Fatih ÇİNAR

8517

İbn Kayyim el-Cevziyye’nin Makâsıd Anlayışı

Bu makalede, fıkıh usûlünün önemli konularından biri olan makâsıd ilmi ele alınmaktadır. Çalışmada İbn Kayyim el-Cevziyye’nin (öl. 751/1350) makâsıd konusundaki görüşleri merkeze alınmıştır. Bu sebeple asıl amaç onun görüşlerinin tespit ve tahlil edilmesidir. İbn Kayyim el-Cevziyye, başta İ‘lâmu’l-muvakkıʿîn olmak üzere pek çok eserinde makâsıd ilmine ilişkin değerlendirmelerde bulunmuştur. Bununla birlikte zarûriyyât çerçevesinde şekillenen klasik makâsıd teorisine temas etmemiştir. Bunun yerine uygulamalı bir makâsıd anlayışı benimsemiştir. Şeriatın hikmetler ve kulların dünya ve ahiret maslahatları üzerine kurulduğunu ifade ederek sık sık maslahata vurgu yapmıştır. Çeşitli fıkhî ilimlere makâsıdla bağlantılı açıklık getirmiştir. Kıyas, hükümlerin taʿlîli, ictihad, vesâil ve ahkâmın değişimi bu ilimler arasında yer almıştır.
Anahtar Kelimeler:

İslam Hukuku, Fıkıh Usûlü, Makâsıd, İbn Kayyim el-Cevziyye, Maslahat

The Maqāsid Approach of Ibn Qayyim al-Jawziyya

In this article, the science of the maqāsid which is one of the most important issues of fiqh method is discussed. Ibn Qayyim al-Jawziyya’s (d. 751/1350) views about the maqāsid are taken into the center. For this reason, the main purpose of this study is to identify and analyze his views. He made evaluations about the science of maqāsid in many of his works, especially in I‘lām al-Muwaqqi‘īn ‘an Rabb al-‘Ālamīn. However, he did not touch the classical theory of maqāsid, which was shaped within the framework of the necessity. Instead, he adopted an applied understanding of maqāsid. By emphasizing the benefits often, he mentioned that the shari’ah is based on wisdom and the servants’ benefits in the world and the hereafter. He clarified various fiqh sciences by means of the maqāsid. The qiyas, justification of provisions (ta‘līl), ijtihad, means (wasa’il) and change of judgment were among these sciences.
Keywords:

