konrad-Adenauer-Stiftung.
Bregolat, E. (2018). “Russia in the Mediterranean and in Europe”. IEMed Mediterranean Yearbook 2018, Within. Barcelano(Spain): Publication of The European Institute of the Mediterranean. 36-39.
Chorev, S.; Feith, D. J.; Cropsey, S.; Dorset, J. and Roughead, G. (2019). The Eastern Mediterranean in the New Era of Major-Power Competition: Prospects for U.S.-Israeli Cooperation. Washington(The U.S.): Publication of the Hudson Institute.
Chuprygin, A. (2019). “Russia and the United States in the Cases of Egypt and Libya”. K. Mezran and A. Varvell (Eds), The MENA Region: A Great Power Competition, Within. Milano(Italy): Publication of The Institute for International Political Studies (ISPI). 93-105.
Clark, J. R. (2019). “Russia's Indirect Grand Strategy”, ORBIS, 63(2), 225 - 239.
Cristiani, D. (2020). Framing Russia’s Mediterranean Return: Stages, Roots, and Logics, Washinton (The U.S.): Publication of The German Marshall Fund of the United States (GMF).
Davis, A. (2015). The 2015 Maritime Doctrine of the Russian Federation, Newport(The U.S.): Publication of Unıted States Naval War College.
Derviş, L. ve Devrisheva, K. (2015). “Çarlık Rusyası’nın Akdeniz Politikası’nın Arka Planı”, Cedrus Akdeniz Uygarlıkları Araştırma Dergisi, 3: 351-364.
Eljarh, M. (2020). “Escalating Complexity in Libya’s Ongoing Conflict”. M. Tanchum (Ed.), Eastern Medıterranean In Uncharted Waters: Perspectives on Emerging Geopolitical Realities, Within. Ankara(Turkey): Publication of Association of Konrad-Adenauer-Stiftung. 39-44.
Ergin, S. (2020, Aralık 29). 2020’den 2021’e Dış Politika (1): Rusya İle Rekabet, Çatışma ve İşbirliği El Ele Yürüyor. Hürriyet Gazetesi.
Ertekin, B. A. (2012). “Neo-Rusya’nın Akdeniz Rüyası: Neo-Rusya’nın Suriye Arap Baharı’ndaki Rolü”, Bilge Strateji Dergisi, 4(7), 131 - 163.
Facon, I. (2017). Russia’s National Security Strategy and Military Doctrine and their Implications for the EU. Brussels (Belgium): Publication of Foundation for Strategic Research (Paris).
Federzoni, L. (1936). "Hegemony in the Mediterranean", Foreign Affairs, 140(3): 387–397.
Feith, D. J. and Chorev, S. (2019). Russia’s Eastern Mediterranean Strategy—Implications for the United States and Israel. Washington(The U.S.): Publication of the National Institute for Public Policy No: 450.
Frost, R. I. (2000). The Northern Wars. London (The UK): Publication of Longman.
Goryanof, S. (2006). Rus Arşiv Belgelerine Göre Boğazlar ve Şark Meselesi. İstanbul: Ötüken Yayınları No: 633.
Gönül, C. O. (2019). “Uluslararası Teoriler Açısından Akdeniz Coğrafyası”. H. Çomak ve B.Ş. Şeker (Ed.ler), Akdeniz Jeopolitiği Cilt I, İçinde. Ankara: Nobel Akademik Yayınları No: 2302. 339-349.
Gürdeniz, C. (2020). Doğu Akdeniz: Mavi Vatan’ın Güney Cephesi, 4. Baskı. Ankara: Pankuş Yayınları.
Gvosdev, N. K. (2019). “Russian Strategic Goals in the Middle East”. M. Laruelle (Ed.), Russia’s Policy in Syria and the Middle East, Within. Washinton(The U.S.): Publication of The Institute for European, Russian and Eurasian Studies (The George Washinton University) No: 212. 7-10.
Hasanoğlu, İ. (2015). “Doğu Akdeniz’de Rusya’nın Stratejik Müttefiki: Güney Kıbrıs Rum Yönetimi”, EkoAvrasya Dergisi, 29, 54-57.
Hasanoğlu, İ. ve Abbasov, E. (2019). “Rusya Federasyonu’nun Akdeniz Politikasında Kıbrıs”. H. Çomak ve B.Ş. Şeker (Ed.ler), Akdeniz Jeopolitiği Cilt I, İçinde. Ankara: Nobel Akademik Yayınları No: 2302. 803- 818.
