Özelleştirme ve Rekabet Uygulamaları

1980’li yıllarda dünya genelinde yoğun olarak uygulama alanı bulan özelleştirmeler ile geleneksel olarak yıllardır devlet elinde yürütülen birtakım teşebbüslerin ve/veya bu teşebbüslerin sunduğu hizmetlerin, özel sektöre arzı ile söz konusu piyasalarda rekabetin açılmasını ifade etmektedir. Temelde özelleştirmenin amacı da piyasadaki rekabeti arttırmak ve söz konusu hizmetin verimli olmasını sağlamaktır. Fakat her teşebbüs ve hizmet rekabetçi piyasaya açılamayabilir. Özellikle altyapı hizmetleri tüketicilere sabit ve sürekli sunulması gereken hizmetlerden olduğu için doğası gereği bulundukları sektörlerde doğal tekeller oluşturmaktadır. Özelleştirilecek teşebbüs veya hizmet ait olduğu sektörde devle tekeliyle yürütüldüğü sırada özelleştirildiğinde; özelleştirilen teşebbüs veya hizmetin piyasadaki hâkim durumu sebebiyle özel tekele dönüşmesi riski söz konusudur. Bu riskin önlenmesi veya ortadan kaldırılması adına özelleştirmenin yapılacağı piyasanın rekabet özelliklerine uygun düzenlemelerin getirilmesi gerekmektedir. Bu düzenlemelerin özelleştirme ve rekabet politikalarının çatışan hedeflerine bir denge hali getirmesi beklenmektedir. Fakat bazen söz konusu dengenin sağlanamadığı özelleştirmelerle de karşılaşılabilmektedir.

Anahtar Kelimeler:

Özelleştirme, Rekabet, Piyasa Ekonomisi, Doğal Tekel, Türk Telekom, Milli Piyango

Privatization and Competition Practices

Privatisation, which has been widely implemented around the world in the 1980s, refers to the opening of competition in the markets in question by offering certain undertakings and/or services provided by these undertakings, which have traditionally been carried out by the state for years, to the private sector. Basically, the purpose of privatisation is to increase competition in the market and to ensure that the service in question is efficient. However, not all undertakings and services can be opened to the competitive market. Especially since infrastructure services are among the services that need to be provided to consumers on a fixed and continuous basis, they constitute natural monopolies in the sectors in which they are located. When an undertaking or a service is privatised in the sector to which it belongs, there is a risk that the privatised undertaking or service will turn into a private monopoly due to its dominant position in the market. In order to prevent or eliminate this risk, it is necessary to introduce regulations in accordance with the competition characteristics of the market where privatisation will take place. These regulations are expected to bring a balance to the conflicting objectives of privatisation and competition policies. However, sometimes privatisations are encountered where this balance is not achieved.

Keywords:

Privatisation, Competition, Market Economy, Natural Monopoly, Türk Telekom, National Lottery,

