Öğretmen Adaylarının Eleştirel Dinleme Yeterliklerinin Çeşitli Değişkenler Açısından Karşılaştırılması

Problem Durumu: İnsanın, yaşamı boyunca elde ettiği bilgilerin çoğunu dinleme yolu ile elde ettiği söylenebilir. Bu nedenledir ki dinleme, yalnızca iletişimde kapsadığı süre bakımından değil, insanın günlük yaşamına olan katkısı açısından da önemli bir beceri alanıdır. İyi bir iletişim kurmanın temel yolu, karşıdaki kişiyi etkili bir biçimde dinleyebilmektir. Etkili dinleme açık bir zihinle, anlamak için dinlemeyi gerektirmekte, açık bir zihinle dinlemenin eleştirel dinlemeyle tamamlanması önem kazanmaktadır. Dolayısıyla bu süreçte, etkili dinleme türlerinden eleştirel dinleme üzerinde önemle durulmaktadır. Eleştirel dinleme süreci bir sorgulama ve karşılaştırma sürecidir. Öğrenme-öğretme ortamında eleştirel dinleme, öğrencilerin öğretmenlerini dikkatle dinleyip, onların söylediklerini eleştirel bir şekilde analiz edip, değerlendirmelerini sağlayarak anlatılanları doğru anlamalarına ve irdelemelerine yardımcı olacaktır. Öğretmenin öğrencilerine dinleme becerisini kazandırabilmesi onun hizmet öncesi eğitiminde dinleme becerilerine verilen yer ve önemle ilişkilidir. Ayrıca öğretmenlerin dinleme becerisini kazandırabilmeleri, etkili dinleme yeterliklerine sahip olmaları ile de paralellik gösterir. Dolayısıyla, ileride öğrencileriyle sağlıklı iletişimi gerçekleştirmek durumunda olan öğretmen adaylarının da iyi bir dinleyici olması ve etkili dinleme türlerinden eleştirel dinleme yeterliklerine sahip olması gerekmektedir. Öğretmen adayları eleştirel dinleme yeterliklerine sahip oldukları ölçüde, bunu okuldaki öğrenme-öğretme süreçlerinde, kendi aile yaşamlarında ve tüm insanlarla olan ilişkilerinde uygulayabileceklerdir. Bu düşüncelerden yola çıkılarak, öğretmen adaylarının hizmet öncesi eğitimlerinde eleştirel dinleme yeterliklerine sahip olma düzeylerinin belirlenmesi yönünde bir araştırmanın yapılmasına gereksinim duyulmuştur. Bu konuya yönelik literatürde herhangi bir araştırmanın yapılmamış olması açısından çalışmanın önem arz ettiği düşünülmektedir.Araştırmanın Amacı: Araştırma, öğretmen adaylarının eleştirel dinleme yeterliklerine sahip olma düzeylerinin belirlenmesi gereksinimiyle desenlenmiştir. Bu amaçla şu sorulara cevap aranmıştır: (1) Öğretmen adaylarının eleştirel dinleme yeterliklerine sahip olma düzeyleri nedir? (2) Öğretmen adaylarının eleştirel dinleme yeterliklerine sahip olma düzeyleri, onların cinsiyetlerine, bölümlerine ve üniversiteye giriş puan türlerine göre anlamlı bir farklılık göstermekte midir?Araştırmanın Yöntemi: Araştırmada, genel tarama modellerinden karşılaştırma türü ilişkisel tarama modelinden yararlanılmıştır. Araştırmada öğretmen adaylarının eleştirel dinleme yeterliklerine sahip olma düzeyleri belirlenmiş ve bu yeterliklere sahip olma düzeyleri çeşitli değişkenler (cinsiyet, bölüm ve üniversiteye giriş puan türü) açısından ayrı ayrı betimlenmiştir. Çalışmanın örneklemini, 2013-2014 eğitim-öğretim yılında Fırat Üniversitesi Eğitim Fakültesi’nin Sınıf, Sosyal Bilgiler, Fen Bilgisi, Türkçe, Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi (BÖTE), Matematik, Resim-iş ve Okul Öncesi Öğretmenlikleri bölümlerinin dördüncü sınıflarında öğrenim gören 672 öğretmen adayı oluşturmaktadır. Araştırmanın verileri, araştırmacılar tarafından hazırlanan ve geçerlik-güvenirlik çalışmaları yapılan Eleştirel Dinleme Yeterlikleri Ölçeği ile elde edilmiştir. Ölçek 12 madde ve üç boyuttan (Dikkat-Hazırlık, Sorgulama-Analiz Etme, Yargılama-Değerlendirme) oluşmaktadır. Öğretmen