Konya Kent Merkezinde Taşıt Öncelikli Bir Uygulamanın İncelenmesi
Kent merkezleri üzerinde oluşan taşıt baskısının azaltılması hem yerleşme morfolojisinin korunması hem de yaya erişilebilirliğinin arttırılması adına önemlidir. Bu bağlamda, kent merkezlerinin yaya öncelikli ulaşım politikaları ile ele alınması, taşıt baskısını azaltacak düzenlemelerin yapılması ve kent merkezlerini toplu taşıma ile erişilebilir hale getirecek araçların geliştirilmesi gerekmektedir. Aksi halde yaya hareketini zorlaştıran ve kamusal alanların etkin biçimde kullanılmasını engelleyen sonuçlar ortaya çıkmaktadır ki bu sürdürülebilir ulaşım politikalarının özü ile çelişen bir durumdur. Türkiye’de ilk kent içi raylı sistem uygulamasının gerçekleştirildiği Konya kenti, geçmişte kent merkezinin taşıt öncelikli yaklaşımlarla ele alınması sorununu deneyimlemiş kentlerden biridir. Yavuz Taşçı-Haluk Berksan Planından (1966) itibaren üzerinde durulan bu sorun, toplu taşıma sistemlerinin geliştirilmesi, kent merkezi çevresinde alternatif yolların oluşturulması, bisiklet kullanımının yaygınlaştırılması ve yayalaştırma uygulamaları ile çözülmeye çalışılmıştır. Ancak 2010 yılında kentin simgesel açıdan en önemli noktalarından birinde yapılan yol düzenlemesi ile kent merkezinde taşıt baskısının azaltılmasına yönelik çabalarla ters düşülmüştür. Trafik sıkışıklığı gerekçe gösterilerek gerçekleştirilen düzenleme ile kısıtlı bir alandaki yol altyapısının iyileştirilmesine ve daha öncesinde yayalar açısından daha güvenli olan yol formunun doğrusallaştırılmasına odaklanılmıştır. Sürdürülebilir ulaşım politikaları çerçevesinde kent merkezinde taşıtlar için ayrılan alanların azaltılması ve taşıt trafiğini kısıtlayıcı önlemler alınması gerekirken taşıt trafiğinin rahatlatılmasını ve hızlandırılmasını amaçlayan düzenleme sonucunda yaya ve bisiklet kazalarında ciddi bir artış yaşanmış ve kamusal alanlar arasındaki ilişki zayıflatmıştır. Çalışmada öncelikle kent merkezlerinin planlamasında göz önünde bulundurulması gereken ulaşım ilkeleri ortaya konmuş, devamında Konya kent merkezini etkileyen ulaşım kararları genel çizgileriyle açıklanmıştır. Çalışma kapsamında üzerinde durulan ana konu, Konya kent merkezinde yapılan ve taşıt bağımlılığı sorununa örnek teşkil eden bir uygulamadır. Uygulama, kurumun benimsediği ilkeler ve planlama kararlarına rağmen, siyasal ve bürokratik yapının kent merkezinin taşıt odaklı ulaşım anlayışı ile ele alınmasında etkili olabileceğini göstermektedir. Bu çerçevede, kentsel ulaşım planlamasının çerçevesinin ve unsurlarının, imar planlarıyla bütünleştirilerek bağlayıcı hale getirilmesi, sürdürülebilir ulaşım politikalarının hayata geçirilmesi adına öncelikli konulardan biridir.