PDF

___

AKAL, Mustafa/ OLGUN, Mehmet Fırat: “Tam Rekabetçi Piyasa Deneyimleri Üzerine Bir Bakış”, Kastamonu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi,2021, Cilt 23, Sayı 1, s. 45-61.
AKTAN, Coşkun Can: “KAMU EKONOMİSİNİN ROLÜ VE FONKSİYONLARININ PİYASA EKONOMİSİNE DEVREDİLMESİ: ÖZELLEŞTİRME”, Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi, 2010 Cilt:2, Sayı:1, s.101-119.
Ankara Üniversitesi: Tam Rekabet ve Monopol Piyasaları” , https://acikders.ankara.edu.tr/pluginfile.php/60564/mod_resource/content/0/6.%20Tam%20Rekabet%20ve%20Monopol%20Piyasalar%C4%B1.pdf E.T. 25.12.2022.
ATİYAS, İzak: Perşembe Konferansları, Rekabet Kurumu, Ankara, 1999, s. 49-76, https://www.rekabet.gov.tr/Dosya/persembe-konferanslari-yayinlari/perskonfyyn83.pdf , E.T.:12.11.2022.
ÇAL, Sedat: “ARAÇ MUAYENE HİZMETLERİNİN "ÖZELLEŞTİRİLMESİ"”, Araştırma Makalesi, 2008, Cilt: 57 Sayı:2, s. 63-114.
ÇAL, Sedat: “TÜRKİYE’DE KAMU HİZMETİ ve İMTİYAZIN DÖNÜŞÜM ÖYKÜSÜ”, Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği, Ankara, Yayın Sıra No: 58, https://www.tobb.org.tr/Documents/yayinlar/SCal-DonusumOykusu.pdf E.T.:12.11.2022.
ÇAL, Sedat: “Ekonomik Düzenleme (Regülâsyon), Özelleştirme, İdare Hukuku ve Uluslararası Tahkim Matrisinde Değerlendirmeler”, Sosyoekonomi,2010, Cilt:13, Sayı:2, s. 59-80.
Devlet Planlama Teşkilatı: Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı Rekabet Hukuku ve Politikaları Özel İhtisas Komisyonu Raporu, Ankara, 2000 https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2022/08/Sekizinci-Bes-Yillik-Kalkinma-Plani-Rekabet-Hukuku-ve-Politakalari-OIK-Raporu.pdf E.T.:12.01.2023.
EconomicsOnline: Natural Monopolies (20 Ocak 2020) https://www.economicsonline.co.uk/business_economics/natural_monopolies.html/#:~:text=Natural%20monopolies%20are%20common%20in,industries%20known%20as%20public%20utilities. E.T.:12.11.2022.
EGE, Yavuz: “Dünyadaki Uygulamalar Işığında Rekabet Politikası ve Özelleştirme”, Hazine Dergisi, 2000, Cilt:1, Sayı:13, s. 67- 75.
EMEK, Uğur: “Altyapı Hizmetlerinde Özelleştirme, Rekabet Ve Regülasyon”, İktisat, İşletme ve Finans Dergisi, 2001, Sayı:184, s. 42-53.
EMEK, Uğur: Posta Hizmetlerinin Serbestleşmesi- Özelleştire, Rekabet ve Regülasyon-“, İktisadi Sektörler Ve Koordinasyon Genel Müdürlüğü Hukuki Tedbirler Ve Kurumsal Düzenlemeler Dairesi Başkanlığı, 2003, Yayın No DPT: 2672, https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2022/08/Posta_Hizmetlerinin_Serbestlestirilmesi_Ozellestirme_Rekabet_ve_Regulasyon.pdf E.T.:12.11.2022.
KABASAKAL, Ali/ SOLAK, Ali Osman: “Demiryolu Sektörünün Rekabete Açılması”, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2009, Cilt:1, Sayı:25, s. 27-34.
KALAYCI, İrfan: “Üstü Kar – Altı Buz: Türk Telekom’un Özelleştirilmesi Olayı”, Journal of Life Economics,2018, Cilt:5, Sayı:3, s. 1-18.
KÖKSAL, Fazlı: “Türk Telekom'un Özelleştirilmesi (Bir "Talan" Hikayesi)”, Telekomcular Derneği, 2016, Sayı:2 https://docplayer.biz.tr/3922238-Turk-telekom-un-ozellestirilmesi.html E.T.:20.01.2023.
MALKOÇ, Erdal: Özelleştirme Ve Türk Telekom Örneği, T.C. Kadir Has Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Bankacılık Ve Finansman Doktora Programı, İstanbul, 2009 http://academicrepository.khas.edu.tr/xmlui/bitstream/handle/20.500.12469/1865/0050068ErdalMalkoc.pdf?sequence=1 E.T.:20.01.2023.
