H. 1142 ( M. 1729 - 1730) Tarihli büyük Kale defterine göre Hemedan Kalesi piyade ve süvari levendleri

Osmanlı-İran savaşlarının çok çetin geçtiği 1729-1730 tarihleri arasında Osmanlı Devleti, Hemedan Kalesi’ni İran’dan geri almak maksadıyla piyade ve süvari levendleri göndermiştir. Bu piyade ve süvari levendleri mirî olup, Kilis, Diyarbakır, Mardin ve Anadolu’nun muhtelif yerlerinden temin edilmiş ve Hemedan Kalesi’ne gönderilmiştir. Piyade ve süvari levendlerinin tahririne mübaşirler görevlendirilmiş ve bu askerlerin başlarına da zabit olarak bir başbuğ tayin edilmiştir. Gerek süvari gerekse piyade levendleri bir bayrak altında 50’şer askerden oluşmuştur. Süvari ve piyade levendlerine ulûfe, bahşiş, muhtelif sayıda bargir, çeşitli mühimmat ile bakırdan yapılmış ev eşyaları ve tayinat verilmiştir. Süvari ve piyade levendlerinin her birine verilen ulûfe miktarında bir değişiklik olmamış; ancak süvariler piyadelere nazaran daha fazla bahşiş, bargir, mühimmat ile tayinat dağıtılmıştır. Hemedan Kalesi’ne gönderilen piyade askerlerinin sayısı süvarilere göre daha fazladır. Kaleye 3.500 piyade neferi gönderilmiş iken, süvari levendleri sadece 1.500 kişi olmuştur. Süvari levendlerinin piyadelere göre Osmanlı hazinesine bıraktığı mali külfet daha fazla olmuştur.

Infantry and Mounted troops of Hemedan Castle acording to the grand book of Castle dating back To 1142 Hegeria (1729-1730 Ad)

The Ottoman Empire sent infantry and cavalry troops with the aim to take back the Hemedan Castle from the Persians in the tough wars between the Ottomans and Persians between the years 1729- 1730. These infantry and cavalry troops were public and were gathered from Kilis, Diyarbakir, Mardin, and various places of Anatolia, and were sent to the Hemedan Castle. Summoners were charged with the records of infantry and cavalry soldiers, and a commander was appointed as officer over the soldiers. Teams of 50 soldiers were composed of infantry and cavalry soldiers. The cavalry and infantry soldiers received ulufe (service pay in Ottoman empire), gratuity, various numbers of pack animals, various ammunition, copper domestic utensils, and nutrition. The amount of the ulufe which was granted to cavalry and infantry soldiers wasn’t changed; however, the cavalry received more gratuity, pack animals, various ammunition, and nutrition than the infantry. The number of infantry soldiers who were despatched to the Hemedan Castle was more than the number of cavalry soldiers. 3.500 infantry soldiers were despatched to the castle, while the number of cavalry soldiers was only 1.500. The cost of cavalry soldiers was a higher for the Ottoman treasury.

