20021

Vahyin Dilini Vahiyle Özdeşleştirme Çabalarına Din Felsefesi Bağlamında Eleştirel Bir Değerlendirme

İslam düşünce tarihinin ilk dönemlerinde vahyin dilini vahiyle özdeşleştirme ve kutsama amacını taşıyan birtakım çabalara tanık olunmaktadır. Bir şekilde bu çaba içinde olanlar arasında İmam Şafiî (öl. 820) gibi fakihler, İbn Kuteybe (öl. 889) ve İbn Fâris (öl. 1004) gibi dil bilginleri, el-Bâkıllânî (öl. 1013) gibi kelamcılar, en-Nîsâbûrî (öl. 1014) gibi hadisçiler ve Fahreddin er-Râzî (öl. 1210) gibi tefsirciler yer aldığı gibi İhvân-ı Safâ (X. yüzyıl) gibi İslam felsefecileri de yer almaktadır. Bu düşünceyi savunanlar, genel olarak Arap diline atıf yapan bazı Kur’ân ayetlerini zorlama yoruma tabi tutmakta, ayrıca sıhhat derecesi tartışmalı olan ve hadisçilerin çoğunluğu tarafından güvenilmez olarak kabul edilen bazı hadis rivayetlerini kullanmaktadırlar. İslam felsefecileri arasında yer alan ve akıl ile vahyi uzlaştırma gayretinde olan İhvân-ı Safâ ise konuyla ilgili düşüncelerini temellendirmek için hem Kur’ân ayetlerini zorlama yoruma tabi tutmakta hem de varlık düzeniyle ilgili bazı felsefî düşünce teorilerine başvurmaktadır. Bu çalışmanın amacı, genel olarak vahyin dilini de vahiy gibi kutsamaya çalışan isimleri anılan Müslüman âlim ve düşünürlerin konuyla ilgili görüşlerini din felsefesi bağlamında eleştirel bir değerlendirmeye tabi tutmaktır.

Anahtar Kelimeler:

Vahyin Dili, Arap Dili, İ’câz, Kutsal, Felsefî Düşünce

A Critical Assessment Of Efforts To Identify The Revelation With The Language Of The Revelation In The Context Of Religious Philosophy

In this study, the works of scholars and thinkers whose views on the subject critically evaluated are taken into account. In addition, scientific articles, encyclopedia articles, books and book chapters written by some researchers who are thought to be related to the subject are also used. In this study, a subject-centered literature review is conducted. The data are collected, classified, analyzed and mutually evaluated. In the introductory part of the study, theories about the emergence, development and differentiation of language in general are emphasized. In this context, both the expressions of the holy books on the subject and the examples from the philosophical theories are discussed. In this context, the evidence put forward by those who blessed the language of revelation by identifying it with revelation itself is tried to be determined and evaluated. Here, there are views that both bless and oppose Arabic. Finally, the narrative and rational justifications of those who defend this theory are evaluated. According to the data obtained within the scope of the study, some Muslim scholars and thinkers who belong to different scientific traditions such as language, literature, tafsir, kalam, fiqh, hadith and philosophy have made an effort to sanctify the language of revelation as revelation. However, they had difficulty in justifying their views on the subject. For this reason, the effort to identify the language of revelation with revelation has not been generally accepted in the Islamic world.

Keywords:

