ÖZEL EĞİTİM VE REHABİLİTASYON MERKEZLERİNDE ÇALIŞANLARIN TÜKENMİŞLİK DÜZEYLERİ
Özel eğitim ve rehabilitasyon merkezlerinde (ÖERM) çalışanların tükenmişlik düzeylerinin ve tükenmişliğe yol açan risk faktörlerinin incelenmesi amaçlanmıştır. Kesitsel tipteki araştırma, Haziran – Eylül 2018 tarihlerinde Diyarbakır’ın Kayapınar ilçesinde yürütülmüştür. 42 ÖERM’de görev yapmakta olan tüm bireyler (n=410) araştırmanın evrenini oluşturmuştur. Tüm bireylere ulaşmak hedeflenmiş ancak çalışma 351 kişiyle (%85,6) tamamlanmıştır. Sosyo-demografik, mesleki bilgi ve çalışma ortamına ilişkin bilgi içeren ve araştırmacı tarafından hazırlanmış kişisel bilgi formu ile Maslach Tükenmişlik Ölçeği (MTÖ) formu yüz yüze anket yoluyla uygulanmıştır. Analizlerde tanımlayıcı istatistikler, ikili bağımsız grup karşılaştırırken t testi, ikiden fazla grup ortalamasını karşılaştırırken Anova testi, farklılığın nereden kaynaklandığını belirlemek için post-hoc Tukey testleri kullanılmıştır. Katılımcıların %52,4’ü kadın, %67,2’i bekâr, %64,4’ü 30 yaşın altında ve yaş ortalaması 29,9±7,9 idi. %95,2’si lisans mezunu, %52,4’ü öğretmen, %24,2’si fizyoterapist ve %23,4’ünü diğer çalışanlardı. Duygusal tükenme puan ortalaması 13,8±7,0, duyarsızlaşma puan ortalaması 3,8±3,1 ve kişisel başarı puan ortalaması 8,9±4,1’dir. Özel eğitimde çalışmayı kendi isteğiyle seçme, iş arkadaşlarından destek görme, üstlerinden takdir görme, mesleğindeki verim düzeyi, engelli bireylerin ailelerinin aşırı beklentileri gibi faktörlerin tükenmişlik düzeyini etkilediği bulundu (p<0,05). ÖERM çalışanlarında orta düzeyde duygusal tükenme, düşük düzeyde duyarsızlaşma ve düşük düzeyde kişisel başarısızlık olduğu saptanmıştır. Özel eğitimde kendi isteğiyle çalışmayanlar, ailelerin aşırı beklenti içinde olduğunu ve mesleğinde verimsiz olduğunu düşünenler daha çok tükenmişlik yaşarken; iş arkadaşlarından destek görenlerle, üstlerinden takdir görenler daha az tükenmişlik yaşamıştır.
BURNOUT LEVELS OF EMPLOYEES IN SPECIAL EDUCATION AND REHABILITATION CENTERS
It is aimed to examine the burnout levels of employees in special education and rehabilitation centers (SERC) and the risk factors leading to burnout. A cross-sectional study was conducted in the Kayapınar district of Diyarbakır between June – September 2018. All individuals (n=410) working in 42 SERC constituted the population of the research. It was aimed to reach all individuals, but the study was completed with 351 people (85.6%). A personal information form prepared by the researcher and containing information about socio-demographic, Professional knowledge and working environment, and Maslach Burnout Scale (MBS) form were administered through a face-to-face questionnaire. In the analyses, descriptive statistics, t test when comparing two independent groups, ANOVA test when comparing the mean of more than two groups, and post-hoc Tukey tests were used to determine where the difference originated. 52.4% of the participants were women, 67.2% were single, 64.4% were under the age of 30, and the mean age was 29.9±7.9 years. The mean score of emotional exhaustion is 13.8±7.0, the mean score of depersonalization is 3.8±3.1, and the mean score of personal achievement is 8.9±4.1. It was found that factors such as choosing to work in special education voluntarily, receiving support from colleagues, being appreciated by their superiors, the level of efficiency in the profession, and the excessive expectations of the families of the disabled individual saffect the level of burnout (p<0.05). It has been determined that SERC employees have moderate emotional exhaustion, low level of depersonalization and low level of personal failure. Those who do not work in special education voluntarily, those who think that their families have excessive expectations and are inefficient in their profession experience more burnout; Those who received support from their colleagues and those who were appreciated by their superiors experienced less burnout.
