TÜRKİYE’DE SAĞLIK VE EKONOMİK BÜYÜME İLİŞKİSİNE SINIR TESTİ YAKLAŞIMI

Bu çalışmada Türkiye'de sağlık ve ekonomik büyüme arasındaki ilişkiyi ARDL yaklaşımı aracılığıyla incelemektedir. Kişi başına sağlık harcaması, doğumda beklenen yaşam süresi, 5 yaşın altındaki ölümlerin sayısı, yetişkin kadın ve erkek ölüm oranları sağlığın göstergesi olarak kullanılmaktadır. Yaşam beklentisi dışında, tüm özelliklerde ilgili değişkenler arasında eşbütünleşme buluyoruz. Ampirik bulgularımız, kişi başına düşen sağlık harcamalarındaki artışın ve 5 yaş altı yetişkin kadın ve erkek ölüm oranlarındaki düşüşün uzun vadede ekonomik büyüme üzerinde önemli bir olumlu etkisi olduğunu göstermektedir. Ayrıca finans sektörünün sağladığı yatırım ve yurt içi krediler de büyüme hızını artırıyor.

BOUNDS TESTING APPROACH TO THE RELATIONSHIP BETWEEN HEALTH AND ECONOMIC GROWTH IN TURKEY

This paper examines the relationship between health and economic growth in Turkey by means of ARDL approach. Per capita health spending, life expectancy at birth, the number of deaths under 5, adult female and male mortality rates are used as a proxy for health. Except for life expectancy, we find a cointegrating relationship between the relevant variables in all specifications. Our empirical findings indicate that an increase in per capita health expenditures and a decline in the number of deaths under 5, adult female and male mortality rates have a significantly positive impact on economic growth in the long run. Also, investment and domestic credit provided by financial sector boost the growth rate.

PDF

___

ACEMOGLU, D., JOHNSON, S. (2007), “Disease and development: The effect of life expectancy on economic growth”, Journal of Political Economy, 115(6), 925-985.
AGHION, P., HOWITT, P., MURTIN, F. (2011), “ The relationship between health and growth: When Lucas meets Nelson-Phelps”, Review of Economics and Institutions, 2, 1–24.
AKAR, S. (2014), “Türkiye‟de Sağlık Harcamaları, Sağlık Harcamalarının Nisbi Fiyatı ve Ekonomik Büyüme Arasındaki ĠliĢkinin Ġncelenmesi”, Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 21(1), 311-322.
AKIN, T., ALATAġ, S., YILMAZ, B. (2018), “DOES HEALTH MATTER? EVIDENCE FROM THE EU15 AND TURKEY”, Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 14(4), 929-946.
AKRAM, N., PADDA, I., KHAN, M. (2008), “The Long Term Impact of Health on Economic Growth in Pakistan”, The Pakistan Development Review, 47(4), 487–500.
ALTINER, A. (2019), “OECD Ülkelerinde Kamu Harcamaları ve Ekonomik Büyüme ĠliĢkisi: Panel Simetrik ve Asimetrik Nedensellik Analizi”, Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 33(3), 849-870.
ALTUNÖZ, U. (2020), “SAĞLIK HARCAMALARININ EKONOMĠK BÜYÜME ĠLE ĠLĠġKĠSĠNĠN OECD ÜLKELERĠ ĠÇĠN ANALĠZĠ”, Ekonomi Bilimleri Dergisi, 12(1), 85-105.
ARISOY, Ġ., ÜNLÜKAPLAN, Ġ., ERGEN, Z. (2010), “Sosyal Harcamalar ve Ġktisadi Büyüme ĠliĢkisi: Türkiye Ekonomisinde 1960 - 2005 Dönemine Yönelik Bir Dinamik Analiz”, Maliye Dergisi, 158, 398-421.
ARORA, S. (2001), “Health, human productivity, and long-term economic growth”, The Journal of Economic History, 61(3), 699-749.
ATILGAN, E., KILIC, D., ERTUGRUL, H. M. (2017). “The Dynamic Relationship Between Health Expenditure and Economic Growth: Is The Health Led-Growth Hypothesis Valid for Turkey”, The European Journal of Health Economics, 18, 567-574.
AY, A., KIZILKAYA, O., KOÇAK, E. (2013), “ Sağlık Göstergeleri ile Ekonomik Büyüme Arasındaki ĠliĢki: Türkiye Örneği”, Niğde Üniversitesi İİBF Dergisi, 6(1) 163-172.