adaylarının eleştirel dinleme yeterliklerine sahip olma düzeylerinin belirlenmesinde toplam ortalama puanlar ve standart sapmalar ile ölçekten alınabilecek minimum, orta ve maksimum puanlar ölçüt olarak alınmıştır. Ölçekten alınan puanlar arttıkça eleştirel dinleme yeterliklerine sahip olma düzeyi artmaktadır. Verilerin analizinde betimsel istatistikler, t testi, varyans analizi, Kruskal Wallis H ve Mann Whitney U testlerinden yararlanılmıştır.Araştırmanın Bulguları: Araştırma bulguları, öğretmen adaylarının genel olarak eleştirel dinleme yeterliklerine sahip olma düzeylerinin yüksek olduğunu göstermiştir. Öğretmen adaylarının eleştirel dinleme becerisinde önemle öncelikli olan dikkat-hazırlık öğesine, ikinci aşama olan sorgulayarak analiz etmeye ve de son unsuru oluşturan yargılayarak değerlendirmeye ilişkin yeterliklere genel olarak sahip oldukları belirlenmiştir. Bununla birlikte araştırmada; öğretmen adaylarının eleştirel dinleme yeterliklerine sahip olma düzeylerinin cinsiyet değişkenine göre farklılaşmadığı görülürken, öğretmen adaylarının öğrenim gördükleri bölümleri dikkate alındığında ise, Türkçe ve Resim-iş Öğretmenliği bölümlerinde öğrenim gören öğretmen adaylarının sayısal ve eşit ağırlıklı bölümlerdekilere göre eleştirel dinlemenin dikkat-hazırlık yeterliklerine sahip olma düzeylerinin daha yüksek olduğu sonucu ortaya çıkmıştır. Ayrıca öğretmen adaylarının üniversiteye giriş puan türlerine göre karşılaştırıldığında, sözel puan türüne sahip olan öğretmen adaylarının eleştirel dinleme yeterliklerine daha fazla sahip oldukları belirlenmiştir. Araştırmanın Sonuçları ve Önerileri: Araştırmada öğretmen adaylarının genel olarak eleştirel dinleme yeterliklerine sahip oldukları sonucuna ulaşılmıştır. Bu yeterliklere sahip olmaları, onların eleştirel birer dinleyici olduklarını, alt boyutlarıyla da; konuşmaları dikkatli bir şekilde dinleyen, sorgulayarak analiz eden ve objektif olarak değerlendirebilen kişiler olduklarını gösterebilir. Öğretmen adaylarının bu dinleme yeterliklerine sahip olmaları, gelecekte yapacakları öğretmenlik mesleğindeki kariyerlerini de olumlu etkileyecektir. Araştırmanın sonuçları, özellikle Türkçe Öğretmenliği gibi sözel ağırlıklı bölümlerde öğrenim gören öğretmen adaylarının dinleme için daha fazla hazırlık yaptıklarını ve konuşulanlara daha fazla dikkat ettiklerini göstermiştir. Bununla birlikte, sayısal ve eşit ağırlık puan türlerine sahip öğretmen adaylarının eleştirel dinlemenin dikkat-hazırlık yeterliklerine sahip olma noktasında yetersiz kaldıkları sonucuna da ulaşılmıştır. Ayrıca araştırma, sözel yetkinlikteki öğretmen adaylarının eleştirel dinlemenin sorgulama-analiz etme yeterliklerine daha fazla sahip oldukları sonucunu ortaya çıkarmıştır. Bu sonuçlar doğrultusunda şu öneriler geliştirilebilir: Sayısal ağırlıklı bölümlerde öğrenim gören öğretmen adaylarının eleştirel dinleme yeterliklerine sahip olma düzeylerini artırıcı dinleme stratejileri geliştirilmelidir. Öğretmen adaylarında eleştirel dinlemenin dikkat-hazırlık yeterliklerini geliştirecek birçok strateji ve tekniğe hizmet öncesi eğitimlerinde yer verilmelidir. Öğretmen adaylarının öğrenim gördükleri sınıf düzeyleri dikkate alınarak, eleştirel dinleme yeterliklerine sahip olma düzeyleri belirlenebilir ve bu doğrultuda lisans eğitiminin katkısına ilişkin saptamalar yapılabilir. Öğretmen adaylarının yanı sıra öğretmenlerin de eleştirel dinleme yeterliklerine sahip olma düzeylerine ve öğrencilerinde bu yeterlikleri geliştirmeye yönelik uygulamalarının belirlenmesine ilişkin araştırmalara yer verilebilir.