___
- 1. WessellsJr D, Kutscher A, Seeland IB,
Selder FE, Cherico DJ, Clark EJ.
Professional burnout in medicine and the
helping professions. New York:
Routledge; 2013.
- 2. Maslach C, Jackson SE. The
measurement of experienced burnout. J
Organisational Behav. 1981;2:99-113.
DOI:/10.1002/job.4030020205.
- 3. Millî Eğitim Bakanlığı. Özel eğitim
kurumları yönetmeliği (Sayı: 28296).
Ankara: Resmî Gazete; 2012.
- 4. Arslan G, Aslan G. Zihin engelli bireylere
eğitim veren öğretmenlerin tükenmişlik
düzeylerinin incelenmesi (Tokat ili
örneği). Eğitim Bilimleri Araştırmaları
Dergisi. 2014;4(2):49-66. DOI:10.12973/
jesr.2014.42.4.
- 5. Forlin C. Inclusion: Identifying potential
stressors for regular class teachers.
Educational research. 2001;43(3):
235-45. DOI:10.1080/001318801100
81017.
- 6. Lıstopad IW, Esch T, Mıchaelsen MM.
Investigation of the determinants of
work-related burnout: extendingthebiopsycho-
social model. European Journal
of Integrative Medicine. 2021;48:102062.
- 7. Ugwoke SC, Eseadi C, Onuigbo LN, Aye
EN, Akaneme IN, Oboegbulem AI, et al.
A rational-emotive stres management
intervention for reducing job burnout and
dysfunctional distress among special
education teachers: An effect study.
Medicine. 2018;97(17):e0475.
DOI:10.1097/MD.0000000000010475.
- 8. Işıkhan V. Özel Eğitim Alanında Çalışan
Personelin Tükenmişlik Düzeylerine
Etkide Bulunan Faktörlerin İncelenmesi.
Journal of Society & Social Work.
2018;28(1):7-25.
- 9. Ergin C. Doktor ve Hemşirelerde
Tükenmişlik ve Maslach Tükenmişlik
Ölçeğinin Uyarlanması. Ankara: Türk
Psikologlar Derneği Yayınları; 1992.
- 10. Çelebi E. Elazığ ve Malatya il merkezinde
bulunan özel eğitim kurumlarında çalışan
öğretmenlerin tükenmişlik düzeyleri ve
ilgili faktörler. Fırat Üniversitesi Sağlık
Bilimleri Enstitüsü Hemşirelik Anabilim
Dalı, Doktora tezi, 2013.
- 11. Seibt R, Kreuzfeld S. Influence of
work-related and personal
characteristics on the burnout risk
amongfull-and part-time teachers.
International journal of environmental
research and public health.
2021;18(4):1535. DOI:10.3390/
ijerph18041535.
- 12. Oruç S. Özel eğitim alanında çalışan
öğretmenlerin tükenmişlik düzeylerinin
bazı değişkenler açısından incelenmesi
(Adana İli Örneği). Çukurova Üniversitesi
Sosyal Bilimler Enstitüsü İlköğretim
Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, 2007.
- 13. Yavuz M. Özel Eğitim Okullarında
Çalışan Öğretmenlerin Mesleki
Öz-Yeterlilik Düzeylerinin Çeşitli
Değişkenler Açısından İncelenmesi.
Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim
Fakültesi Dergisi. 2020;55: 1-25.
DOI:10.21764/maeuefd.546612.
- 14. Vızlı C. Görme Engelliler İlköğretim
Okullarında Çalışan Öğretmenlerle
Normal İlköğretim Okullarında Çalışan
Öğretmenlerin Tükenmişlik Düzeylerinin
Karşılaştırılması Üsküdar İlçesi Örneği.
Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri
Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2005.
- 15. Tümkaya S, Çetin G. İlkokul ve Ortaokul
Öğretmenlerinin Mesleki Tükenmişlik ve
Bazı Demografik Özelliklerinin Aile
Katılımı Öz-yeterliklerini Yordama
Düzeylerinin İncelenmesi. Cumhuriyet
Uluslararası Eğitim Dergisi. 2021;
10(1):139-58. DOI:10.30703/cije.
697637.
- 16. Girgin G. Baysal A. Zihinsel Engelli
Öğrencilere Eğitim Veren Öğretmenlerin
Mesleki Tükenmişlik Düzeyi ve Bazı
değişkenler: İzmir Örneği. Pamukkale
Üniversitesi Eğitim Bilimleri Dergisi.
2005;18:1-10.
- 17. Aksoy Urfalı Ş. Eskişehir ili Özel Eğitim
Kurumlarında Çalışan Öğretmenlerin
Tükenmişlik Düzeylerinin Belirlenmesi.
Osmangazi Üniversitesi Sağlık Bilimleri
Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2007.
- 18. Karahan Ş ve Uyanık Balat G. Özel eğitim
okullarında çalışan eğitimcilerin öz
yeterlilik algılarının ve tükenmişlik
düzeylerinin incelenmesi. Pamukkale
Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi.
2011; 29:1-14.
- 19. Erturan S, Başaran Z, Elbasan B.
Türkiye’de Özel Eğitim Ve Rehabilitasyon
Merkezlerinde Çalışan Fizyoterapistlerin
Tükenmişlik Düzeylerinin İncelenmesi.
Milli Eğitim Özel Eğitim ve Rehberlik
Dergisi. 2021;1(2):1-30.
- 20. Şahin D, Turan FN, Alparslan N, Şahin İ,
Faikoğlu R, Görgülü A. Devlet
Hastanesinde Çalışan Sağlık
Personelinin Tükenmişlik Düzeyleri.
Nöropsikiyatri Arşiv Dergisi. 2008;
45:116-21.
- 21. Fiorilli C, Schneider B, Buonomo I,
Romano L. Family and nonfamily support
in relation to burnout and work
engagement among Italian teachers.
Psychology in the Schools.
2019;56(5):781-91. DOI:10.1002/pits.
22235.
- 22. Yavuz M. Özel eğitim ve rehabilitasyon
merkezlerinde çalışan öğretmenlerin
mesleki tükenmişlik düzeyleri ve yaşam
doyumlarının incelenmesi. OPUS
International Journal of Society
Researches. 2019;13(19):527-56.
DOI:10.26466/opus.601008.
- 23. Wang Y, Ramos A, Wu H, Liu L, Yang X,
Wang J, et al. Relationship between
occupational stres and burnout among
Chinese teachers: a cross-sectional
survey in Liaoning, China. International
archives of occupational and
environmental health. 2015;88(5):
589-597. DOI:10.1007/s00420-
014-0987-9.
- 24. Kamal AM, Ahmed WSE, Wassif GOM,
Greda MHAA. Work Related Stress,
Anxiety and Depression among School
Teachers in general education. Qjm: Int.
J. Med. 2021;114(1):118. DOI:10.1093/
qjmed/ hcab118.003.
- 25. Taycan O, Kutlu L, Çimen S, Aydın N. Bir
Üniversite Hastanesinde Çalışan
Hemşirelerde Depresyon ve Tükenmişlik
Düzeyinin Sosyodemografik Özelliklerle
Olan İlişkisi. Anadolu Psikiyatri Dergisi.
2006;7:100.
- 26. Pavlakis A, Raftopoulos V, Theodorou M.
Burnout syndrome in
Cypriotphysiotherapists: a national
survey. BMC Health Serv Res. 2010;11: 63.
- 27. Şahin D & Cemaloğlu N. Öğretmenlerin
Mesleki Tükenmişlik Düzeylerinin Farklı
Değişkenlere Göre İncelenmesi.
Kastamonu Eğitim Dergisi. 2007;
15(2):465-84.