Priyepolye'den İstanbul'a Bir Osmanlı Paşa'sı: Sadrazam Sarı Süleyman Paşa'nın Yükselişi ve Düşüşü
Sarı Süleyman Paşa IV. Mehmed dönemi sadrazamlarındandır. Boşnak asıllı olup Prepol’da doğmuştur. Saraya girmiş ve çeşitli görevlerde bulunmuştur. Bu görevleri sırasında Sultan Mehmed’in sevgi ve takdirini kazanmıştır. Mekke’de su yollarının tamiri ve Merzifonlu Kara Mustafa Paşa’nın mallarının müsaderesindeki gayretinden sonra paşalığa terfi ettirilmiştir. Nihayet Leh Cephesi’ndeki başarıları yıldızının parlamasına neden olmuştur. Kara İbrahim Paşa’nın yerine sadrazam ve ardından Avusturya seferine serdar-ı ekrem olmuştur. Budin başta olmak üzere bazı önemli kalelerin kaybı ve Şikloş Muharebesi’ndeki mağlubiyetten sonra ortaya çıkan askeri isyan üzerine İstanbul’a kaçmıştır. Macaristan’da Osmanlı hâkimiyetinin sona ermesinin ve orduda baş gösteren isyanın müsebbibi olarak görülür. Nitekim asi elebaşılarının isteği ile önce azl bilahere katledilmiştir. Sadaret müddeti bir yıl, dokuz ay, iki gündür. Üsküdar’da bir camisi vardır ve kabri bu caminin haziresindedir.
Anahtar Kelimeler:
Sarı Süleyman Paşa, IV.Mehmed, Budin, Şeklaveş Muharebesi, 1687 İsyanı
___
- Abdurrahman Abdi Paşa, Vekayiname, Haz. Fahri Ç. Derin, Çamlıca Yayınevi, İstanbul, 2008.
- Ağanoğlu, H. Yıldırım, Bosna-İstanbul Yolunda Bir Sancak Şehri: Priyepolye (1465-1877), İz Yayınevi, İstanbul, 2021.
- Aktemur, Ramazan, Anonim Osmanlı Vekayinâmesi (H.1058-1106/M.1648-1694) Metin ve Değerlendirme, İ.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, 2019.
- Akün, Ömer Faruk, “Merzifonlu Kara Mustafa Paşa ve Mirahur Sarı Süleyman Ağa Mücadelesi İle İlgili Bir Konuşma Zabtı”, Türkiyat Mecmuası, 19, 1980, ss.7-64.
- Alphonso de Lamartine, Osmanlı Tarihi, Çev. Serhat Bayram, Kapı Yayınevi, İstanbul, 2008.
- Altınay, A. Refik, Felaket Seneleri (1683-1699), Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul, 2010.
- Anonim Osmanlı Tarihi, Haz. Abdülkadir Özcan, TTK, Ankara, 2000.
- Arık, Sabire, “Polonya Kralı III. Jan Sobieski Hükümdarlık Dönemi (1674-1696)”, A.Ü. Tarih Araştırmaları Dergisi, Sayı:38, 2005, ss.213-238.
- Ateş, Şuayp, 17. Yüzyılın İkinci Yarısına Ait Anonim Bir Tarihçe: Vekayi-i Viyana,G.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Tokat, 2015.
- Aydar, Metin, Merzifonlu Kara Mustafa Paşa (1634-1683), G.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi, Tokat, 2022.
- Baysun, M. Cavit, “Mehmed IV”, İslam Ansiklöpedisi, C.7, MEB Yayınları, İstanbul, 1987.
- Bosna-Hersek Vakfiyeleri, II, Vakıflar Genel Müdürlüğü, Ankara, 2016.
- Cezar, Mustafa vdl. .Mufassal Osmanlı Tarihi, IV, Baha Matbaası, İstanbul, 1960.
- Covel, John, Bir Papazın Osmanlı Günlüğü (Saray, Merasimler, Gündelik Hayat), çev. Nurten Özmelek, Dergay Yayınları, İstanbul, 2017.