İnat, K. ve Duran, B. (2020). “Türkiye’nin Doğu Akdeniz Politikası’nın Temel Parametreleri”. K. İnat, M. Ataman ve B. Duran (Ed.ler), Doğu Akdeniz ve Türkiye’nin Hakları, İçinde. Ankara: SETA Kitapları 60. 9-30.
İşcan, İ. H. (2004). “Uluslararası İlişkilerde Klasik Jeopolitik Teoriler ve Çağdaş Yansımaları”, Uluslararası İlişkiler Dergisi, 1(2), 47-79.
Kappis, V. (2016). “The Bear Learns to Swim: Russia's Re-emergence in the Mediterranean”, Eastern Mediterranean Geopolitical Review, 2, 29-49.
Kavaz, İ. (2020). “Doğu Akdeniz’de Enerji Kaynaklarının Olası Transfer Güzergahları”. K. İnat, M. Ataman ve B. Duran (Ed.ler), Doğu Akdeniz ve Türkiye’nin Hakları, İçinde. Ankara: SETA Kitapları 60. 275-293.
Keleş, E. (2008). “Rusya’nın Panslavizm Politikasının Balkanlarda Uygulanmasına Dair Bir Layiha”, Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8, 123-139.
Keleş, E. (2009). “Rusya’nın Sıcak Denizlere İnme Politikası (Alman Deniz Yüzbaşısı Stenzel’e Göre İstanbul’a En Kısa Yol)”, Tarih Araştırmaları Dergisi, 28(46), 89-142.
Kiren, A. (2019). “Akdeniz’in İki ‘Başat Güç’ Adayı: Osmanlı ve İspanyol İmparatorlukları (1518-1578)”. H. Çomak ve B.Ş. Şeker (Ed.ler), Akdeniz Jeopolitiği Cilt I, İçinde. Ankara: Nobel Akademik Yayınları No: 2302. 14-35.
Köse, İ. (2015). “Yalta ve Potsdam Konferansları: Sovyetler Birliği’nin Türk Boğazlarında Egemenlik Paylaşım Talepleri”, Karadeniz Araştırmaları Dergisi, 19, 241-276.
Köse, İ. (2019). “I. Dünya Savaşı’nın İlk Gizli Anlaşması: İstanbul ve Boğazlar’ın Rus Çarlığı’na Bırakılması (Mart-Nisan 1915)”, Bilig Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi, 89, 1-27.
Krasna, J. (2018). Moscow on the Mediterranean: Russia and Israel’s Relationship. Philadelphia (The U.S.): Publication of the Foreign Policy Research Institute.
Kuzucu, S. (2013). “Rus Çarı I. Pavel Dönemi Osmanlı-Rus Siyasi İlişkileri ve Napolyon’a Karşı Ortak Mücadele”, Karadeniz Araştırmaları Dergisi, 38, 75-87.
Lasensky, S. B. and Michlin-Shapir, V. (2019). “Avoiding Zero-Sum: Israel and Russia in an Evolving Middle East”. K. Mezran and A. Varvell (Eds), The MENA Region: A Great Power Competition, Within. Milano(Italy): Publication of the Institute for International Political Studies (ISPI). 141-157.
Litsas, S. N. (2017). “Russia in the Eastern Mediterranean: Intervention, Deterrence, Containment”, Digest of Middle East Studies, 26(1), 56-73.
Lovotti, C. (2019). “Redistribution of Power in the Middle East: Moscow’s Return to Syria”. K. Mezran and A. Varvell (Eds), The MENA Region: A Great Power Competition, Within. Milano(Italy): Publication of The Institute for International Political Studies (ISPI). 65-78.
Mackinder, H. J. (1919). Democratic Ideals and Reality. New York(The U.S.): Publication of Henry Holt and Company.
Mackinder, H. J. (2004). "The Geographical Pivot of History", The Geographical Journal, 170(4): 298–321.
Marshall, T. (2019). Coğrafya Mahkumları (4. Baskı). İstanbul: Epsilon Yayınları.
Menekşe, M. (2013). “Berlin Konferansı Sonrasında Osmanlı-İngiliz İlişkileri’nde “Kıbrıs Meselesi” (1878- 1923)”, Motif Akademi Halk Bilimi Dergisi, 1(Özel Sayı-1), 309-325.
Newlin, C.; Conley, H. A.; Viakhireva, Natalia and Timofeev, Ivan (2020). U.S.-Russia Relations at a Crossroads. Washinton (The U.S.): Publication of The Center for Strategic and International Studies (CSIS).