AYDEMĠR, C., BAYLAN, S. (2015), “Sağlık Harcamaları ve Ekonomik Büyüme ĠliĢkisi: Türkiye Üzerine Bir Uygulama”, Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7(13), 417-435.
BARRO, R.J. (1996), “Determinants of Economıc Growth: A Cross-Country Empirical Study”, NBER Working Paper No. 5698. BAġAR, S., KÜNÜ, S., BOZMA, G. (2016), “Eğitim ve Sağlık Harcamalarının Ekonomik Büyüme Üzerine Etkisi: Türkiye Üzerine Bir Uygulama”, Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10, 189-204.
BECKER, G.S., MURPHY, K.M., TAMURA, R. (1990), “Human Capital, Fertility and EconomicGrowth”, Journal of Political Economy, 98(5), 12-37.
BECKER, G. S., PHILIPSON, T. J., SOARES, R. R. (2005), “The quantity and quality of life and the evolution of world inequality”, American Economic Review, 95, 277–291.
BHARGAVA, A., JAMISON, D.T., LAU, L., MURRAY, C. J. (2001), “Modeling the effects of health on economic growth”, Journal of Health Economics, 20(3), 423-440.
BLOOM, D.E., CANNING, D. (2000), “The health and wealth of nations”, Science, 287, 1207-1209.
BLOOM, D. E., CANNING, D., SEVILLA, J. (2004), “The effect of health on economic growth: A production function approach”, World Development, 32(1), 1-13.
BLOOM, D.E., KUHN, M., PRETTNER, K. (2018), “Health and Economic Growth”, IZA Institute of Labor Economics, Discussion Paper Series No, 11939.
BOUSSALEM, F., BOUSSALEM, Z., TAIBA, A. (2014), “The Relationship between public spending on health and economic growth in Algeria: Testing for Co-integration and Causality “, International Journal of Business and Management, II (3), 25-39.
CHAKRABORTY, S. (2004), “Endogenous lifetime and economic growth”, Journal of Economic Theory, 116, 119–137.
COLE, M.A., NEUMAYER, E. (2006), “The impact of poor health on total factor productivity”, The Journal of Development Studies, 42(6), 918-938.
CÖMERTLER ġĠMġĠR, N., ÇONDUR, F., BÖLÜKBAġ, M., ALATAġ, S. (2015), “Türkiye‟de Sağlık ve Ekonomik Büyüme ĠliĢkisi: ARDL Sınır Testi YaklaĢımı”, Finans Politik & Ekonomik Yorumlar, 52 (604), 43-54.
ÇALIġKAN, ġ., KARABACAK, M., MEÇĠK, O. (2013), “Türkiye'de Sağlık-Ekonomik Büyüme ĠliĢkisi”, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 37,123-130.
ÇALIġKAN, ġ., KARABACAK, M., MEÇĠK, O. (2018), “Türkiye‟de Uzun Dönemde Eğitim ve Sağlık Harcamaları ile Ekonomik Büyüme ĠliĢkisi”, Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 33(1), 75-96.
ÇELĠK, A. (2020), “G20 Ülkelerinde Sağlık Harcamalarının Ekonomik Büyüme Üzerindeki Etkisinin Analizi”, Manisa Celal Bayar Üniversitesi İİBF Yönetim ve Ekonomi, 27(1), 1-20.
ÇETĠN, M., ECEVĠT, E. (2010), “Sağlık Harcamalarının Ekonomik Büyüme Üzerindeki Etkisi: OECD Ülkeleri Üzerine Bir Panel Regresyon Analizi”, Doğuş Üniversitesi Dergisi , 11(2), 166-182.
DEMĠRGĠL, B., ġANTAġ, F., ġANTAġ, G. (2018), “Sağlık Harcamalarının Ekonomik Büyüme Üzerine Etkisi: Uygulamalı Bir ÇalıĢma”, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 20(2), 388-398.
DEVLIN, N., HANSEN, P. (2001), “Health care spending and economic output: Granger causality”, Applied Economics Letters, 8(8), 561-564.
DOĞAN, Ġ. (2016),“Verimlilik, Ekonomik Büyüme Ve Sağlık ĠliĢkisi; Türkiye Ġçin Doğrusal Olmayan Nedensellik Testi “, Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi, 5(2), 21-47.
EGGOH, J., HOUENINVO, H., SOSSOU, G. (2015), “Education, Health and Economic Growth in African Countries”, Journal of Economıc Development, 93(40), 93-111.