- Danişmend, İ. Hami, İzahlı Osmanlı Tarihi Kronolojisi, III, V, Türkiye Yayınevi, İstanbul, 1972.
- Demir, Uğur, Târîh-i Mehmed Giray, M.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, 2006.
- Demir, Mesud, 1686-1687 (H.1097-1098) Tarihli Atik Şikâyet Defteri’nin Transkripsiyon ve Değerlendirilmesi, M.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, 2010.
- Finkel, Caroline, Rüyadan İmparatorluğa Osmanlı (1300-1923), Timaş Yayınevi, İstanbul, 2014.
- Jorga, Nicolae, Osmanlı İmparatorluğu Tarihi, IV, Çev. Nilüfer Epçeli, Yeditepe, İstanbul, 2009.
- Galland, Antoine, İstanbul’a Ait Günlük Hatıralar (1672-1673), C.I-II, Çev. N.S.Örik, Türk Tarihi Kurumu, Ankara, 1987.
- Hammer, J. von, Büyük Osmanlı Tarihi, VI, Haz. Mümin Çevik, Üçdal Yayınevi, İstanbul, 2010.
- Haskan, M. Nermi, Yüzyıllar Boyunca Üsküdar, I, Üsküdar Belediyesi Yayınları, İstanbul, 2001.
- İnalcık, Halil, Kırım Hanlığı Tarihi Üzerine Araştırmalar (1441-1700), Türkiye İş Bankası Yayınları, İstanbul, 2021.
- Halil İnalcık, Devlet-i Aliyye, C.III, Türkiye İş Bankası Yayınları, İstanbul 2022.
- İnan, Göker, Hasan Esîrî’ninMi’yârü’d-düvel ve Misbârü’l-milel İsimli Tarih ve Coğrafya Eseri, M.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul, 2017.
- Itzkowıtz, Norman, Osmanlı İmparatorluğu ve İslami Gelenek, Babil Yayınları, çev. Cihan Kaplan, İstanbul, 2006.
- İsazade Abdullah, Tarih-i İsazade, Haz. Ziya Yılmazer, İstanbul Fetih Cemiyeti Yayınevi, İstanbul, 1996.
- Kantemir, Dimitri, Osmanlı İmparatorluğu’nun Yükseliş ve Çöküş Tarihi, III, Çev. Özdemir Çobanoğlu, Kültür Bakanlığı Yayınevi, Ankara, 1980.
- Karatay, Osman, “Tuna Boylarında Alacalı Bir Savaşçı: Yeğen Osman Paşa”, Uluslararası Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Çorum Sempozyumu, C.I, Yay. Haz. M.M. Söylemez vdl., Çorum, 2008.
- Katgı, İsmail, “Osmanlı Devleti’nde Tipik Bir Askeri Ayaklanma Örneği: Viyana’dan Dönüş ve 1687 İsyanı”, Vakanüvis Uluslararası Tarih Araştırmaları Dergisi, 5/2, 2020, ss.760-814.
- Koçu Reşad Ekrem, Osmanlı Padişahları, Haz. Reha Çamuroğlu, Doğan Kitap, İstanbul, 2003.
- Konyalı, İ. Hakkı, Abideleri ve Kitabeleriyle Üsküdar Tarihi, I, Üsküdar Belediyesi Kültür Yayınları, İstanbul, 2021.
- Majer, H. Georg, “Bavyera ve İstanbul’da İzleri Olan Bir Osmanlı Sadrazamı: Sarı Süleyman Paşa”, Osmanlı İstanbul’u Sempozyumu-III, İstanbul, 2015, ss.19-51.
- Mantran, Robert, XVII. Yüzyılın İkinci Yarısından İstanbul, I, Çev. M.A. Kılıçbay, TTK Yayınları, Ankara, 1990.
- Mantran, Robert, Osmanlı İmparatorluğu Tarihi, C.I, çev. Server Tanilli, Adam Yayınları, İstanbul, 1992.