Language of Revelation, Arabic Language, I, Sacred, Philosophical Thought,

PDF

___

Akarsu, Bedia. Wilhelm Von Humbold’ta Dil-Kültür Bağlantısı. İstanbul: Evrim Matbaacılık, 1984.
Bâkıllânî, Ebubekir Muhammed b. Et-Tayyib. İ‘câzu’l-Kur’ân. Kahire: Dâru’l-Me‘ârif, 2009.
Candan, Abdülcelil. “Kur’ân Neden Arapça İndirildi?” EKEV Akademi Dergisi 10/26 (t.y.): 33-50.
Cevizci, Ahmet. Felsefe Sözlüğü. İstanbul: Paradigma Yayınları, 1999.
Cürcânî, Ali b. Muhammed es-Seyyid eş-Şerif. Kitâbu’t-Ta’rifât. Trc. Arif Erkan. İstanbul: Bahar Yayınları, 1997.
Çağmar, M. Edip. “İhvân-ı Safâ’nın Dil ile İlgili Görüşleri”. İslâmî Araştırmalar Dergisi 17/2 (2004): 119-127.
Demir, Ramazan. Arap Dilbilimcilere göre Dillerin Kaynağı Meselesi. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Marmara Ün. SBE, 2008.
Demir, Ramazan. “Mukaddime Adlı Eseri Çerçevesinde İbn Haldûn’un Dil Teorisi”. Usûl 11/1 (2009): 95-116.
Demirci, Kürşat. “Kudsiyet”. DİA. 26: 495-496. Ankara: TDVİA, 2002.
Doğan, Mehmet. Büyük Türkçe Sözlük. İstanbul: İz Yayıncılık, 1996.
Durmuş, İsmail. “İbn Hazm”. DİA. 20: 58-61. İstanbul: TDVİA, 1999.
Eco, Umberto. Avrupa Kültüründe Kusursuz Dil Anlayışı. Trc. Kemal Atakay. İstanbul: Literatür Yayınları, 2004.
Efendioğlu, Mehmet. Arap Olmayan Sahabiler. Yayınlanmamış Y. Lis. Tezi, Marmara Ün. SBE, 1991.
Efendioğlu, Mehmet. “Arap Olmayan Sahâbîlerin Hadis Rivâyetindeki Yeri”. Hadis Tetkikleri Dergisi 16/1 (2018): 7-32.
Fazlurrahman. Ana Konularıyla Kur’ân. Trc. Alparslan Açıkgenç. Ankara: Ankara Okulu Yay., 1996.
Ferre, Ferederick. Din Dilinin Anlamı. Trc. Zeki Özcan. Bursa: Alfa Yayınları, 1999.
Gürkan, Nejdet. “Kur’ân’ın Anlaşılırlığı Bağlamında İslam Geleneğinde Dil Olgusu ve ‘Beyân’ Kavram”. Marife 10/2 (2010): 67-96.
Hamidullah, Muhammed. el-Vesâiku’s-Siyâsiyye. Beyrut: Dâru’n-Nefâis, 1987.
Hamidullah, Muhammed. Hz. Peygamber’in (sav) altı orijinal diplomatik mektubu. Trc. Mehmet Tazgan. İstanbul: Beyan Yayınları, 2013.
Hatipoğlu, M. Said. “İslâm’da İlk Siyasi Kavmiyetçilik: Hilâfetin Kureyşliliği”. AÜ İlahiyat Fak. Dergisi 28 (1978): 121-213.
Hewes, Gordon W. Dilin Doğuşuna İlişkin Kuramlar. Trc. H. Boynukara - B. C. Tanrıtanır. Van: Yüzüncü Yıl Ün. FEF Yay., 1993.
İbn Fâris. es-Sâhibî fi Fıkhi’l-Luga ve Süneni’l-Arab fî Kelâmihâ. Kahire: el-Mektebetü’s-Selefiyye, 1910.
İbn Haldun. Mukâddime. Thk. Dervîş el-Cüveydî. Beyrut: el-Mektebetü’l-Asriyye, 1996.
İbn Hazm. el-İhkam fi Usûli’l Ahkâm. Thk. A. Muhammed Şâkir. 2. Bs. Beyrut: Daru’l-Âfaki’l-Cedide, 2008.
İbn Kuteybe, Ebû Muhammed Abdullah b. Müslim. Te’vîl-i Müşkili’l-Kur’ân. Kahire: Dâru’t-Türâs, 1973.
İbn Teymiyye. el- İman. Beyrut: Dâru’l-kitâbi’l Arabî, 1992.
İhvân-ı Safâ. İhvân-ı Safâ Risâleleri. C. I. Ed. Abdullah Kahraman. Trc. Komisyon. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2012.
İhvân-ı Safâ. İhvân-ı Safâ Risâleleri. C. II. Ed. Abdullah Kahraman. Trc. Komisyon. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2013.
İhvân-ı Safâ. İhvân-ı Safâ Risâleleri. C. III. Ed. Abdullah Kahraman. Trc. Komisyon. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2014.
İhvân-ı Safâ. İhvân-ı Safâ Risâleleri. C. IV. Ed. Abdullah Kahraman. Trc. Komisyon. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2014.
İhvân-ı Safâ. İhvân-ı Safâ Risâleleri (Risâlelerin Özeti). C. V. Ed. Abdullah Kahraman. Trc. Komisyon. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2016.