ERDĠL, E., YETKĠNER, H. (2009), “The Granger-causality between health care expenditure and output: a panel data approach”, Applied Economics, 41 (4), 511-518.
ERDOĞAN, S., YILDIRIM, D.Ç., GEDĠKLĠ, A. (2019), “Sağlık Harcamaları Ġktisadi Büyüme ĠliĢkisi: OECD Ülkeleri Üzerine Bir Ġnceleme”, KAÜİİBFD, 10(20), 590-607.
ERYĠĞĠT, S. B., ERYĠĞĠT, K. Y., SELEN, U., (2012),” The Long-Run Linkages Between Education, Health and Defence Expenditures and Economic Growth: Evidence from Turkey”, Defence and Peace Economics, 23(6), 559-574.
FOGEL, R.W. (1994), “Economic Growth, Population Theory, and Philosophy: The Bearing of Long-Term Processes on the Making of Economic Policy,” American Economic Review, 84(3), 369-395.
GLOMM, G., RAVIKUMAR, B. (1997), “Productive government expenditures and long-run growth”, Journal of Economic Dynamics and Control, 21, 183-204.
HAYALOĞLU, P., BAL, H. Ç. (2015), “Üst Orta Gelirli Ülkelerde Sağlık Harcamaları ve Ekonomik Büyüme”, İşletme ve İktisat Çalışmaları Dergisi, 3(2), 35-44.
KALEMLĠ-OZCAN, S., RYDER, H.E.& WEIL, D.N. (2000), “Mortality decline, human capital investment, and economic growth,” Journal of Development Economics, 62(1), 1-23.
KAR, M., TABAN, S. (2003), “Kamu harcama çeĢitlerinin ekonomik büyüme üzerine etkileri”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 58(3), 145-169.
KESBĠÇ, C.Y., SALMAN, G. (2018), “Türkiye‟de Sağlık Harcamaları ve Ekonomik Büyüme Arasındaki ĠliĢkinin Tespiti: 1980-2014 VAR Model Analizi”, Finans Politik & Ekonomik Yorumlar, (639), Mayıs, 163-180.
KIZIL, B., CEYLAN, R. (2018), “Sağlık Harcamalarının Ekonomik Büyüme Üzerine Etkisi: Türkiye Örneği”, Journal of Yaşar University, 13 (50), 197-209.
KNOWLES, S., OWEN, P.D. (1995), “Health Capital and Cross-Country Variation in Income per Capita in the Mankiw-Romer-Weil Model,” Economics Letters, 48, 99-106.
KUHN, M., PRETTNER, K. (2018), “Population age structure and consumption growth: Evidence from National Transfer Accounts”, Journal of Population Economics, 31, 135–153.
LORENTZEN, P., MCMILLAN, J., WACZIARG, R. (2008), “Death and development”, Journal of Economic Growth, 13, 81–124. LUCAS, R. (1988), “On the Mechanics of Economic Development”, Journal of Monetary Economics, 22(1), 3-42.
MANKIW, G. N., ROMER, D., WEIL, D. (1992), “A Contribution to The Empirics of Economic Growth”, Quarterly Journal of Economics, 107(2), 407-437.
MAYER, D. (2001), “The Long-Term Impact of Health on Economic Growth in Latin America,” World Development, 29(6), 1025-1033.
MAZGĠT, Ġ. (2002),“Bilgi toplumu ve sağlığın artan önemi”, I. Ulusal Bilgi, Ekonomi ve Yönetim Kongresi, 10-11 Mayıs 2002, Hereke, Kocaeli.
MEHMOOD, B., RAZA, S. H.,MUREED, S. (2014), “Health Expenditure, Literacy and Economic Growth: PMG Evidence from Asian Countries”, Euro-Asian Journal of Economics and Finance, 408-417.
MEHRARA, M., MUSAI, M. (2011), “The causality between health Expenditure and economic growth in Iran”, Int. J. Eco. Res., 2011 2(4), 13-19.
MUSHKIN, S. J. (1962), “Health as an Investment”, Journal of Political Economy, 70(5), 129-157.
NARAYAN, S., NARAYAN, P. K., MISHRA, S. (2010), “Investigating the relationship between health and economic growth: empirical evidence from a panel of 5 Asian countries”, Journal of Asian Economics, 21, 404-411.