- Marsigli, L.F.,Osmanlı İmparatorluğu’nun Zuhur ve Terakkisinden İnhitatı Zamanına Kadar Askeri Vaziyeti, Çev. Kaymakam Nazmi, Ankara, 1934.
- Mustafa Nuri Paşa, Netayic-ül- Vukuat, I-II, TTK, Haz. Neşet Çağatay, Ankara, 1992.
- OsmanzadeTa’ib, Hadikatü’l- Vüzera ve Zeylleri, Haz. Mehmet Arslan, Kitabevi Yayınevi, İstanbul, 2003.
- Özcan, Abdülkadir, “Melek İbrahim Paşa”, Güneydoğu Avrupa Araştırmaları Dergisi, Sayı:12, 1998, ss.221-235.
- Özcan, Abdulkadir, “Kara İbrahim Paşa”, Diyanet İslam Ansiklöpedisi, TDV Yayınları,C.21, İstanbul, 2000, ss.329-330.
- Özcan, Abdulkadir, “Merzifonlu Kara Mustafa Paşa”, Diyanet İslam Ansiklöpedisi, TDV Yayınları,C.29, Ankara, 2004, ss.246-249.
- Özcan, Abdulkadir, “Macarların Kahraman Düşmanı Son Budin Valisi Abdurrahman Abdi Paşa”, FSM İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi, 5, İstanbul, 2015, ss. 441-453.
- Özcan, Abdulkadir, “Sarı Süleyman Paşa” Diyanet İslam Ansiklöpedisi, TDV Yayınları,EK-2, İstanbul, 2019, ss. 535-538. Özensoy, Ahmet, Sancak Bölgesi Osmanlı Vakıfları (15. Yüzyıl-20. Yüzyıl Arası), K.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kırıkkale, 2016.
- Öztuna, Yılmaz, Büyük Türkiye Tarihi, VI, Ötüken Yayınevi, İstanbul, 1983.
- Pantık, Ramzan, Merzifonlu Kara Mustafa Paşa Vakıfları: Yönetimi, Kentsel Gelişime Katkıları ve İktisadi Yapısı, H.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara, 2021.
- Râşid Mehmed Efendi, Tarih-i Râşid ve Zeyli, C.I, Haz. Abdülkadir Özcan vdl., Klasik Yayınları, İstanbul, 2013.
- Sarıcaoğlu, Fikret, “Siyavuş Paşa”, Diyanet İslam Ansiklöpedisi, TDV Yayınları, C.37, İstanbul, 2009, ss.313-315. Şemseddin Sami, Kamus’al-Alâm, IV, İstanbul, 1311. Tayyâr-zâde Atâ, Osmanlı Saray Tarihi (Târîh-i Enderûn),II,Haz. Mehmet Arslan, Kitabevi Yayınevi, İstanbul, 2010. Türkal, N. K., Silahdar Fındıklılı Mehmed Ağa Zey-i Fezleke, M.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Doktora Tezi, İstanbul, 2012. Uzunçarşılı, İ. H., Büyük Osmanlı Tarihi, III, Türk Tarih Kurumu, Ankara
- Uzunçarşılı, İ. H., Kapıkulu Ocakları, I-II, Türk Tarih Kurumu, Ankara 1943.
- Uzunçarşılı, İ. H., Saray Teşkilatı, Türk Tarih Kurumu, Ankara 1988.
- Üsküdarî Abdullah Efendi, Vâkı’ât-ı Rûz-merre, C.I-IV, Haz.Muzaffer Doğan, TÜBA, Ankara, 2017.
- Yılmaz, Mehtap, Vekayi’name (Vekayi-i Beç), M.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, 2006.
- Zinkeisen, J. Wilhelm, Osmanlı İmparatorluğu Tarihi, C.V, Yeditepe Yayınevi, İstanbul, 2011.
- Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
- Başlangıç: 2018
- Yayıncı: Eskişehir Osmangazi Üniversitesi