Nopens, P. (2013). Geopolitical Shifts in the Eastern Mediterranean. Brussels(Belgium): Publication of EGMONT - Royal Institute for International Relations.
Nogayeva, A. and Jumadilova, G. (2019). “Variability in the Mediterranean Geopolitics: Connect-Analisis (Link Analysis)”. H. Çomak ve B.Ş. Şeker (Ed.ler), Akdeniz Jeopolitiği Cilt I, İçinde. Ankara: Nobel Akademik Yayınları No: 2302. 350-364.
Orhan, A. ve Tamçelik, S. (2019). “Avrupa Birliği’nin Enerji Güvenliği ve Akdeniz”. H. Çomak ve B.Ş. Şeker (Ed.ler), Akdeniz Jeopolitiği Cilt II, İçinde. Ankara: Nobel Akademik Yayınları No: 2303. 1083-1100.
Ozan, E. (2020). “Doğu Akdeniz’de ABD-Rusya Rekabeti ve Türkiye’nin Güvenliği”, Uluslararası Kriz ve Siyaset Araştırmaları Dergisi, 4(1): 159-188.
Özçelik, S. (2019). “ABD’nin Akdeniz Politikası”. H. Çomak ve B.Ş. Şeker (Ed.ler), Akdeniz Jeopolitiği Cilt I, İçinde. Ankara: Nobel Akademik Yayınları No: 2302. 769-786.
Özdemir, Ç. (2018). Rusya’nın Doğu Akdeniz Stratejisi, İstanbul: SETA (Siyaset, Ekonomi ve Toplum Araştırmaları) Vakfı Yayını No: 230.
Özekin, M. K. (2020). “Doğu Akdeniz’de Değişen Enerji Jeopolitiği ve Türkiye”, Güvenlik Araştırmaları Dergisi, 16(33): 1-51.
Özkan, R. Ö. (2010). The Sovıet Territorial Demands From Turkey: 1939-1946. Unpublished Master's Thesis. Ankara: The Graduate School Of Social Sciences of Middle East Technical University.
Örselli, E. ve Babahanoğlu, V. (2019). “Doğu Akdeniz’de Açılmaya Çalışılan Pandoranın Kutusu: Enerji Kaynaklarından Alan Hâkimiyetine Uzanan Ekonomi Politik Hesaplar”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 12(66): 388-400.
Pedro, N. (2017). “How Does Russia Conceive of the Mediterranean Space in Its Official Discourse and Narratives? A Critical Discourse Analysis”. A. Ehteshami, D. Huber and M. C. Paciello (Eds), The Mediterranean Reset: Geopolitics in a New Age, Within. Durham(The UK): Publication of Global Policy Journal. 48-59.
Petersen, A. (2011). World Island: Eurasian Geopolitics and the Fate of the West. California (The U.S.): Publication of PRAEGER.
Roucek, J. S. (1953). "The Geopolitics of the Mediterranean, I ", American Journal of Economics and Sociology, 12(4): 347–354.
Roucek, J. S. (1953a). "The Geopolitics of the Mediterranean, II ", American Journal of Economics and Sociology, 13(1): 71–86.
Rumer, E. B. (2007). Russian Foreign Policy Beyond Putin. New York(The U.S.): Publication of Adelphi Paper 390 Published by Routledge.
Sarıaslan, F. (2019). “Türkiye-Mısır İlişkilerinde Ekonomik Dinamiklerin Etkisi”, Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 54, 526 - 559.
Shlykov, P. (2015). “Russian Foreign Policy in the Eastern Mediterranean since 1991”. S. N. Litsas and A. Tziampiris (Eds), The Eastern Mediterranean in Transition: Multipolarity, Politics and Power, Within. Burlington(The U.S.): Publication of Ashgate Publishing Company. 31-49.
Stergiou, A. (2017). "Russia’s Energy and Defense Strategy in the Eastern Mediterranean", Journal of Economics World, 5(2): 101–119.
Stogiannos, A. (2019). The Genesis of Geopolitics and Friedrich Ratzel. Cham(Switzerland): Publication of Springer.
Şafak, E. (2019). Doğu Akdeniz’de Enerji Bağlamında Değişen Dengeler, Lefkoşa(KKTC): Yakın Doğu Üniversitesi Yakın Doğu Enstitüsü Yayını Rapor No: 2.
Şahin, İ. (2016). “İngiltere’nin Akdeniz Siyasetinde Kıbrıs (1580-1878)”. Asia Minor Studies, 4(7): 149-176.
