BÜTÇE FİNANSMAN KAYNAKLARININ BELİRLENMESİ VE EKONOMİ ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ: TÜRKİYE UYGULAMASI (1989-2005)

Ülkelerin büyümelerinde finans kaynakları çok önemli bir yere sahiptir. Ülkeler üretimlerini arttırmak için ya yurtiçi finans kaynaklarını kullanarak yeni yatırımlara girişirler, veya yabancı yatırımcıları yurtiçinde yatırım yapmaları yönünde teşvik ederler, ya da yurtdışı kaynakları kullanarak diğer bir ifade ile borç alarak yurtiçindeki yeni yatırımları finanse ederler. Ancak günümüzde bir çok ülke borçlanmayı sürekli olarak büyüyen bütçe açıklarını finanse etmek amaçlı kullanmaktadır. Bütçe finansman kaynağı olarak borçlanmanın kullanılması makro ekonomi üzerinde olumsuz ve geniş etkilere neden olmaktadır. Çalışmada, 1997 yılı bütçe finansmanının kırılma noktası olarak belirlenmiş ve 1989-2005 dönemini iki ayrı dönemde tanımlayarak bütçe açığının finansmanında hangi kaynakların etkin olduğu ve ekonomi üzerindeki etkileri açıklanmaya çalışılmıştır. Çalışma, bütçe kısıtı modeline EKK yöntemi ve Granger Nedensellik testi uygulanarak iki ayrı dönem için analiz edilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Bütçe Açığı, Bütçe Finansmanı, İç Borç, Dış borç, Emisyon

Determination of Budget Financing Resources and its effects on the Economy: Application of Turkey (1985-2005)

Financing resources have important role in development of countries. Countries use domestic financing resources to increase their production, or they encourage foreign investors to invest in their country, or they borrow foreign capital to finance the domestic investments. But some countries use foreign borrowing to finance the growing budget deficit. Using foreign borrowing as a financial resource for budget deficit has wide and negative effects on macro economy of the country. In this study, 1997 is determined as the breakpoint of the budget financing in Turkey and 1989-2005 period is divided into two periods. In these periods resources effective on the budget deficit financing are determined and their effects on the economy are discussed. OLS andGranger causality test are applied to budget constraint model for both of the periods.

Keywords:

Budget deficit, budget deficit financing, internal debt, external debt, emission,