İslamic Law, Methodology of Fiqh, Maqāsid, Ibn Qayyim al-Jawziyya, Benefits,

PDF

___

  • Ahmed b. Hanbel, Ahmed b. Muhammed. el-Müsned. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1995-2001.
  • Âlim, Yusuf Hâmid. el-Makâsıdu’l-âmme li’ş-şerî‘ati’l-İslâmiyye. Herndon: el-Mahedü’l-Âlemî li’l-Fikri’l-İslâmî, 1994.
  • Âmidî, Seyfeddin. el-İhkâm fî usûli’l-ahkâm. Dımaşk-Beyrut: el-Mektebü’l-İslâmî, 1406.
  • Apaydın, H. Yunus. “İctihad”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 21/432-445. İstanbul: TDV Yayınları, 2000.
  • Apaydın, H. Yunus. “Ta‘lîl”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 39/511-514. İstanbul: TDV Yayınları, 2010.
  • Aslan, Nasi. “İslam Hukukunda Makâsıd/Gâî İlke Bağlamında Doğabilecek Zararlı Sonuçla-rın Dikkate Alınması Esası”. Turkish Studies 13/3 (2018), 79-90. https://doi.org/10.7827/turkishstudies.13083
  • Atiyye, Cemâleddin. Nahvu tefʿîli makâsıdı’ş-şerîʿa. Dımaşk: Dâru’l-Fikr, 2001.
  • Bedevî, Yûsuf Ahmed. Makâsıdu’ş-şerî‘a ʿinde İbn Teymiyye. Ürdün: Dâru’n-Nefâis, 2000.
  • Bilmen, Ömer Nasuhi. Hukukı İslamiyye ve Istılahatı Fıkhiyye Kamusu. İstanbul: Bilmen Yayı-nevi, 1985.
  • Boynukalın, Ertuğrul. İslam Hukukunda Gaye Problemi. İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 1998.
  • Boynukalın, Ertuğrul. “Makâsıdu’ş-Şerîa”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 27/423-427. Ankara: TDV Yayınları, 2000.
  • Buhârî, Muhammed b. İsmâil. Sahîhu’l Buhârî. Beyrut: Dâru İbn Kesîr, 1993.
  • Bulutlu, Yusuf. Muhammed Tâhir Bin Âşûr’un İslam Hukuk Felsefesi ile İlgili Görüşleri. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2016.
  • Bûtî, Ramadân. Davâbitu’l-maslaha fî’ş-Şerîati’l-İslâmiyye. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, ts.
  • Cessâs, Ebû Bekir Ahmed b. Ali. el-Fusûl fi’l-usûl. Kuveyt: Vizâratu’l-Evkâfi’l-Kuveytiyye, 1994.
  • Cüveynî, Ebu’l-Meʻâlî. el-Burhân fî usûli’l-fıkh. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1997.
  • Çinar, Fatih. “Makâsıdla Eş veya Yakın Anlamlı Kullanılan Kavramlar”. Al Farabı 8th Inter-national Conference on Social Sciences. 2020. 194-198.
  • Duman, Soner. Şâfiî’nin Kıyas Anlayışı. İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Ensti-tüsü, Doktora Tezi, 2007.
  • Ebû Dâvud, Süleyman b. el-Eş‘as. es-Sünen. Dımaşk: Dâru’r-Risâleti’l-Âlemiyye, 2009.
  • Ebû Zehra, Muhammed. Usûlü’l-fıkh. Kahire: Dâru’l-Fikri’l-Arabî, ts.
  • Erdoğan, Mehmet. İslâm Hukukunda Ahkâmın Değişmesi. İstanbul: İFAV, 2014.
  • Fahreddin er-Râzî, Muhammed b. Ömer. el-Mahsûl fî ‘ilmi usûli’l-fıkh. thk. Taha Câbir Feyyaz el-Alvânî. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1992.
  • Fâsî, Allâl Muhammed. Makasıdu’ş-şerîati’l-İslâmiyye ve mekârimuhâ. Beyrut: Dâru’l-Garbi’l-İslâmî, 1993.
  • Gazzâlî, Ebû Hâmid. el-Mustasfâ min ʻilmi’l-usûl. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1997.
  • Haçkalı, Abdurrahman. “İslâm Hukuk Metodolojisinde Gayeci Yaklaşım: Gazâlî’nin İçtihat Anlayısında Maslahatın İşlevselliği”. İslâmî Araştırmalar 13/3-4 (2000), 451-466.
  • Haçkalı, Abdurrahman. “İslâm Hukuk Metodolojisinde Maslahat Tanımları ve Bunların Analizi”. İslâmî Araştırmalar 13/1 (2000), 47-62.
  • Haçkalı, Abdurrahman. “Makasıd Teorisi Fıkıh Usulü Yorum Geleneğinde Yeterince Katkı Sundu Mu?” İslam ve Yorum: Temel Tartışmalar, İmkânlar ve Sorunlar. 115-129. Malatya: Malatya İlahiyat Vakfı, 2017.