Şahin, M. (2019). “Akdeniz: Doğu-Batı Arasındaki Köprü ve Medeniyetler Buluşması”. H. Çomak ve B.Ş.
Şeker (Ed.ler), Akdeniz Jeopolitiği Cilt I, İçinde. Ankara: Nobel Akademik Yayınları No: 2302. 3-13.
Şahin, G. (2019a). “Orta Doğu ve Doğu Akdeniz’in Önemi: Tehditler, Riskler, Fırsatlar ve Türkiye”, Güvenlik Araştırmaları Dergisi, 15(29): 199-230.
Şahin, İ. (2019b). Doğu Akdeniz’de Enerji Çatışması ve İşbirliği, Ankara: ORSAM (Ortadoğu Araştırmaları Merkezi) Yayını No: 3.
Telli, A. (2019). “Orta Doğu Enerji Güvenliğinde Doğu Akdeniz Faktörü”. H. Çomak ve B.Ş. Şeker (Ed.ler), Akdeniz Jeopolitiği Cilt II, İçinde. Ankara: Nobel Akademik Yayınları No: 2303. 1016-1025.
Tepeyurt, M. ve Coşkun, B. B. (2016). “Tarihsel Süreçte Bir Kağıt Asker Olarak Ortadoğu’da Rus Varlığı”. S. Kaya (Ed.), Rusya’nın Doğu Politikası, İçinde. Bursa: Ekin Yayınevi. 205-248.
Triana, J. M. P. (2017). Russia in the Eastern Mediterranean: A Counterweight to the West?, Barcelona(Spain): Publication of the Barcelona Centre for International Affairs No:178.
Turan, Ş. (1951). “1829 Edirne Antlaşması”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih -Coğrafya Fakültesi Dergisi, 9(1-2), 111-151.
Tüysüzoğlu, G. (2014). “Değişen Bölgesel Denklemler Işığında Türkiye-İsrail İlişkileri’nde İşbirliğini Tetikleyen Unsurlar”, İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 3(3), 588-609.
Tziarras, Z. (2019). “The New Geopolitics of the Eastern Mediterranean - An Introduction”. Zenonas Tziarras (Ed.), The New Geopolitics of the Eastern Mediterranean, Within. Oslo(Norvey): Report 3 Published by Peace Research İnstitute Oslo (PRIO). 5-10.
Üren, M. (2019). “Orta Doğu’daki Yeni Jeopolitik Ortamda Rusya’nın Suriye Politikası”, Avrasya İncelemeleri Dergisi VIII(2), 231-275.
Üren, M. (2020). Rusya’nın Kürt Politikası ve Orta Doğu Bölgesine Yansımaları, Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Elektronik Dergisi, 11(Ek), 34-55.
Vatansever, M. (2010). “Kıbrıs Sorununun Tarihi Gelişimi”, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 12(Özel Sayı), 1487-1530.
Vego, M. (2006). “Soviet and Russian Strategy in the Mediterranean since 1945”. J. B. Hattendorf (Ed.), Naval Policy and Strategy in the Medıterranean, Within. London(The U.K.): Publication of Frank Cass Publishers. 164-195.
Vernadsky, G. (1946). A History of Russia, Fourth Edition. New Haven(The U.S.): Yale University Press.
Yaşar, A. (2017). Jeopolitik Bakımdan Suriye-Rusya İlişkileri. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi Orta Doğu ve İslam Ülkeleri Araştırmaları Enstitüsü.
Yaycı, C. (2012). “Doğu Akdeniz’in Paylaşım Sorunu ve Türkiye”, Bilge Strateji Dergisi, 4(6), 1-70.
Yaycı, C. (2020). Doğu Akdeniz’in Paylaşım Mücadelesi ve Türkiye. İstanbul: Kırmızı Kedi Yayınevi No: 1213.
Yorulmaz, R. (2019). “Sıcak Gündem: Doğu Akdeniz”, Stratejik Analiz Dergisi, 10(88), 80-83.
Zonova, T. (2015). “Mediterranean Trend in the Russia's Foreign Policy”, Rivista di Studi Politici Internazionali, 82(4), 521-530.
Wechsler, W. F. (2019). “US Withdrawal from the Middle East: Perceptions and Reality”. K. Mezran and A. Varvell (Eds), The MENA Region: A Great Power Competition, Within. Milano(Italy): Publication of The Institute for International Political Studies (ISPI). 13-38.