Aile Hekimliği Birimlerinde Kanser Taramalarını Arttırma Çabası-Samsun Örneği
Amaç: Aile hekimliği birimlerinin kanser tarama oranlarını saptamak, aile hekimi/aile sağlığı çalışanlarının kanser tarama davranışlarını belirlemek ve taramaların arttırılmasına katkıda bulunmak amaçlanmıştır. Gereç ve Yöntem: Bu kesitsel çalışmada anket aracından ve otomasyon kayıtlarından yararlanılmıştır. Samsun iline bağlı tüm ilçelerden gönüllü aile hekimliği birimleri ile görüşülmüş, kanser tarama verileri incelenmiştir. Birime kayıtlı nüfusun ve sağlık çalışanlarının farkındalığının arttırılmasına yönelik etkinlikler düzenlenmiştir. Bulgular: Toplam 18 aile hekimliği birimi ve 34 sağlık çalışanı dahil edilmiştir. Ön test ve son test arasında mamografi ve HPV/ Pap-smear testlerinin yaş gruplarını bilme oranı ve bu testleri kendileri için yaptırma oranı artış göstermiştir. Gaitada gizli kan testi için 9 birim, HPV/ Pap-smear için 11 birim, mamografi için 8 birim hedef nüfusu geçmiştir. Çalışma başlangıcındaki oranların çalışma sonunda iken iki katından fazlasına ulaşan birim sayısı gaitada gizli kan testi için 4, HPV/ Pap-smear için 4, mamografi için 4’tür. Sonuç: Aile hekimliği birimlerinde çoğunlukla tarama oranlarında artış sağlanması hedefine ulaşılmıştır. Sağlık çalışanlarından kanser taramalarını yaptırmamış olanlardan bazılarında davranış değişikliği oluşmuştur.
The Effort to Increase Cancer Screening in Family Medicine Units-Samsun Sample
Objective: It was aimed to determine the cancer screening rates of family medicine units, to determine the cancer screening behaviors of family physicians/family health workers and to contribute to the increase of screening. Material and Method: In this cross-sectional study, a questionnaire tool and automation records were used. Voluntary family medicine units from all districts of Samsun were interviewed and cancer screening data were analyzed. Activities were organized to increase the awareness of the registered population and healthcare professionals. Results: A total of 18 family medicine units and 34 healthcare professionals were included. Between the pretest and posttest, the rate of knowing the age groups of mammography and HPV/Pap-smear tests and the rate of having these tests for themselves increased. The target population was reached by 9 units for fecal occult blood test, 11 units for HPV/Pap-smear and 8 units for mammography. The number of units that reached more than twice the rates throughout the study is 4 for fecal occult blood test, 4 for HPV/Pap-smear, and 4 for mammography. Conclusion: The goal of increasing the screening rates in family medicine units has been achieved. Some of the healthcare professionals who did not have cancer screening have experienced behavioral changes.
___
- 1. Ölüm ve Ölüm Nedeni İstatistikleri, 2019. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Olum-ve- Olum-Nedeni-Istatistikleri-2019-33710 (Erişim Tarihi: 17.07.2021)
- 2. Siegel R, De Santis C, Jemal A. Colorectal cancer statistics. CA Cancer J Clin 2014; 64: 104-17.
- 3. Şahin S. Kanserde erken tanı ve tarama programları. ETD 2015; 54: 41-5.
- 4. Kringos DS. The importance of measuring and improving the strength of primary care in Europe: results of an international comparative study. Turk Aile Hek Derg 2013; 17: 165-79.
- 5. WHO. Screening and early detection. https://www.euro.who.int/en/healthtopics/ noncommunicablediseases/ cancer/policy/screening-and-earlydetection (Erişim Tarihi: 17.07.2021)
- 6. T.C. Sağlık Bakanlığı. Türkiye kanser kontrol planı 2013- 2018. Bölüm 3. Kanser taramaları. Sayfa 40. Ankara, 2016.
- 7. Ozturk O, Celik MA. Cancer early diagnosis, screening, and education centers in Turkey. Cancer Surg 2017; 2: 2.
- 8. Wardle J, Robb K, Vernon S, Waller J. Screening for prevention and early diagnosis of cancer. Am Psychol 2015; 70: 119-33.
- 9. Babuş S, Eser E. Manisa’da seçilmiş iki bölgede meme kanseri ve erken tanı yöntemleri açısından bilgi, tutum ve davranış araştırması. STED 2017; 26: 221-30.
- 10. Akbas M, Gokyıldız Surucu S, Avcıbay Vurgec B. Identification of women’s attitudes towards early diagnosis of cervical cancer. TJFMPC 2020; 14: 605-12.
- 11. Karadağ Çaman Ö, Bilir N, Özcebe H. Ailede kanser öyküsü ve algılanan kanser riski, kanserden korunma davranışları ile ilişkili mi? Fırat Tıp Dergisi 2014; 19: 95-100.
- 12. Rawl SM, Menon U, Burness A, Breslau ES. Interventions to promote colorectal cancer screening: an integrative review. Nurs Outlook 2012; 60: 172-81.
- 13. Rawl SM, Champion LV, Scott LL et al. A randomized trial of two print interventions to increase colon cancer screening among first-degree relatives. Patient Educ Couns 2008; 71: 215-27.
- 14. Kozan R, Tokgöz VY. Türkiye’de meme kanseri farkındalığı ve tarama programı. ACU Sağlık Bil Derg 2016; 4: 185-8.
- 15. Kaya C, Üstü Y, Özyörük E, Aydemir Ö, Şimşek Ç, ŞahinAD. Sağlık çalışanlarının kanser taramaları hakkındaki bilgi, tutum ve davranışlarının değerlendirilmesi. Ankara Med J 2017; 17: 73-83.
- 16. Çakmak R, Güler G. Kadın sağlık çalışanlarında kanser tarama davranışları. TRSGO Dergisi 2018; 20: 25-32.