Anahtar Kelimeler:
Ulaşım, Taşıt Öncelikli Uygulamalar, Kent Merkezi, Konya
A Review about the Problem of Vehicle Dependency in the Konya City Center
Vehicle dependency is a great problem for city center, especially sustaining urban morphology and pedestrian accessibility. So, city centers should be handled with pedestrian-oriented transportation policies and to develop different tools for decreasing the pressure of vehicles. In this way, the most important tool is to support public transport systems for the accessible city center. Otherwise, some consequences cause difficulties for pedestrian accessibility and the effective use of public spaces. The city of Konya has experienced the problem of vehicle dependency from the 1960s. This problem has been tried to solve by different transportation policies and tools such as developing public transport systems, designing alternative roads around the city center, encouraging bicycle use and pedestrianization. However, in 2010, the road arrangement was contradictory with efforts to decrease vehicle dependency in the city center. The arrangement aiming to solve traffic congestion focused on improving the road infrastructure and linearizing the road form, which was previously safer for pedestrians. As a result, pedestrian and bicycle accidents are increased and occurring segregation between public spaces. Within the scope of the study, the transportation criteria that should be taken into consideration in the planning of the city centers have been put forward and then urban transport decisions affecting the Konya’s city center are explained in general items. The main subject of the study is an example of the problem of vehicle dependency in Konya city center. The study aims to examine the process of a road arrangement and to present the conflicts between urban transport decisions and road arrangement. The case study shows that despite the principles and planning decisions adopted by the institution, the political and bureaucratic structure can be effective in handling city center with the vehicle-oriented transportation approach.
Keywords:
Konya Transportation, Vehicle Dependency, City Center, Konya,
___
- Abrahamse, W., L. Steg, R. Gifford, ve C. Vlek. 2009. “Factors influencing car use for commuting and the intention to reduce it: A question of self-interest or morality?” Transportation Research Part F: Traffic Psychology and Behaviour, 12(4): 317-324.
- Acar, İ. H. 1992. “Kentiçi Trafik Sorunlarının Hafifletilmesinde Güncel Yöntemler ve İstanbul’un Durumu.” içinde İstanbul 2. Kentiçi Ulaşım Kongresi, 468-480. İstanbul: TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İstanbul Şubesi.
- Acar, İ. H. ve M. S. Acar. 2011. “Sürdürülebilir Ulaşım Politikalarının İnsan Davranışına, Huzuruna ve İlişkilerine Etkileri.” içinde 9.Ulaştırma Kongresi, 151-160. İstanbul: TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası, İstanbul Şubesi.
- Aru, K. A. 1965. Yayalar Taşıtlar: Şehir Dokusunda Yeni Ulaştırma Düzenleri. İstanbul: İTÜ Mimarlık Fakültesi Yayınları.
- Babalık Sutcliffe, E. 2012. “Toplu Taşıma Sistemleri.” içinde Kentsel Ulaşım, derleyen T. Kılınçaslan, 127-178. İstanbul: Ninova.
- Beirão, G. ve A. Cabral. 2007. “Understanding attitudes towards public transport and private car: A qualitative study.” Transport Policy, 14(6): 478-489.
- Benk, S. 2007. “Kentiçi Ulaşım Sonucu Oluşan Negatif Dışsallıklar ve Önleme Yolları.” Doktora Tezi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Uludağ Üniversitesi.
- Bergstad, C., A. Gamble, O. Hagman, M. Polk, T. Gärling, ve L. Olsson. 2011. “Affective–symbolic and instrumental–independence psychological motives mediating effects of socio-demographic variables on daily car use.” Journal of Transport Geography, 19(1): 33-38.
- Delucchi, M. ve K. Kurani. 2013. “How to have sustainable transportation without making people drive less or give up suburban living.” Journal of Urban Planning and Development, 140(4), 04014008.
- DPT. 1991. VI. Beş Yıllık Kalkınma Planı Kentiçi Ulaşım Özel İhtisas Komisyonu Raporu. Ankara: DPT.
- Elker, C. 2002. Ulaşımda Politika ve Pratik. Ankara: Gölge Ofset Matbaacılık.
- Gärling, T. ve G. Schuitema. 2007. “Travel demand management targeting reduced private car use: effectiveness, public acceptability and political feasibility.” Journal of Social Issues, 63(1): 139-153.
- Gerçek, H. 2001. “Büyük Kentlerde Hareketlilik, Otomobil Kullanımı ve Trafik Tıkanıklığı: İstanbul İçin Karşılaştırmalı Bir Değerlendirme.” içinde İstanbul Kentiçi Ulaşım Sempozyumu, 19-28. İstanbul: TMMOB İl Koordinasyon Kurulu.
- Gil, A., H. Calado, ve J. Bentz. 2011. “Public participation in municipal transport planning processes–the case of the sustainable mobility plan of Ponta Delgada, Azores, Portugal.” Journal of Transport Geography, 19(6): 1309-1319.