OGUNDARI, K., AWOKUSE, T. (2018), “Human capital contribution to economic growth in Sub-Saharan Africa: Doeshealth status matter more than education?”, Economic Analysis and Policy, 58, 131-140.
OECD (2019), Health Statistics, https://www.oecd.org/health/health-statistics.htm, eriĢim tarihi 02.06.2019.
ÖZTÜRK, S., TOPCU, E. ( ), “Health Expenditures and Economic Growth: Evidence from G8 Countries”, International Journal of Economics and Empirical Research, 2(6), 256-261.
PESARAN, M. H., SHIN, Y., SMITH, R. (2001), “Bound Testing Approaches to the Analysis of Level Reletionships”, Journal of Applied Econometrics, 16, 289-326.
ROMER, P.M. (1986), “Increasing returns and long-run growth”, Journal of Political Economy, 94, 1002-1037.
SELĠM, S., UYSAL, D., ERYĠĞĠT, P. (2014), “Türkiye'de Sağlık Harcamalarının Ekonomik Büyüme Üzerindeki Etkisinin Ekonometrik Analizi”, Niğde Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 7(3), 13-24.
SCHULTZ, T.W. (1961), “Investment in Human Capital”, The American Economic Review, 51(1), 1-17.
SÖYLEMEZ, A., YURTTANÇIKMAZ, Z.Ç. (2020), “BeĢeri Sermayenin Ekonomik Büyüme Üzerindeki Etkisi: Türkiye Üzerine Bir Ġnceleme”, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 24(1), 175-195.
ġEN, A., BĠNGÖL, N. (2018), “Sağlık Harcamaları ve Ekonomik Büyüme ĠliĢkisi: Türkiye Örneği”, Akademik Yaklaşımlar Dergisi, 9(1), 89-106.
ġEN, H., KAYA, A., ALPASLAN, B. (2018), “Education, Health, and Economic Growth Nexus: A Bootstrap Panel Granger Causality Analysis for Developing Countries”, Sosyoekonomi, 26 (36), 125-144.
TABAN, S., KAR, M. (2006), “BeĢeri Sermaye ve Ekonomik Büyüme: Nedensellik Analizi”, Sosyal Bilimler Dergisi, 1, 159-182.
TANG, C. F. (2013), “A Note on the Health-Growth Nexus in Malaysia”, Journal of Health Management, 15(3), 345–352.
TIRAġOĞLU, M., YILDIRIM, B. (2012), “Yapısal Kırılma Durumunda Sağlık Harcamaları ve Ekonomik Büyüme ĠliĢkisi: Türkiye Üzerine Bir Uygulama”, Electronic Journal of Vocational Colleges, 111-117.
TÜRKĠYE ĠSTATĠSTĠK KURUMU-TÜĠK (2019), ĠĢgücü istatistikleri, http://www.tuik.gov.tr/ PreTablo.do?alt_id=1007, eriĢim tarihi 05.06.2019.
UÇAN, O., ATAY, S. (2016), “Türkiye‟de Sağlık Harcamaları ve Büyüme Arasındaki ĠliĢki Üzerine Bir Ġnceleme”, Niğde Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 9(3), 215-222.
WANG, K.M. (2011), “Health care expenditure and economic growth: quantile panel-type analysis”, Economic Modelling, 28 (4), 1536-1549.
WEIL, D. N. (2007), “Accounting for the effect of health on economic growth”, The Quarterly Journal of Economics, 122, 1265–1306.
WORLD BANK (2019), World development indicators, Washington, DC: World Bank.
WORLD HEALTH ORGANIZATION-WHO (2001), Macroeconomics and health: Investing in health for economic development, Report of the Commission on Macroeconomics and Health.
YARDIMCIOĞLU, F. (2012),“OECD Ülkelerinde Sağlık ve Ekonomik Büyüme ĠliĢkisinin Ekonometrik Bir Ġncelemesi”, Eskişehir Osmangazi Sosyal Bilimler Dergisi, 13(2), 27-47.
YILDIZ, B., YILDIZ, G. (2018), “Sağlık Harcamalarının Ekonomik Büyüme Üzerindeki Etkisi: Avrupa ve Merkez Asya Ülkeleri Örneği”, Maliye Dergisi, 174, 203-218.
YUMUġAK, Ġ.G., YILDIRIM, D.Ç. (2009), “Sağlık Harcamaları Ġktisadi Büyüme ĠliĢkisi Üzerine Ekonometrik Bir Ġnceleme”, The Journal of Knowledge Economy & Knowledge Management, 4, 57-70.