Anahtar Kelimeler:

İletişim, Dinleme becerileri, Etkili dinleme, Eleştirel dinleme, Öğretmen eğitimi

Comparison of Critical Listening Proficiency of Teacher Candidates in Terms of Several Variables

Purpose: The research has been designed to determine the level of critical listening proficiency of the teacher candidates. It aims at finding answers to the following questions: (1) What is the level of critical listening proficiency of teacher candidates? (2) Do the teacher candidates’ levels of critical listening proficiency indicate a significant difference in terms of gender, department, or university exam score variables? Research Methods: In this research, the relational screening model, one of the general screening models, has been utilised. Through this model, the pre-service teachers’ levels of critical listening proficiency are determined, and these levels are described separately in terms of several variables (such as gender, department, university entrance exam score type). An easily accessible sampling model has been used in sample selection. The sample of the study consists of 672 teacher candidates studying as senior students in their own. The research data were obtained by using the Critical Listening Proficiency Scale, prepared by the researchers. Findings: The findings indicated that the teacher candidates generally have a high level of critical listening proficiency. The teacher candidates in the departments of Turkish and Arts Teaching demonstrated much higher levels of critical listening proficiency in terms of ‘attention-preparation’ proficiency than the others. Furthermore, the teacher candidates with the verbal score type displayed higher levels of critical listening proficiency. Implications for Research and Practice: In the light of the results of this paper, the following recommendations can be given; the students studying in the departments focusing on mathematical skills should include more studies designed to improve critical listening proficiency in their undergraduate education. In pre-service trainings, many strategies and techniques should be included to improve the teacher candidates’ proficiency for “Attention-Preparation” in critical listening. Considering the year the pre-service teachers are studying in, their critical listening abilities can be determined and the contributions of undergraduate education in this respect can be studied. © 2017 Ani Publishing Ltd. All rights reserved

Keywords:

communication listening skills effective listening critical listening teacher education.,