İhvânu’s-Safâ. Resâilu İhvânu’s-Safâ ve Hullânu’l-Vefâ. C. I. Beyrut: Dâru’l-İslâmiyye, 1992.
İhvânu’s-Safâ. Resâilu İhvânu’s-Safâ ve Hullânu’l-Vefâ. C. II. Beyrut: Dâru’l-İslâmiyye, 1992.
İhvânu’s-Safâ. Resâilu İhvânu’s-Safâ ve Hullânu’l-Vefâ. C. III.Beyrut: Dâru’l-İslâmiyye, 1992.
İhvânu’s-Safâ. Resâilu İhvânu’s-Safâ ve Hullânu’l-Vefâ. C. IV. Beyrut: Dâru’l-İslâmiyye, 1992.
İhvânu’s-Safâ. Risâletu’l-câmia’, el-câmia’tu’l-câmia’. Thk. Arif Tamir. Beyrut-Paris: Menşûrâtu Ûveydât, 1995.
Kapar, Mehmet Ali. “Hz. Peygamber’in Diplomatik Münasebetlerine Genel Bir Bakış”. İslâmî Araştırmalar. 5 (1987): 70-78.
Konaklı, Numan. “İ‛câzü’l-Kur’ân Fikri: Mahiyet, Tarihsel Süreç ve Literatür”. Marmara Ün. İlahiyat Fak. Dergisi 43/2 (t.y.): 251-290.
Küçükkalay, Hüseyin. Kur’an Dili Arapça. Konya: Deniz Kuşları Matbaası, 1996.
Locke, John. “İnsanın Anlama Yetisi Üzerine Bir Deneme”. Trc. Meral Delikara Topçu. Ankara: Öteki Yayınevi, 2000.
Meçin, Mahmut. “Sühreverdi’nin Tanrı Tasavvuru: Nuru’l-Envar”. İlahiyat Araştırmaları Dergisi. 3 (2015): 49-70.
Münâvî, Muhammed Abdurraûf el-. Feyzü’l-Kadîr. Beyrut: Dâru’l-Marife, 1972.
Nisâbûrî, Hâkim en-. el-Mustedrek ale’s-Sahîhayn. Thk. Mustafa Abdulkadir. Beyrut, 1990.
Önder Erol, Pelin. “Bir Toplumsal Göstergebilim Olarak Dil”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 7/31 (2014): 207-214.
Özden, Ragip. Dil Türeyişi Teorilerine Toplu Bir Bakış. Ankara: Alaaddin Kıral Basımevi, 1944.
Öztürk, Mustafa. “Kur’ân’da Yabancı Kelime Bulunup Bulunmadığı Tartışması ve eş-Şâfiî’nin Dogmatik Dil (Arapça) Tanımlaması Üzerine”. Sünnî Paradigmanın Oluşumunda eş-Şafiî’nin Rolü. M. Hayri Kırbaşoğlu. 181-204. Ankara: Kitabiyat, 2000.
Platon. Kratylos. Trc. Furkan Akderin. İstanbul: Say Yayınları, 2015.
Platon. Mektuplar. Trc. İrfan Şahinbaş. İstanbul: MEB Yayınları, 1999.
Râfiî, Mustafa Sadık er-. İ’cazü’l-Kur’ân ve’l-Belâğatü’n-Nebeviyye. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-Arabî, 1973.
Suyûtî. el-İtkân fi Ulûmi’l-Kur’ân. Lübnan: Dâru İbn Kesir, 1996.
Suyûtî. el-Müzhir fi Ulûmi’l-Luga ve Envâihâ. Kahire: Daru İhyâi Kütübi’l-Arabiyye, t.y.
Sühreverdî, Şihâbüddin. El-Elvâhü’l-İmâdiyye (Hikmet Levhaları). Trc. Ahmet Kamil Cihan. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı, 2017.
Sühreverdî, Şihâbüddin. Hikmetü’l-İşrâk. Thk. Henry Corbin. 2. Bs. Tahran: Müessesetü’l-Ebhâs, 1995.
Süzen, Kadir. İhvân-ı Safâ’da Dilin Menşeine Dair Görüşler ve Dil Teorisi. Yayınlanmamış Y. Lis. Tezi, Binali Yıldırım Ün. SBE, 2019.
Şâfiî, Muhammed b. İdris. er-Risâle. Thk. A. Muhammed Şâkir. Mısır: Mektebetü’l-Halebî, 1940.
Taş, Nusret. İhvân-ı Safâ Felsefesinde Akıl-Vahiy İlişkisi. İstanbul: KDY Akademi, 2021.
Türkmen, Mutlu. Kur’ân-ı Kerim ve Kitâb-ı Mukaddes’te ‘Brk’, ‘Sbh’ ve ‘Kds’ Köklerinin Semantik İncelemesi. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara Ün. SBE, 2007.
Vedi’, Vasıf Mustafa. İbn Hazm ve Mevkifuhu mine’l-Felsefe ve’l-Mantık. Abu Dabi, 2000.
Yiğit, İsmail. “Mevâlî”. DİA. 29: 424-426. Ankara: TDVİA, 2004.
Yurt, Mehmet Emin. “İ‘câzu’l-Kur’ân İlminin Mahiyeti, Tanımı ve Genel Hatlarıyla Tarihsel Süreci”. Iğdır Ün. İlahiyat Fak. Dergisi. 9 (2017): 191-226.
Zerkeşî, Muhammed b. Abdillah. el-Burhân fî Ulûmi’l-Kur’ân. Lübnan: Dâru’l-Meʿârife., 1989.
http://islamilimleri.com/Tefsir/Tefsir/041/Tefsir/Turkce/08/000.htm (E.T. 10.03.2022)
https://tr.isecosmetic.com/wiki/Septuagint (E.T. 10.03.2022)