Arapçada ‘Mâ’ Edatının Anlam Türleri: Amme Cüzü Örneği

Arapçada edatlar, özellikle bileşik cümleleri anlamada çok önemli bir yere sahiptir. Öyle ki, Arap dili alanında araştırma yapan ve eser telif edenler tarafından önem verilen konuların başında gelmektedir. Mâ edatı, bahsi geçen edatlardan olup nahiv bilginleri tarafından on farklı anlam ve görevde kullanıldığı tespit edilmiştir. Mâ edatının farklı anlam ve görevlerde kullanıldığını gösteren husus ise, edatın cümle içindeki konumudur. Mâ edatının her bir türünün kendine has şartları ve anlamları söz konusudur. Arapçada klasik tasnife göre kelime; isim, fiil ve harf olmak üzere üçe ayrılır. Bu araştırmada mâ edatının isim ve harf olmak üzere iki farklı görevde kullanıldığı tespit edilmiştir. Bu çalışma, iki ana bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde mâ edatının farklı görev ve anlamlarda kullanılması; ikinci bölümde ise mâ edatının amme cüzündeki kullanım türleri ele alınmıştır. Yapılan araştırmada mâ edatının amme cüzünde yetmiş defa zikredildiği tespit edilmiştir. Amme cüzünde zikredilen mâ edatının on dokuz yerdeki irab ve delaleti ile ilgili farklı görüşlerin ileri sürüldüğü görülmüştür.

Anahtar Kelimeler:

Arapça, Edatların Delâleti, Mâ Edatı, Mâ Edatı Türleri, Amme Cüzü

Functions and Meanings of ‘Mā’ Preposition in the Arabic Language, The 30th Part of the Qur’ān, As A Model

The prepositions in the Arabic language have an important place in understanding compound sentences. Researchers and authors have taken particular care of it. The preposition mā is one of the joining tools with multiple meanings and functions, as grammarians have used it for ten different functions and meanings. What determines the function and meaning of the preposition mā is its place and location in the sentence. Every kind of mā preposition has specific rules and meanings itself. As it is known, the word in the Arabic language is divided into a noun, verb, and a letter (according to the old classical division). This study found that the preposition mā had used a noun and a letter. This study contains two main chapters. The first chapter that dealt with the various and different uses of the mā; as for the second chapter, it dealt with the types of mā mentioned in the 30th juzz’ (part) of the Qur’ān. This study revealed the fact that mā was mentioned seventy times, in addition to being mentioned 19 times, and it has more than one connotation and a grammatical function.

Keywords:

Arabic, Indication of the Prepositions, Preposition Mā, Types of Prepositions Mā, Juzz’ ‘Amma,

