AHMEDÎ’NİN “İSKENDERNÂME”SİNDE EDEBÎ SAVAŞ TASVİRLERİ

Ahmedî’nin İskendernâme isimli eseri her ne kadar Makedonyalı Büyük İskender’in efsanevî hayatı hakkında bilgiler içeren ansiklopedik bir eser olsa da Firdevsî ve Nizâmî’nin eseri örnek alınarak Türk bir şair tarafından kaleme alınmış bir eserdir. Dolayısıyla içerisinde Türk’e ait üslup özelliklerini barındırmaktadır. İskendernâme’deki edebî savaş tasvirlerinin incelendiği bu çalışmada, genel olarak savaş/harp edebiyatı hakkında bilgiler verildikten sonra savaş sebepleri, bir savaşçıda bulunması gereken özellikler, savaş öncesi hazırlıkla ilgili tasvirler, savaş esnası hakkında yapılan tasvirler ve savaş sonrası tasvirler üzerinde durulmuştur. Eserde savaş meydanı, savaşılan halklar, savaş teçhizatı ve ganimetler gibi çeşitli konularda bilgiler bulunmaktadır. Bu sebeple eser, savaş/harp edebiyatı ürünü olarak değerlendirilmiştir. Savaş sebepleri ve savaş tasvirleri eserden seçilen çeşitli beyitler vasıtasıyla açıklanmıştır. Tabii ki eserdeki savaş sebepleri bu yazıdakilerle sınırlı değildir. Burada eserde sıklıkla yer alan sebeplere ve tasvirlere yer verilmiştir. Yine aynı biçimde bir savaşçıda bulunması gereken özellikler de beyitlerde yer alan bilgilerden elde edilmiştir. Savaş tasvirlerinin ele alındığı kısımda ise şairin kelime seçimleri ve tasvirleri incelenmiş, beyitler gerekli görüldüğü yerlerde açıklanmıştır. Bu çalışma ile bir savaş/harp edebiyatı ürünü olarak değerlendirilen İskendernâme’deki savaş sahnelerinin anlatımında şairin anlatım biçimi ortaya konmaya çalışılmıştır. Şair, savaş öncesi tasvirler, savaş esnası hakkında tasvirler ve savaş sonrasındaki tasvirlerin anlatımında farklı bir yol izlediği için konu ayrı başlıklar altında izah edilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Savaş edebiyatı, İskendernâme, Ahmedî, tasvir, Büyük İskender