PDF

___

ABİT, K. (1999), Gelişmekte Olan Ülkelerin Dış Borç Sorunu: Türkiye Üzerine Bir Uygulama, (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum, 77s.
Arasıl, Ö. (1998). Bütçe Açığı Finansman Yöntemleri Üzerinde Bazı Değerlendirmeler. Prof. Dr. Salih Şanvere Armağan, T. C. Marmara Üniversitesi Maliye Araştırma ve Uygulama Merkezi, Yayın No:10, s.67-82.
Arın, T. ( 1997). Türkiye’ de ve Dünyada Borçluluk ve Borç Krizi. İktisat Dergisi, s. 50-53.
Bolat, Y. (2003). Türkiye’de Kamu Açıkları, Nedenleri ve Borçlanma Gereği, Yüksek Lisans tezi, Kahramanmaraş.
Bolatoğlu, N. (2003).Kamu Açıklarının Sürdürebilirlik Problemi:Teori ve Türkiye Üzerine Bir Uygulama. Doktora Tezi, Ankara.
Bozgeyik, Y. (2004). 1990 Sonrası Türkiye’de Uygulanan Bütçe Politikaları. Yüksek Lisans Tezi, Gaziantep.
Bulut, C. (2002). Kamu Açıkları, Enflasyon, Faiz Oranı ve Döviz Kuru İlişkileri. İstanbul: Der Yayınları.
Ceyhan, M. S.(2004). “Faiz Dışı Fazla nedir? Türkiye’de mevcut faiz dışı fazla ve reel faizler ile kamu borçları eritilebilir mi?(Muhtemel senaryolara göre üç projeksiyon).” C.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Cilt 5, Sayı 2, 2004.
Çiçek, S. (2003). Bütçe Açıkları ve Mali Uyum Süreci: Türkiye Örneği. Hazine Uzmanlık Tezi.
Çolak, Ö.F. ve Atan, M. (2002). Bütçe Açıklarını Finanse Etmeye Yönelik Politikaların Etkileri. http//:ceteriparibus.net.
DPT., Borçlanma, İç ve Dış Borç Yönetimi Özel İhtisas Komisyonu Raporu, Ankara, 1995.
Edizdoğan, N. (2007). Kamu Bütçesi, Bursa, Ekin Kitapevi.
Faley, N. (1994). Yerel Yönetimlerin Finansman Açıkları, Kamu Kesimi ve Finansman Açıkları, X. Türkiye Maliye Sempozyumu, Antalya, 14-18 Mayıs, 1994.
Gujarati, D. N. (1995). Basic Econometrics, McGraw-Hill, Inc. Third Edition, New York.
Günaydın, İ. (2004). “Bütçe Açıkları Enflasyonist Midir? Türkiye Üzerine Bir İnceleme.” Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. Cilt 6, Sayı:1 s. 158-181.
Haller, H. (1985), (Çeviren, Salih Turan), Maliye Politikası:Teorik Esasları ve Temel Problemleri, Gür-Ay Matbaası, İstanbul, 450s.
Kılınç, B. (2000). Türkiye’de Konsolide Bütçe Dengesi İçerisinde Yeralan Transfer Harcamalarının Gelişimi ve Bütçe Açıkları Üzerindeki Etkileri (1983-1998), Yüksek Lisans Tezi.Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Sakallı, G. ( 1997). İç Borçlanma, Enflasyonist Etkisi ve Türkiye Üzerine Bir Uygulama. Master Tezi. Ankara.
Şahin, H. (1995). Türkiye Ekonomisi, Bursa.
Şimşek, M. (2000). “Bütçe Açıklarının Finansmanı ve ekonomik etkileri”, Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi Sayı:16. s.49-83.
Şimşek, S. (2007). Bütçe Açığı ve Türkiye’nin Bütçe Açığının Finansmanı, Yüksek Lisans Tezi, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir.
Sönmez, S. (1994). “Bütçe Açığının Finansmanı ve Enflasyon”. ODTÜ Gelişme Dergisi, cilt.21, Sayı: 4, s. 579-603
Türk, İ. (1999). Maliye Politikası, Turhan Kitapevi, Ankara.
T.C. Başbakanlık Hazine Müsteşarlığı Hazine Aylık İstatistikleri
1996-1997-1998- Ankara.
Hazine Müsteşarlığı Ekonomik Araştırmalar Genel Müdürlüğü Aylık Ekonomik Göstergeler, 2006-1990-1991-1992-1993-1994-1995,
T.C.Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı- Türkiye Temel Ekonomik Göstergeler, 1991-1992-1993-1997-1998-1999-2000,Ankara.
Başlıca Ekonomik Göstergeler, DTM Mayıs 1990.
Aylık İstatistik Bülten T.C. Başbakanlık DİE Ankara 2003.
T.C. Başbakanlık DTM Başlıca Ekonomik Göstergeler, Ekonomik Araştırmalar Değerlendirme Genel Müdürlüğü Mart 2003.
TCMB Yıllık Rapor 2001 http:// www. tcmb.gov.tr.
TCMB Veri Dağıtım Sistemi(EDVS) http:// www. tcmb.gov.tr.
TÜSİAD., (1996). 1980 sonrasında Kaynakların Kamu ve Özel Sektör Arasında Paylaşımı ve Sonuçları, TÜSİAD Yayınları, Ankara.
Uçar, S.G. (2002). Bütçe Açıklarının Finansmanı Açısından Hazine Merkez Bankası İlişkileri, Yüksek Lisans Tezi, Ankara.