PDF

___

1. Arşiv Kaynaklar
(Bab-ı Defteri Büyük Kale Kalemi) BOA, D. BKL. No: 32459.
2. Araştırma ve İnceleme Eserleri
AHMET VEFİK PAŞA, Lehçe-i Osmani, Türk Dil Kurumu Yayınları ( Haz. Recep Toparlı) Ankara, 2000
KÜÇÜK ÇELEBİZÂDE İSMAİL Asım, Asım Tarihi, İstanbul, 1284
MÜTERCİM ÂSIM EFENDİ, Burhân-ı Katı, ( Çev. Mürsel Öztürk, Deya Örs), Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 2009
ŞEMSEDDİN SAMİ, Kamus-i Türki, İstanbul, 1317.
ŞEM’DÂNÎ- ZADE FINDIKLILI SÜLEYMAN EFENDİ, Mür’i’t Tevârih, C. I, (Haz. Münir Aktepe), İstanbul, 1976,
AKDAĞ, Mustafa, Türkiye’nin İktisadî ve İçtimaî Tarihi ( 1453- 1559), C. II, Ankara, 1999.
_______________; Celali İsyanları, Ankara, 1999, s. 153- 170
AKTEPE, Münir, 1720- 1724 Osmanlı- İran Münasebetleri ve Silahşör Kemânî Mustafa Ağa’nın Revan Fetih-nâmesi, İstanbul, 1970.
_____________, “Nadir Şah’ın Osmanlı Padişahı I. Mahmud’a Gönderdiği Taht-ı Tavus Hakkında”, Tarih Dergisi, Sayı: 28- 29, İstanbul, 1975, s. 113- 122.
AKGÜNDÜZ, Ahmet, Osmanlı Kanunnameleri ve Hukuki Tahlilleri, C. V, İstanbul, 1992.
__________________, Osmanlı Kanunnameleri ve Hukuki Tahlilleri, C. V, İstanbul, 1992.
BALA, Mirza, “Hemedân”, İA, C. 5/1, Eskişehir, 2001, s. 420- 425.
CEZAR, Mustafa, Osmanlı Tarihinde Levendler, İstanbul, 1965, s. 345
CL. HUART, “Bahşış”, İA, C. II, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul, 1979.s. 238.
DEVELİOĞLU, Ferit, Osmanlıca Türkçe Ansiklopedik Lügât, Ankara, 1998.
HAMMER, Joseph Von, Büyük Osmanlı Tarihi, C. VII, ( Çev. Vecdi Bürün), İstanbul, 1991
HALAÇOĞLU, Yusuf, “At”, DİA, C. IV, İstanbul, 1991, s. 29- 30.
İLGÜREL, Mücteba, “Levend”, DİA, C. XXVII, Ankara, s. 149- 151.
İŞBİLİR, Ömer; XVII. Yüzyıllarda Şark Seferlerinin İâşe, İkmâl ve Lojistik Meseleleri, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yeniçağ Tarihi Bilim Dalı Basılmamış Doktora Tezi, İstanbul, 1996.
______________, “Savaş ve Bölgesel Ekonomi: İran Savaşlarında Doğu Karadeniz ve Doğu Anadolu”, Türkler, C. X, Ankara, 2002, s. 19- 40.
İVECAN, Raif, Osmanlı Hâkimiyetinde Revan (1724- 1746), Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Türk Tarihi Anabilim Dalı Yeniçağ Tarihi Bilim Dalı, Basılmamış Doktora Tezi, İstanbul, 2007.
JOHANN WİLHELM ZİNKEISEN, Osmanlı İmparatorluğu Tarihi, C. V, İstanbul, 2011. KIRZIOĞLU, Fahrettin, Kars Tarihi, İstanbul, 1953.
KILIÇ, ORHAN, 18. Yüzyılın İlk Yarısında Osmanlı Devleti’nin İdari Taksimatı Eyalet ve Sancak Tevcihatı, Elazığ, 1997.
KULBİLGE, İlker, 18. Yüzyılın İlk Yarısında Osmanlı- İran Siyasi İlişkileri (1703- 1747), Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı Yeniçağ Tarihi Bilim Dalı Basılmamış Doktora Tezi, İzmir, 2010.
KURTARAN, Uğur, “Yeni Kaynakların Işığında Sultan I. Mahmud Dönemi Osmanlı İran İlişkileri (1731- 1747)”, History Studies, Volume 3/3, 2011, s.177- 213.
ÖNAL, Ahmet- Nebi Bozkurt, “Deve”, DİA, C. IX, İstanbul, 1994, s. 222- 225.
PAKALIN, Mehmet Zeki, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, C. I, II, III, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul 1983.
RHOADS MURPHEY, Osmanlıda Ordu ve Savaş 1500- 1700, (Çev. M. Tanju Akad ), İstanbul, 2007.
SERTOĞLU, Mithat, Osmanlı Tarih Lügâtı, Ankara, 1999,
SEVİNÇ, Tahir, “17. Yüzyıl Sonlarında Başarısız Bir Sefere Girişimi: 1695 Mora Seferi”, History Studies, Volume, 2/ 3, 2010, s. 285- 306.
_____________, “1695 Sakız Sefer’inde Organizasyon ve Lojistik”, Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı: 21, Mayıs, 2010, s.59- 79.
V. MINORSKY, “Nadir”, İA, C. IX, Milli Eğitim Bakanlığı Devlet Kitapları, Eskişehir, 2001, s.21- 31.
Uzunçarşılı, İsmail Hakkı, Osmanlı Tarihi, C. IV, Türk tarih Kurumu Basımevi, Ankara, 1999.
YAZICI, Tahsin, “Hemedân”, DİA, C. XVII, İstanbul, 1988, s. 183- 185.