PDF

___

Cârim, Ali - Emîn, Mustafa. en-Nahvu’l-vâdıh fî kavâ‘idi’l-luğati’l-‘Arabiyye. Kahire: ed-Dâru’l-Mısriyye es-Suudiyye, ts.
Cevherî, Ebû Nasr İsmail b. Hammâd. es-Sıhâh tâcu’l-luğa ve sıhâhu’l-‘Arabiyye. thk. Ahmed Abdulğafûr Attâr. Beyrut: Dâru’l-‘İlm li’l-Melâyîn, 4. Basım, 1407/1987.
Çavdar, Emre. Arap Dili’nde “Lâm”, “Lâ”, “Mâ” Edatları ve Kur’ân-ı Kerim’deki Kullanımları. Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi, Doktora Tezi, 2015.
Çörtü, Mustafa Meral. Arapça Cümle Kuruluşu ve Tercüme Tekniği. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 8. Basım, 2012.
Çörtü, Mustafa Meral. Sarf-Nahiv Edatlar. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 8. Basım, 2008.
Da‘âs, Kasım Humeydân. İ‘râbu’l-Kur’âni’l-Kerîm. Dımeşk: Dâru’l-Munîr, 2004.
Da‘kûr, Nedîm Hüseyin. el-Kavâ‘idu't-tatbîkiyye fî'l-luğati'l-‘Arabiyye. Beyrut: Muessesetu Bahsûn, 1998.
Dervîş, Muhyiddîn. İ‘râbu’l-Kur’ân ve beyânuh. Dımeşk: Dâru İbn Kesîr, 4. Basım, 1994.
Ferrâ, Ebû Zekeriyya Yahyâ b. Ziyâd. Me‘âni’l-Kur’ân. thk. Ahmed Yûsuf en-Necâtî vd. Kahire: Dâru’l-Mısriyye, ts.
Günday, Hüseyin - Şahin, Şener. Arapça Dilbilgisi Nahiv bilgisi. İstanbul: Alfa Yayınları, 6. Basım, 2012.
Galâyînî, Mustafâ b. Muhammed Selîm. Câmi‘u’d-durûsi’l-‘Arabiyye. Beyrut: el-Mektebetü’l-’Asriyye, 28. Basım, 1414/1993.
Hacibekiroğlu, Abdullah. Arap Dilinde Edatların Metinde Kurduğu Anlamsal İlişkiler. Ankara: Yıldırım Beyazıt Üniversitesi, Doktora Tezi, 2015.
Kurân-ı Kerîm Meâli. çev. Halil Altuntaş, Muzaffer Şahin. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 12. Basım, 2011.
Harrât, Ahmed b. Muhammed. el-Muctebâ min muşkili i‘râbi’l-Kur’ân. Medine: Mecma’u’l-Melik Fehd, 2005.
Hâşimî, es-Seyyid Ahmed. Cevâhiru’l-belâğa fi’l-me‘ânî ve’l-beyân ve’l-bedî‘. thk. Yusuf es-Sumeylî. Beyrut: el-Mektebetu’l-’Asriyye, 1434/2013.
Hemedânî, Ebû Yûsuf Müntecebüddîn. el-Ferîd fî i‘râbi’l-Kur’âni’l-mecîd. thk. Muhammed Nizâmuddîn el-Fetîh. Medine: Dâru’z-Zamân, 2006.
İbnu’l-Hâcib, Cemâluddin Osman b. Ömer b. Ebî Bekr b. Yunus. el-Kâfiye fî ‘ilmi’n-nahv. thk. Salih Abdulazîm eş-Şâir. Kahire: Mektebetu’l-Âdâb, 1. Basım, 2010.
İsbahânî, İsmail b. Muhammed b. Ali et-Talîhî Ebu’l-Kasım. İ‘râbu’l-Kur’ân. Riyad: Mektebetu’l-Melik Fehd el-Vataniyye, 1995.
Karslı, İlyas. Yeni Sözlük : Arapça-Türkçe. İstanbul: Ensar Neşriyat, 1. Basım, 2013.
Kaysî, Mekkî b. Ebî Tâlib. Muşkilu i‘râbi’l-Kurân. thk. Hâtim Sâlih ed-Dâmin. Beyrut: Muessetu’r-Risâle, 2. Basım, 1405/1985.
Meylânî, Muhammed b. Abdurrahim. Şerhu’l-muğnî. İstanbul: Şifa Yayınevi, 2012.
Murâdî, Hasan b. Kasım. el-Cenâ ed-dânî fî hurûfi’l-me‘ânî. thk. Fahruddîn Kabâve - Muhammed Nedîm Fâdıl. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, 1. Basım, 1413/1992.
Ömer, Ahmed Muhtar. Mu‘cemu’l-luğati’l-‘Arabiyyeti’l-mu‘âsıra. Kahire: ‘Âlemu’l-Kutub, 1. Basım, 1429/2008.
Râcihî, Abduh. et-Tatbîku’n-nahvî. Beyrut: Dâru’n-Nahdati’l-‘Arabiyye, 2. Basım, 1431/2010.
Rummânî, Ebü’l-Hasen Alî b. Îsâ b. Alî. Menâzili’l-hurûf. Beyrut: el-Mektebetü’l-‘Asriyye, 1. Basım, 2005.
Sâfî, Mahmûd Abdurrahîm. el-Cedvel fî i‘râbil’l-Kur’ân. Dımeşk: Dâru’r-Raşîd, 1418/1997.
Ukberî, Ebü’l-Bekâ Abdullâh b. el-Huseyn. et-Tibyân fî i‘râbi’l-Kur’ân. thk. Ali Muhammed el-Bicâvî. Kahire: Mektebetü Îsâ el-Bâbî el-Halebî, ts.
Zemahşerî, Ebu’l-Kasım Mahmud b. Ömer. el-Keşşâf ‘an hakâiki’t-tenzîl ve ‘uyûni’l-ekâvîl fî vucûhi’t-te’vîl. thk. Abdurrezzak el-Mehdî. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-‘Arabî, ts.