AHMED-İ DÂ’Î’NİN TÜRKÇE DİVANI’NDAKİ MECAZ ANLAMLI İSİM TAMLAMALARI VE KULLANIMLARI ÜZERİNE

Bu yazıda Ahmed-i Dâ’î’nin Türkçe Divanı’nda geçen mecaz anlamlı isim tamlamaları incelenmiştir. Dilbilgisi kitaplarında “Kelime Grupları” başlığı altında yer verilen isim tamlamaları Türkçe’de çok tartışılan konulardan biridir. İsim tamlamalarında, bir isim başka bir isimle ilgi durumu eki alarak veya almadan bir anlam bağı oluşturur. Bu kelime grubunda birinci isim tamlayan/ belirten ve ikinci isim tamlanan/belirten niteliğindedir. XIV. yüzyılın ikinci yarısı ile XV. yüzyılın ilk yarısı arasında yaşamış olan Ahmed-i Dâ’î Klâsik edebiyatın güçlü şâirlerinden biridir. Tezkirelerde ve bazı şiirlerinde hakkında yer alan bilgiler ışığında Ahmed-i Dâ’î’nin asıl adının Ahmet ve Kütahyalı olduğu, doğum ve ölüm yılının bilinmediği, Germiyan sarayına bağlı olarak kadılık yaptığı, Sultân I. Murâd, Germiyan Beyi II. Yakûb, Yıldırım Bâyezîd'in oğlu Emîr Süleymân ve II. Murâd devirlerini gördüğü Arapça ve Farsçayı çok iyi bildiği, telif, tercüme, manzume ve mensur olmak üzere birçok dalda eser verdiği, II. Yakup Bey dışındaki Germiyan beylerine eser sunmadığı, Emir Süleyman’a Çeng-nâmeyi, Çelebi Mehmet’e ise cülûsiyye kasidesini, II. Murat’a Tezkiretü’l-evliyâ’yı sunduğu, Bursa'da onun adıyla anılan bir cami, bir mahalle ve bir de hamam bulunduğu ve mahlasının Dâ’î olduğu bilinmektedir. Bu çalışmada Ahmed-i Dâ'î Divanı’nda kullanılan mecaz anlamlı belirtili ve belirtisiz isim tamlamaları ele alınıp, tamlayan ile tamlanan unsur arasındaki anlam ilgileri ortaya çıkarılmaya çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler:

Ahmed-i Dai, , divan, anlam bilim, , söz dizim, , isim tamlaması

PDF

___

Banguoğlu, T. (1990). Türkçenin Grameri. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Bilgegil, K. (2009). Türkçe Dilbilgisi. Erzurum: Salkımsöğüt Yayınları.
Boz, E. (2012). Türkiye Türkçesi Biçimsel ve Anlamsal İşlevli Biçimbilgisi (Tasnif Denemesi). Ankara: Gazi Kitabevi Yayınları.
Deny, J. (1941). Türk Dili Grameri (Osmanlı lehçesi). (Ali Ulvi Elöve, Çev.). İstanbul: Kabalcı Yayınları.
Ediskun, H. (1992). Türk Dilbilgisi. İstanbul: Remzi Kitabevi Yayınları.
Ergin, M. (1993). Türk Dil Bilgisi. İstanbul: .Boğaziçi Yayınları.
Gencan, T. N. (2007). Dilbilgisi. Ankara: Tek Ağaç Eylül Yayıncılık.
Gülensoy, T. (2000). Türkçe El Kitabı. Ankara: Akçağ Yayınları.
Gülsev, G. (2007). Tarihi Türk Lehçelerinde Hâl Ekleri. Ankara: Akçağ Yayınları.
Güneş, S. (2003). Türk Dili Bilgisi. İzmir: DEÜ Rektörlük Matbaası.
Gürer, G. (2007). Eski Anadolu Türkçesinde Ekler. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Hacıeminoğlu, N. (1984). Türk Dilinde Edatlar. İstanbul: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
Karaağaç, G. (2012). Türkçenin Dil Bilgisi. Ankara: Akçay Yayınları.
Korkmaz, Z. (2007). Türkiye Türkçesi Grameri. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları
Ölmez, M. (2001). Ahmed-i Dâi Divanı. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Özkan, M. (2000). Türk Dilinin Gelişme Alanları Ve Eski Anadolu Türkçesi. İstanbul: Filiz Kitabevi Yayınları.
Pala, İ. (2004). Ansiklopedik Divan Siiri Sözlüğü. İstanbul: Kapı Yayınları.
Timurtaş, F. K. (1994). Eski Türkiye Türkçesi XV. yüzyıl gramer - metin – sözlük. İstanbul: Enderun Kitabevi Yayınları.