Muharrem Matemi/Orucu, Aşura Günü ve Erzincan'da Aşure Etkinlikleri

Semavi olan veya olmayan tüm dinler, inanç grupları ve ideolojiler, bazı gün ve geceleri önemine binaen diğer zamanlara göre daha muteber ve kutsal kabul etmişlerdir. Bu itibarla, inanç yapısı ve kültürel bir miras olarak bazı günler, geceler ve aylarda bir takım ayinler ve ritüeller gerçekleştirilir. Topluluklar, bu günlerde cereyan ettiğine inandıkları olaylar sebebiyle birtakım kutlamalar ve yas törenlerinde bulunurlar. Bu tür etkinliklerin, toplumsal hafıza ve birlik-beraberlik açısından önemli bir sosyal/kültürel aktivite olduğu muhakkaktır. Bu durum hiç şüphesiz İslâm Dini mensupları için de geçerlidir. Neticede –aralarında birtakım farklılıklar olsa da- çok fazla ortak noktanın ve değerlerin bulunduğu İslâm topluluklarını da bir arada tutan günler ve geceler vardır. Bunlardan biri de ‘hürmet ayı’ olarak bilinen Muharrem ayı ve bu ayda gerçekleştirilen aşure etkinliğidir. Tarihi kayıtlara göre, hicri takvimin onuncu gününe rastlayan bu günde pek çok peygamberin başından önemli hadiseler geçerek sonunda kurtuluşa ermişlerdir. Bu kurtuluşun nişanesi ve şükrü olarak, Yahudi toplulukları ve çeşitli Müslüman toplulukları tarafından bu gün, değişik etkinliklerle kutlanagelmiştir. Öte yandan, Hz. Hüseyin’in aynı günde Kerbela’da katledilmesinden dolayı bu gün, Şii ve Alevi çevrelerce matem havası içerisinde değerlendirilmiştir. Bu meyanda, mezkûr çevreler bu günü oruçla ve yas tutarak karşılamışlardır. Bu makalemizde, öncelikle genel hatlarıyla Muharrem ayı, aşûre günü, muharrem orucu/matemi ve sonrasında Erzincan’da bu hususta yapılan uygulamaları tespit edip yazdık. Bu şekilde, farklı uygulamalar olsa da toplumun tamamını ilgilendiren bir hususu değişik veçheleriyle ele almaya çalıştık

Anahtar Kelimeler:

Kelâm, Muharrem Matemi/Orucu, Âşûrâ Günü, Erzincan’da Aşûre Etkinlikleri

Muharrem Mourning / Fasting, the Day of Ashura and Ashura Activities in Erzincan

Celestial or non-celestial religions, belief groups and ideologies have regarded some days and nights as more holy and value than other times due to their importance. In this respect, a number of rituals are performed on some days, nights and months as a belief structure and cultural heritage. Communities attend some celebrations and mourning ceremonies because of the events they believe are happening these days. It is certain that such activities are an important social / cultural activity in terms of social memory and unity. This situation undoubtedly applies to the members of the Islamic Religion. After all, there are days and nights that hold together Islamic communities with a lot of common points and values, even though there are some differences between them. One of these is the month of Muharram, known as the "month of respect", and the Ashura event held this month. According to historical records, on this day, which coincides with the tenth day of the Hijri calendar, many prophets have gone through important events and finally attained salvation. As the mark and gratitude of this salvation, this day has been celebrated by Jewish communities and various Muslim communities with different events. On the other hand, Hz. Due to the murder of Husayn in Karbala on the same day, this day has been evaluated by Shiite and Alevi circles in an atmosphere of mourning. Meanwhile, the aforementioned circles welcomed this day by fasting and mourning. In this article, we first identified and wrote about the month of Muharram, the day of Ashura, the fasting / mourning of Muharram and the practices in Erzincan. In this way, we tried to handle an issue that concerns the whole society with different aspects, even though there are different

Keywords:

Kelâm, Mourning of Muharrem / Fasting, Day of Ashura, Ashura Activities in Erzincan,