Milli Piyango İdaresi Genel Müdürlüğü: Milli Piyango İdaresi 2013 Yılı Faaliyet Raporu (Ankara, 2013), 2013 https://www.mpi.gov.tr/files/faaliyet_2013.pdf E.T.:24.12.2022.
ODABAŞ, Hakkı: “ABD Yerel Yönetimlerinde Alternatif Hizmet Sunma Yöntemleri: Özelleştirme”, Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, 1997, Cilt:6, Sayı:4, s. 65-77.
OECD: A Framework for the Design and Implementation of Competition Law and Policy:The International Bank for Reconstruction and Development/THE WORLD BANK and the Organisation for Economic Co−operation and Development, Fransa, 2019 https://www.oecd.org/regreform/sectors/aframeworkforthedesignandimplementationofcompetitionlawandpolicy.htm E.T.:16.01.2023.
OECD: Glossary of Industrial Organisation Economics and Competition Law, 2002 https://www.oecd.org/regreform/sectors/2376087.pdf E.T.: 25.12.2022.
OECD: Methodologies to Measure Market Competition, 2021 https://www.oecd.org/daf/competition/methodologies-to-measure-market-competition-2021.pdf E.T.: 25.12.2022.
OECD: Privatisation in the 21st Century: Recent Experiences of OECD Countries/ Report on Good Practices, Fransa, 2009 https://www.oecd.org/daf/ca/corporategovernanceofstate-ownedenterprises/48476423.pdf E.T.: 16.01.2023.
ÖZEL, Mehmet: “Bir Yerelleşme Biçimi Olarak Özelleştirme, Rekabetle İlişkisi Ve Yerel Yönetimlerde Uygulamaları”, Akademik Fener, 2007, Cilt:5, Sayı:8, s. 57- 81.
Özelleştirme İdaresi Başkanlığı: Türkiye'de Özelleştirme https://www.oib.gov.tr/turkiyede-ozellestirme E.T.: 12.01.2023.
Özelleştirme Yoluyla Devralmaların Hukuki Geçerlilik Kazanabilmeleri İçin Rekabet Kurumuna Yapılacak Ön Bildirimlerde Ve İzin Başvurularında Takip Edilecek Usul Ve Esaslar Hakkında Tebliğ (Tebliğ No: 2013/2), Resmi Gazete, Sayı:31870, Tarih:18 Haziran 2022 https://www.rekabet.gov.tr/tr/Guncel/ozellestirme-yoluyla-devralmalarin-hukuk-44a7a1b469f1ec11a2240050568595ba E.T.:16.01.2023.
Rekabet Kurumu: Rekabet Terimleri Sözlüğü, Ankara, 2019, https://www.rekabet.gov.tr/Dosya/geneldosya/rk-terimleri-sozlugu-2018-pdf E.T.:12.11.2022.
Şans Oyunları Hasılatından Alınan Vergi, Fon ve Payların Düzenlenmesi Hakkında Kanun, Resmi Gazete, Sayı:26469, Tarih:21 Mart 2007.
SEZGİN, Şennur: ”Piyasa Ekonomisinin Şartları ve Özelleştirme”, Akademik İncelemeler Dergisi, 2010, Cilt: 5, Sayı: 2, s. 154- 171.
TEMEL, Esma: “Özelleştirme Uygulamaları ve Rekabet Politikası” Rekabet Kurumu, (Ankara 2012), 2012 https://www.rekabet.gov.tr/Dosya/uzmanlik-tezleri/134-pdf E.T.:16.01.2023.
The Unilateral Conduct Working Group: INTERNATIONAL COMPETITION NETWORK/ Report on the Objectives of Unilateral Conduct Laws, Assessment of Dominance/Substantial Market Power, and State- Created Monopolies (Moscow, May 2007), 2007 ICN. https://centrocedec.files.wordpress.com/2015/07/report-on-the-objectives-of-uc-laws-assessment-of-dominance-2007.pdf E.T.: 20.01.2023.
Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları İşletmesi Genel Müdürlüğü Ana Statüsü, Resmi Gazete, Sayı: 29732, Tarih: 4 Haziran 2016 https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2016/06/20160604-2.htm E.T.: 20.01.2023.
UĞUR, Alparslan: “Kamusal Finansman Açısından Devlet Piyango Kurumlarının Analizi: Özelleştirme Sürecinde Milli Piyango İdaresi’nin Değerlendirilmesi”, Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2015, Cilt:11, Sayı:2, s. 1-24 https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/528492 E.T: 20.01.2023.