  • Hâkim en-Nîsâbûrî, Muhammed. el-Müstedrek ‘ale’s-Sahîhayn. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2002.
  • Hallâf, Abdulvahhab. Masâdıru’t-teşriîʿ’l-İslâmî fîmâ lâ nassa fîh. Kuveyt: Dâru’l-Kalem, 1993.
  • Hallaq, Wael b. “İçtihat Kapısı Kapandı mı?” İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi. Trc. Kamil-Enes Yelek-Eryılmaz. 29 (2017), 457-503.
  • İbn Abdüsselâm, İzzeddin Abdulaziz. Kavâʻidu’l-ahkâm fî mesâlihi’l-enâm. Kahire: Mektebetü’l-Külliyâti’l-Ezheriyye, 1991.
  • İbn Âşûr, Muhammed Tâhir. Makâsıdü’ş-şerîati’l-İslâmiyye. Kahire: Dâru’s-Selâm, 2014.
  • İbn Hamdân, Ahmed. Sıfatu’l-fetvâ ve’l-müftî ve’l-müsteftî. Dımaşk: el-Mektebü’l-İslâmî, 1380.
  • İbn Kayyim, Muhammed el-Cevziyye. Ahkâmu ehli’z-zimme. Thk. Beşir Muhammed Uyûn. Demam: Ramâdî li’n-Neşr, 1997.
  • İbn Kayyim, Muhammed el-Cevziyye. et-Turuku’l-hükmiyye fî’s-siyâseti’ş-şeriyye. Beyrut: Mektebetü’l-Müeyyed, 1989.
  • İbn Kayyim, Muhammed el-Cevziyye. İğâsetü’l-lehfân min mesâyidi’ş-şeytân. Beyrut: Dâru’l-Maʻrife, 1975.
  • İbn Kayyim, Muhammed el-Cevziyye. İ‘lâmu’l-muvakkı‘în ‘an Rabbi’l-‘âlemîn. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1996.
  • İbn Kayyim, Muhammed el-Cevziyye. Medâricü’s-sâlikîn beyne menâzil iyyâke na‘budu ve iyyâke nesteîn. Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî, 2002.
  • İbn Kayyim, Muhammed el-Cevziyye. Miftâhu dâri’s-saʿâde. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, ts.
  • İbn Kayyim, Muhammed el-Cevziyye. Şifâü’l-ʻalîl fî mesâili’l-kazâ ve’l-kader ve’l-hikme ve’t-taʻlîl. Riyad: Mektebetü’r-Riyâdi’l-Hadîse, 1323.
  • İbn Kayyim, Muhammed el-Cevziyye. Zâdu’l-me‘âd fî hedyi hayri’l-‘ibâd. Beyrut: Müessese-tü’r-Risâle, 1994.
  • İbn Rebîa, Abdulaziz. İlmu makâsıdı’ş-Şâriʻ. Riyâd: Mektebetü’l-Melik Fehdü’l-Vatanî, 2002.
  • İbn Teymiyye, Ebu’l-Abbas Takıyyüddin. Mecmûʻu’l-fetâvâ. Medine: Mecmaʻu’l-Meliki Fehd, 2004.
  • İbn Teymiyye, Takıyyüddîn. el-Fetâva’l-kübrâ. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1987.
  • İbn Zugaybe, İzzeddin. el-Makâsıdu’l-âmme li’ş-şerî‘ati’l-İslâmiyye. Kahire: Dâru’s-Safva, 1996.
  • Karadâvî, Yusuf. Avâmilü’s-sia ve’l-murûne fi’ş-şerîati’l-İslâmiyye. Devha: Câmiatu Katar, 1994.
  • Karadâvî, Yusuf. Dirâse fî fıkhi makâsıdi’ş-şerîʿa. Kahire: Dâru’ş-Şurûk, 2008.
  • Karadâvî, Yusuf. el-İctihâd fi’ş-şerîʻati’l-İslâmiyye maʻa nazarâti tahlîliyye fî’l-ictihâdi’l-muʻasır. Kuveyt: Dâru’l-Kalem, 1996.
  • Karadâvî, Yusuf. Mûcibâtü tağayyüri’l-fetvâ fî asrinâ. Kahire: Mektebü’l-Emâneti’l-Âmme, 2007.
  • Karâfî, Ebu’l-Abbas. Şerhu Tenkîhi’l-fusûl. Mısır: Şirketü’t-Tıbâʻati’l-Fenniyyeti’l-Müttehide, 1973.
  • Karaman, Hayreddin. İslam Hukukunda İctihad. İstanbul: İFAV, 1996.
  • Kâsânî, Alâeddîn. Bedâi‘u‘s-sanâi‘ fî tertîbi’ş-şerâi‘. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1986.
  • Korkmaz, Ömer. “Şiî Usûl Düşüncesinde İctihad Bağlamında Muâz Hadisinin Değeri”. Eskiyeni 42 (2020), 909-925. https://doi.org/10.37697/eskiyeni.668889
  • Merdâvî, Ebu’l-Hasan. el-İnsâf fî maʻrifeti’r-râcih mine’l-hilâf ʻalâ mezhebi’l-İmâmi’l-mübeccel Ahmed b. Hanbel. Kahire: Matbaʻatü’s-Sünneti’l-Muhammediyye, 1955-1956.
  • Muhammed Bekri, İsmail Habib. Makâsıdü’ş-şerîati’l-İslâmiyye te’sîlen ve tefʻîlen. Mekke: Râbı-tatu’l-Âlemi’l-İslâmî, 1427.