PDF

___

AKÇAY, Hasan (1999). Ahmedî’nin İskender-nâme’si (transkripsiyonlu metin). Şanlıurfa: Harran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
AKDOĞAN Yaşar, KUTSAL, Nalan (2019). İskendernâme. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları.
AKYOL, İbrahim (2017). “Harp Edebiyatı-Mersiye İlişkisi ve Çankırılı Mecbur Efendi’nin Bir Mersiyesi”. Çankırı Karatekin Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 5(2), 153-162.
ASLAN, Nursan (2010). Ahmedî İskender-nâme (1-1102 beyit) (dil incelemesi-metin-gramatikal dizin). Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
AYVERDİ, İlhan (2010). Misalli Büyük Türkçe Sözlük. İstanbul: Kubbealtı Neşriyat.
BOZOK, Emrah; ŞAHİN, Ahmet Metehan; IŞIK, Utku; YILDIZ, Murat; KÖRPE, Hüseyin (Ed.). (2023). Türk Harp Dili ve Edebiyatı Sempozyumu Bildiri Kitabı 21-22 Haziran 2022. Ankara: Milli Savunma Üniversitesi Yayınları.
ÇALIŞKAN, Zeynep (2019). Ahmedî İskender-nâme (2940-3926 beyit) (dil incelemesi-metin-gramatikal dizin). Erzurum: Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü.
DANKOFF, Robert (2020). İskendernâme İnceleme-Tenkitli Metin Cilt 1-2. Ankara: Türkiye Bilimler Akademisi (TÜBA) Yayınları.
DAŞCIOĞLU, Yılmaz (Ed.). (2016). Uluslararası Savaş ve Edebiyat Sempozyumu Bildiriler Kitabı 16-18 Aralık 2014. Sakarya: Sakarya Üniversitesi Basımevi.
DEMİRBİLEK, Salih (2000). Ahmedi’nin İskendername Adlı Eseri Üzerinde İnceleme (ses bilgisi-şekil bilgisi-cümle bilgisi) Metnin Transkripsiyonu, Sözlük Çalışması. Edirne: Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
DUMAN, Harun (2018). “Savaş Edebiyatı”. Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, 58(1), 99-110.
FEYZİOĞLU, Nesrin (1991). İskender-nâme Üzerine Bir İnceleme. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
GÖKCAN TÜRKDOĞAN, Melike (2010). “Siyasetnâmeler ve Bir Siyasetnâme Örneği Olarak Ahmedî’nin İskendernâme’si”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 3(12), 418-430.
GÜLŞEN, Hacer (2014). “Millî Mücadele Döneminde Savaş Edebiyatımız”. İlmî Araştırmalar Dergisi, 25, 85-96.
KAHRAMAN, Alim (2011). “Tasvir”, TDV İslâm Ansiklopedisi. https://islamansiklopedisi.org.tr/tasvir--edebiyat#2-turk-edebiyati (Erişim tarihi: 10.11.2022).
KARAKÖSE, Saadet (2004). “Divan Şiiri Gazellerinde Tasvir ve Tahkiye”. İlmî Araştırmalar Dergisi, 18, 45-59.
KAVAK, Fadime (2020). “Edebî Tasvir ve Arap Edebiyatı’na Yansımaları”. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 29(1), 189-228.
KOÇ, Turhan (2023). “Teoriden Eyleme: “Dağa Çıkan Kurt” Hikâyesinde Milliyetçi Söylem ve Savaş Edebiyatı”. Türk Harp Dili ve Edebiyatı Sempozyumu Bildiri Kitabı 21-22 Haziran 2022. Ankara: Milli Savunma Üniversitesi Yayınları.
MİMİR, Damla (2012). Ahmedî’nin İskender-nâme’sinde XIV. Yüzyıl Sosyal Hayatı. Trabzon: Karadeniz Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
ÖRS, Derya (2009). “Siyâvuş”, TDV İslâm Ansiklopedisi. https://islamansiklopedisi.org.tr/siyavus (Erişim tarihi: 10.11.2022).
ÖZGÜL, Metin Kayahan (2014). “Harp Edebiyatına Harbi Bir Bakış”. Türk Harp Edebiyatı Konulu I. Uluslararası Türkiyat Sempozyumu Bildiriler (1-3 Kasım 2013-Çankırı). Ankara: Berikan Yayınevi.
PARLATIR, İsmail (2006). Osmanlı Türkçesi Sözlüğü. Ankara: Yargı Yayınları.
ŞAHİN, Mehmet (2020). “Bir Savaş Edebiyatı Örneği: Orduya Arzuhal”. Turkish Studies, 15(2), 819-842.
ŞENTÜRK, Ahmet Atillâ (2002). XVI. Asra Kadar Anadolu Sahası Mesnevilerinde Edebî Tasvirler. İstanbul: Kitabevi Yayınları.
ŞENTÜRK, Ahmet Atillâ (2016). Osmanlı Şiiri Kılavuzu 1. İstanbul: Osmanlı Edebiyatı Araştırmaları Merkezi (OSEDAM).
ULUCUTSOY, Hasan (2018). “Türk Basınında Savaş Edebiyatı Tartışmaları (1913-1941)”. Turkish Studies, 13(28), 1023-1040.
ULUCUTSOY, Hasan (2019). Türk Savaş Edebiyatı ve Propaganda (1828-1912). İstanbul: Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü.
UYSAL, Dilek (2022). Ahmedî’nin İskender-nâme’sinde İskender’e Sunulan Öğütlerin Değerler Eğitimi Açısından İncelenmesi. Artvin: Artvin Çoruh Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü.
ÜNVER, İsmail (1977). “Ahmedî’nin İskender-nâmesindeki Mevlid Bölümü”. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı-Belleten, 25(1977), 355-411.