- Google Earth. 2019a. Konya Kent Merkezi. Konya. Erişim Tarihi 16.04.2019
- Google Earth. 2019b. Alâeddin Tepesi'nin Çevresinde Taşıt Yollarının Biçimi. Konya. Erişim Tarihi 16.04.2019
- Greene, D. ve M. Wegener. 1997. “Sustainable Transport.” Journal of Transport Geography, 5(3): 177-190.
- Greg, R. ve C. Wu. 2010. “Bicycle facility planning using GIS and multi-criteria decision analysis.” Applied Geography, 30(2): 282-293.
- Kenworthy, J. ve F. Laube. 1996. “Automobile dependence in cities: an international comparison of urban transport and land use patterns with implications for sustainability.” Environmental Impact Assessment Review, 16(4-6):279-308.
- Kılınçaslan, T. 2012. “Ulaşım Sistemi ve Yol Ağları.” içinde Kentsel Ulaşım, derleyen T. Kılınçaslan, 49-125. İstanbul: Ninova.
- Konya Büyükşehir Belediyesi. 2012. Konya Kent Merkezi. Konya Büyükşehir Belediye Arşivi, Konya.
- Konya Büyükşehir Belediyesi. 2019. Alaeddin Tepesi. Konya Büyükşehir Belediyesi, Konya. http://konya.com.tr/portfolio-item/alaeddin-tepesi/ adresinden alındı.
- Konya KTVKBK. 2009. Kültürpark Projesi Park Girişi. Konya Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu Bölge Müdürlüğü, Konya.
- Litman, T. ve D. Burwell. 2006. “Issues in sustainable transportation.” International Journal of Global Environmental Issues, 6(4): 331-347.
- Loukopoulos, P., J. Cecilia, T. Gärling, C. Schneider, ve S. Fujii. 2005. “Public attitudes towards policy measures for reducing private car use: evidence from a study in Sweden.” Environmental Science & Policy, 8(1): 57-66.
- Meşhur, M. Ç. 2008. “Planlama Geleneği Olan Kentten Planlama Tartışmasını Unutan Kente.” Planlama, 4: 33-39.
- Mohamad, J. ve A. Kiggundu. 2007. “The rise of the private car in Kuala Lumpur, Malaysia.” IATSS Research, 31(1): 69-77.
- Newman, P. ve J. Kenworthy. 2006. “Urban design to reduce automobile dependence.” Opolis, 2(1): 35-52.
- Newman, P. ve J. Kenworthy. 2015. The end of automobile dependence. In The End of Automobile Dependence. Washington, DC: Island Press.
- Özalp, M. ve E. V. Öcalır. 2008. “Türkiye’deki Kentiçi Ulaşım Planlaması Çalışmalarının Değerlendirilmesi.” METU Journal of the Faculty of Architecture, 25(2): 71-97.
- Pojani, D. ve D. Stead. 2015. “Sustainable urban transport in the developing world: beyond megacities.” Sustainability, 7(6): 7784-7805.
- Redman, L., M. Friman, T. Gärling, ve T. Hartig. 2013. “Quality attributes of public transport that attract car users: A research review.” Transport Policy, 25: 119-127.
- Schiller, P., E. Bruun, ve J. Kenworthy. 2017. An Introduction to Sustainable Transportation: Policy, Planning and Implementation. London: Routledge.
- Sheller, M. ve J. Urry. 2000. “The city and the car.” International Journal of Urban and Regional Research, 24(4): 737-757.
- Steg, L. ve R. Gifford. 2005. “Sustainable transportation and quality of life.” Journal of Transport Geography, 13(1): 59-69.
- Taşçı, Y. ve H. Berksan. 1966. Konya İmar Planı Yarışmasında 1.liği Kazanan Müsabıkın İzah Notu. Konya.
- Yüksel Proje Ulaşım Art. 2001. Konya Ulaşım Ana Planı Final Raporu. Konya: Konya Büyükşehir Belediyesi.
- Zorlu, F. 2017. “Kentsel Ulaşım Planlaması.” içinde Kent Planlama, derleyenler S. S. Özdemir, B. Özdemir Sarı ve N. Uzun, 281-304. Ankara: İmge Kitabevi.
- Başlangıç: 2019
- Yayıncı: Mersin Üniversitesi