PDF

___

Barin, M. (1997). Dinleme ve konusma becerilerinin onemi, dil ogretimine katkilari ve Ataturk Universitesi İngiliz dili bolumlerinde uygulanisi [The Importance of listening-speaking skills, their contribution to the language teaching and its implementation in the English Deparments at Ataturk University]. Unpublished PhD Thesis, Ataturk University, Erzurum.
Bird, D. E. (1953). Teaching listening comprehension. Journal of Communication, 3(2), 127.
Burley-Allen, M. (1995). Listening: The forgotten skill (2nd edition). New York: John Wiley and Sons, Inc.
DeVito, J. A. (1995). The interpersonal communication book. New York: Harper Collins College.
Dogan, Y. (2011). Dinleme egitimi [Listening education]. Ankara: PegemA.
Elekaei, A., Faramarzi, S., & Tabrizi, H. H. (2016). Autonomy, critical thinking and listening comprehension ability of Iranian EFL learners. International Journal of Applied Linguistics and English Literature, 5(2), 40-48.
Elias, H., & Pihie, Z. A. L. (2003). Listening competence among university students. ERIC Number: ED478119.
Epcacan, C. (2013). Temel bir dil becerisi olarak dinleme ve dinleme egitimi [Listening as a basic language skill and listening education]. Adiyaman Universitesi Sosyal Bilimler Enstitusu Dergisi, 6(11), 331-352.
Guclu, S. (2016). An experimental study towards young adults: Communication skills education. Eurasian Journal of Educational Research, 63, 279-292, http://dx.doi.org/ 10.14689/ejer.2016.63.16
Hagevik, S. (1999). Just listening. Journal of Environmental Health, 62(1), 46-47.
Karaduz, A. (2010a). Dil becerileri ve elestirel dusunme [Listening skills and critical thinking]. Turkish Studies, 5(3), 1566-1593.
Karaduz, A. (2010b). Turkce ve sinif ogretmeni adaylarinin dinleme stratejilerinin degerlendirilmesi [The evaluation of listening strategies of turkish language and primary student teachers]. Sosyal Bilimler Enstitusu Dergisi, 29(2), 39-55.
Karasar, N. (2014). Bilimsel arastirma yontemleri [Methods of scientific research] (27th edition). Ankara: Nobel.
Lu, J. (2005). The listening style inventory as an instrument for improving listening skills. Sino-US English Teaching, 5(2), 45-50. Maltepe, S. (2016). An analysis of the critical reading levels of pre-service Turkish and literature teachers. Eurasian Journal of Educational Research, 63, 169-184, http://dx.doi.org/ 10.14689/ejer.2016.63.10
Merenda, P. F. (1997). A guide to the proper use of factor analy¬sis in the conduct and reporting of research: Pitfalls to avoid. Measurement and Evaluation in Counseling and Development, 30(3), 156-164.
Nunnally, J. C., & Bernstein, I. H. (1994). Psychometric the¬ory (3rd edition). New York: McGraw-Hill.
Ozbay, M. (2005). Bir dil becerisi olarak dinleme egitimi [Listening education as a language skill] (1st edition). Ankara: Akcag.
Robertson, A. K. (2004). Etkili dinleme [Effective listening] (Trans. E. Sabri Yarmali). Istanbul: Hayat.
Shevchenko, M. Y., & Godunova, N. B. (2016). The use of listening comprehension in the process of learning foreign language in individual work of students of linguistic specialties. Young Scientist, 29(2), 353-356.
Szukala, B. (2001). 21st century communication (Dossier 14). Broadstairs, Kent, UK: Scitech Educational.
Tavsancil, E. (2006). Tutumlarin olculmesi ve SPSS ile veri analizi [Attitudes measurement and data analysis with SPSS]. Ankara: Nobel.
Unalan, S. (2001). Turkce ogretimi [Teaching of Turkish] (2nd edition). Ankara: Nobel.
Winn, D. D. (1988). Develop listening skills as a part of the curriculum. Reading Teacher, 42(2), 144-146.
Wolvin, A. D., & Coakley, C. G. (1991). A survey of the status of listening training in some fortune 500 corporations. Communication Education, 40, 151-164.
Wolvin, A. D., & Coakley, C. G. (2000). Listening education in the 21st century. International Journal of Listening, 14, 143-152.
Yalcin, A. (2002). Turkce ogretim yontemleri, yeni yaklasimlar [Turkish teaching methods, new approaches]. Ankara: Akcag.
Yoncalik, O., & Cimen, Z. (2006). Beden egitimi ve sinif ogretmenligi bolumu ogrencilerinin kisilerarasi iletisimde dinleme becerisi duzeyleri [Listening ability of physical education teacher department and classroom teacher department students on interpersonal communication]. Gazi Universitesi Kirsehir Egitim Fakultesi Dergisi, 1(7), 135-144.