  • Müslim, Ebu’l-Hüseyin. Sahîhu Müslim. Kahire: Dâru İhyâi’l-Kütübi’l-Arabiyye, 1991.
  • Pekcan, Ali. Makâsıd Teorisine Giriş. İstanbul: Hikmetevi Yayınları, 2013.
  • Pekcan, Ali. “Makâsıd Teorisinin Temel Parametreleri”. İslâm Hukuku Araştırmaları Dergisi 3 (2004), 113-142.
  • Raysûnî, Ahmed. el-Fikru’l-makâsıdî kavâiduhu ve fevâiduh. b.y.: el-Matbaatu’n-Necâh el-Cedîdeh, 1999.
  • Şaban, Zekiyyüddin. Usûlü’l-fıkhi’l-İslâmî. İstanbul: el-Mektebetü’l-Hanîfiyye, ts.
  • Şâtıbî, Ebû İshak. el-Muvâfakât. Kahire: Dâru’l-Hadîs, 2006.
  • Şelebî, Muhammed Mustafa. Ta‘lîlü’l-ahkâm. Kahire: Matba‘atu’l-Ezher, 1947.
  • Şüveyh, Âdil. Ta‘lîlü’l-ahkâm fî’ş-Şerîʿati’l-İslâmiyye. Tanta: Dâru’l-Beşîr li’s-Sakâfe ve’l-Ulûm, 2000.
  • Taberânî, Ebu’l-Kâsım Süleyman. el-Mu’cemü’l-evsat. Kahire: Dâru’l-Harameyn, 1995.
  • Tirmizî, Ebû İsa. Sünenü’t-Tirmizî. Şirketü Mektebeti ve Matba‘ati Mustafâ el-Bâbî, 1962.
  • Tûfî, Necmeddin. Şerhu Muhtasari’r-Ravza. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1998.
  • Ubeydî, Hammâdî. eş-Şâtıbî ve Makâsıdu’ş-şerîʿa. Beyrut: Dâru Kuteybe, 1992.
  • Ulvan, Fehmi Muhammed. el-Kıyemü’z-zarûriyye ve makâsıdu’t-teşrîʿil-İslâmî. Kahire: el-Heyetü’l-Mısriyyetü’l-Âmme li’l-Kitâb, 1989.
  • Yaman, Ahmet. Fetva Usûlü ve Âdâbı. İstanbul: İFAV Yayınları, 2017.
  • Yaman, Ahmet. “İslam Hukuk İlmi Açısından Makâsıd İctihadının ya da Teolojik Yorum Yönteminin İlkeleri Üzerine”. Marife: Dini Araştırmalar Dergisi 2/1 (2002), 25-52. https://doi.org/ 10.33420/marife.800963
  • Yaran, Rahmi. “Cüveynî Öncesi Makasıd/Maslahat Söylemi”. Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 28/1 (2005), 93-123.
  • Yaran, Rahmi. “Karâfî’den Şâtıbî’ye Makâsıd/Maslahat Söylemi”. Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 45 (2013), 5-30.
  • Yılmaz, Fetullah. İslam Hukukunda Vesail-Makasıd İlişkisi. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2009.
  • Yılmaz, Orhan. “İbn Kayyim’in Tıbb-ı Nebevi ile İlgili Görüşlerinin Değerlendirilmesi”. Amasya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 2 (2014), 5-18. https://doi.org/10.18498/amauifd.01147
  • Yılmaz, Ömer. Makasıd Düşüncesinin Ortaya Çıkışı ve İlk Kaynaklar. İstanbul: Marmara Üniversi-tesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2010.
  • Yûbî, Muhammed Sad. Makâsıdu’ş-şerî‘ati’l-İslâmiyye ve alâkatuhâ bi’l-edilleti’ş-şerʿiyye. Riyad: Dâru’l-Behce, 1998.
  • Zerkeşî, Bedrüddîn Muhammed. Bahru’l-muhît fî usûli’l-fıkh. Kuveyt: Vizâratu’l-Evkâf ve’ş-Şuûni’l-İslâmiyye, 1992.
  • Zeydan, Abdulkerim. el-Vecîz fî usûli’l-fıkh. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 2004.
  • Zeylaî, Osman b. Ali. Tebyînu’l-hakâik şerhu Kenzi’d-dakâik. Bulak: Matbaʻatü’l-Kübra’l-Emîriyye, 1313-1315.
  • Ziriklî, Hayreddin b. Mahmud. el-Aʻlâm. Beyrut: Dâru’l-İlm li’l-Melâyîn, 2002.
Eskiyeni-Cover
  • ISSN: 1306-6218
  • Yayın Aralığı: Yılda 4 Sayı
  • Başlangıç: 2006
  • Yayıncı: Anadolu İlahiyat Akademisi
Arşiv
Sayıdaki Diğer Makaleler

İbn Kayyim el-Cevziyye’nin Makâsıd Anlayışı

Fatih ÇİNAR

İlahiyat Fakültelerinde Okul Terki: İlahiyat Fakültesinden Kayıt Sildirenler Üzerine Fenomenolojik Bir Araştırma

Mustafa Fatih AY

İsrail’in Kuruluşunun Teolojik Meşruiyet Sorunu: 1967 Altı Gün Savaşları Bağlamında Bir Soruşturma

Rahim AY

Postmodern Dönemde Türkiye'de Sosyolojik Olarak Turizm-Din İlişkisi

Muhammed YAMAÇ