FUZÛLÎ’NİN TÜRKÇE DİVANI’NDAKİ GAZELLERİNDE GÖNÜL

Fuzûlî XVI. yüzyılda yaşamış, Türk edebiyatının en büyük şairlerinden biridir. Şiirlerinde duygusallığı ön planda tutan şair, devrinde kıymetinin bilinmemesi, yoksulluk ve kimsesizlikten şikâyet etmiştir. Bu ilgisizlik şairin ruh dünyasını derinden etkilemiş ve bu durum onun şiir dünyasına da yansımıştır. Fuzûlî, şiirlerini kendine has üslubuyla ve ince hayallerle süslemiştir. Bu çalışmaya konu olan “gönül” kavramı Fuzûlî Divanı’nda beşerî ve ilahi aşkın kaynağı olarak işlenmiştir. Şair divanında gönül etrafında şekillenmiş çeşitli beyitler kaleme almış ve gönül kelimesi ile ilgili olarak çeşitli mecaz ve mazmunlar kullanmıştır. Fuzûlî Divanı’nda tecrit ve teşhis yoluyla âdeta ikinci bir âşık olarak ele alınmış olan gönül de tıpkı âşık gibi ağlar, kanlı gözyaşı döker, dert ve üzüntüyü arar, acı çekmekten hoşlanır. Bu anlam ilgileri çoğaltılabilir. Çalışmada, gönül kavramının çeşitli kaynaklardaki tanımı, bilim insanlarının kavram ile ilgili görüşleri, sufilere göre gönül kavramı ve klasik edebiyat şairlerinin kavramla ilgili beyit örnekleri verildikten sonra Fuzûlî divanında gönül kavramının hangi münasebetlerle kullanıldığı örnek beyitlerle açıklanmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Fuzûlî, Türkçe divan, gazel, gönül

Heart at Gazals of Fuzlûlî’s Turkish Divan

Fuzûlî who lived in the XVI. century, is one of the greatest poets of Turkish literature. Poet, whose poetries are at the forefront of sensuality, complained of not being known his value in his era, poverty and desolation. Being neglected affected his spirit world very deeply and this situation reflected on his poetry world. He decorated his poetries with his own style and his delicate dreams. “Gönül” concept subject to this study is evaluated as the source of human and divine love at Fuzûlî Divan. Poet in his Divan wrote different couplets composed of heart, and used metaphors and poetic themes about the word of heart. The heart approached as a second lover with the ways of isolation and diagnosis at Fuzûlî Divan cries like a lover, sheds bloody tears and looks for trouble and sadness, and likes having pain. This sense can be augmented. Moreover, the definition of different sources, the views of scientists about the concept, heart concept according to Sufis, classical literature poets’ couplet examples related to the concept and the reason of using the word in poet’s Divan have been tried to be explained with giving examples of couplets.

Keywords:

Fuzûlî, Turkish divan, gazal, heart,

PDF

___

Akbalık, Esra (2013), Yunus Emre’nin Şiirlerinde Gönül İmgesi, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, C.6, S.26, s.20-28.
Akyüz, Kenan vd. (1997), Fuzûlî Divanı, Ankara: Akçağ Yayınları.
Aydın Yağcıoğlu, Songül (2010), Fuzûlî ve Bâkî Divanlarında Aşk Anlayışı ve Sevgili Tipi, Türkish Studies, Volume 5/3, s.559-587.
Aydın, Mehmet (1999), Gönül Kelimesi Üzerine, Türk Dili Dil ve Edebiyat Dergisi, S.566, s.104.
Ayverdi, İlhan (2008), Misalli Büyük Türkçe Sözlük, İstanbul: Kubbealtı Neşriyat.
Banarlı , Nihat Sami (2011), Türkçenin Sırları, İstanbul: Kubbealtı Neşriyat.
Cebecioğlu, Ethem(2009), Tasavvuf Terimleri ve Deyimleri Sözlüğü, İstanbul: Ağaç Kitabevi Yayınları.
Devellioğlu, Ferit (2013),Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat, Ankara: Aydın Kitabevi Yayınları.
Doğan, Ahmet (2013), Kilisli Ebu Bekir Vahîd Divançesi’nde Gönül, I. Uluslararası Muallim Rıfat Kilis ve Çevresi Sempozyumu, s. 499-511, 16-17 Mayıs, Kilis.
Gölpınarlı, Abdülbaki (2004), Tasavvuftan Dilimize Geçen Deyimler ve Atasözleri, İstanbul: İnkılâp Yayınları.
Güler, Zülfi (2004), Şeyh Galip Divanında Ayna Sembolü, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C.14/1, s.103-121.
İpekten, Haluk (2008), Fuzûlî, Hayatı-Sanatı-Eserleri, Ankara: Akçağ Yayınları
İpekten, Haluk (2014), Bâkî, Hayatı-Sanatı-Eserleri, Ankara: Akçağ Yayınları.
Kalkışım, Muhsin (1994), Şeyh Gâlib Divanı, Ankara: Akçağ Yayınları.
Kapal, Münire Nurefşân (2012), Nef’î Divanı’nda Gönül, Türkish Studies, Volume 7/3, s.1605-1618.
Kaplan, Mahmut (2012), Es-Seyyid Osman Hulûsî Efendi Dîvânı’nda Gönül ve Aşka Dair, Ankara: Nasihat Yayınları.
Karahan, Abdülkadir (1996), Fuzûlî, TDV İslam Ansiklopedisi, C.13, s. 243.
Kurnaz , Cemal (2012), Hayâlî Bey Divanı’nın Tahlili, Ankara: Kurgan Edebiyat Yayınları.
Kurnaz, Cemal (1989), Gönül, TDV İslam Ansiklopedisi, İstanbul, C.14, s.151
Levend, Agâh Sırrı (1984), Divan Edebiyatı, İstanbul: Enderun Kitabevi.
Macit, Muhsin (2010), Nedim, Hayatı-Eserleri ve Sanatı, Ankara: Akçağ Yayınları.
Mazıoğlu, Hasibe (2011), Fuzûlî Üzerine Makaleler, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Nazif, Süleyman (2014), Fuzûlî, İstanbul: Büyüyenay Yayınları.
Onat Çakıroğlu, Tuba (2013), Yunus Emre Divanı’nda Gönül, Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi, S. 9, s. 77-86.
Onay, Ahmet Talât (2013), Eski Türk Edebiyatında Mazmunlar Ve İzahı, (Haz. Cemal Kurnaz), Ankara: Kurgan Edebiyat Yayınları.
Pala, İskender (2012), Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü, İstanbul: Kapı Yayınları.
Sefercioğlu, M.Nejat (1990), Nev’î Dîvânı’nın Tahlîli, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
Selçuk, Bahir (2005), Fuzûlî’de Gözyaşı, Ekev Akademi Dergisi, S.25, s. 233-246.
Selçuk, Bahir (2012), Klâsik Türk Şiirinde Ceres, Turkish Studies,Volume 7/3, s. 2231-2250.
Tanyeri, M.Ali (1999), Örnekleriyle Divan Şiirinde Deyimler, Ankara: Akçağ Yayınları.
Tarlan, Ali Nihat (2005), Fuzûlî Divanı Şerhi, Ankara: Akçağ Yayınları.
Tolasa, Harun (2001), Ahmet Paşa’nın Şiir Dünyası, Ankara: Akçağ Yayınları.
Türkçe Sözlük (2011), Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Uludağ, Süleyman (1991). Tasavvuf Terimleri Sözlüğü, İstanbul: Marifet Yayınları
Üstüner, Kaplan (2007), Divan Şiirinde Tasavvuf, Ankara: Birleşik Yayınevi.
Yılmaz, Hasan Kamil (1994), Tasavvuf ve Kalp, Altınoluk Dergisi, S. 104, s.31.
Elektronik Kaynaklar
Parmaksız, Mehmet Nuri, (2013), Gönül Kelimesi Üzerine Düşünceler, http://www.edebiyatufku.com/ artikel.php?artikel id=1790 (E.T. 28.01.2016).