PDF

___

ALPASLAN, H.Hüseyin, (2012). “Anadolu’daki Alevilik ve Kızılbaş Türkler”, Kum Saati Yayınları, İstanbul.
ALTINOK, Baki Yaşa (2001). “Ehl-i Beyt ve Türkler”, Gazi Üniversitesi Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, S.18, 205-213.
BAŞ, Eyüp, (2004). “Aşûre Günü, Tarihsel Boyutu ve Osmanlı Dinî Hayatındaki Yeri Üzerine Düşünceler”, AÜİFD XLV(1): 167-190.
BAŞ, Eyüp, ‘2013). “İslam Tarihi El Kitabı”, Grafiker Yayınları, Ankara.
BAYRAKLI, Bayraktar, (1999). “Kur’an’da Değişim Gelişim ve Kalite Kavramları”, Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, İstanbul.
BOZKUŞ, Metin, (2008). “Aşûre Günü, Muharrem Mâtemi/Orucu ve Sivas'ta Aşûre Uygulamaları”,Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 12(1): 33-61.
CEBECİOĞLU, Ethem, (2013). “Tasavvuf Terimleri ve Deyimleri Sözlüğü”, Otto Yayınları, Ankara.
ÇALIŞKAN, İbrahim, (1994). “Şiiliğe Göre Füruud’d-Din”, Milletlerarası Tarihte ve Günümüzde Şiilik Sempozyumu, İlmi Neşriyat, İstanbul.
DEDEKARGINOĞLU, Hüseyin, (2014). “Muharrem ve Aşure”, Hünkâr Alevilik Bektaşilik Akademik Araştırmalar Dergisi, Haziran 2014, 1-44.
DİKMEN, Mehmet, (2016). “Kuranda Adı Geçen Peygamberler”, Sebat Yayınları, İstanbul.
DOĞAN, Mehmet, (2020). “Aşure”, Büyük Türkçe Sözlük, Yazar Yayınları, Ankara.
EL-CEVZİYYE, İbn Kayyim, (2006). “Zadu’l Mead”, Polen Yayınları, İstanbul.
FIĞLALI, E. Ruhi, (1994). “Şiiliğin Doğuşu ve Gelişmesi”, Milletlerarası Tarihte ve Günümüzde Şiilik Sempozyumu, İlmi Neşriyat, İstanbul.
FIĞLALI, E. Ruhi, (1984). “İmamiyye Şiası”, Selçuk Yayınları, Ankara.
GÖLPINARLI, Abdülbaki, (2006). “Caferi Mezhebi ve Esasları”, Milenyum Yayınları, İstanbul.
İBN MANZUR, (1995). “Aşura”, Lisanu’l Arab, Beyrut, IV/569-571.
İPEK, Yasin, (2010). “ Şia’dan Kızılbaşlığa Türklerde Alevilik”, Bizim Kitaplar, İstanbul.
KEÇELİ, Şakir, (1996). “Alevilik Bektaşilik Açısından Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi, Ardıç Yayınları, Ankara.
KUTLU, Sönmez, (2015). “ İslam Mezhepleri Tarihi El Kitabı”, Grafiker Yayınları, Ankara.
OCAK, A. Yaşar, (1989). “Alevi”, İslam Ansiklopedisi, TDV Yayınları, İstanbul.
ONAT, Hasan, (1994). “Yirminci Asırda Şiilik ve İran İslam Devrimi”, Milletlerarası Tarihte ve Günümüzde Şiilik Sempozyumu, İlmi Neşriyat, İstanbul.
ÖZ, Mustafa, (2011), “Şia”, İslam Ansiklopedisi, TDV Yayınları, İstanbul.
ÖZCAN, Nuri, (2004). “Mersiye”. İslam Ansiklopedisi, TDV Yayınları, İstanbul.
ÖZLÜ, Zeynel, (2011). “Osmanlı Devletinde Tekkelere Bir Bakış: Aşure Geleneği”, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 2011/57, 191-212.
POLAT, Kadim, (2019). “Aşure Geleneğinin Tarihsel Arka Planı ve Osmanlı Kültür Dünyasına Yansımaları”, Akademik Dil ve Edebiyat Dergisi, 3 (4), 457-474.
SÜBHANİ, Üstad Cafer, (2009). “Ana Hatlarıyla Caferilik”, Kevser Yayınları, İstanbul.
TÜMER, Günay ve KÜÇÜK, Abdurrahman, (1993). “Dinler Tarihi”, Ocak Yayınları, Ankara.
UĞURLU, A. Rıza, (2006). “ Aşk-ı Muhabbet,”, y.y, İstanbul.
ÜNLÜ, İhsan, (2008). ” Ehl-i Beyt Ocağı Alevilik”, Popüler Yayınları, İstanbul.
ÜZÜM, İlyas, (1993). “İnanç Esasları Açısından Türkiye’de Caferilik” , Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul.
ÜZÜM, İlyas, (2008). “Tarihsel ve Kültürel Boyutlarıyla Alevilik”, İsam Yayınları, İstanbul.
ÜZÜM, İlyas, (2001). “İsnaaşeriyye”, İslam Ansiklopedisi, TDV Yayınları, İstanbul.
YAMAN, Mehmet, (2004). “Alevilik İnanç, Edeb, Erkan”, Garipdede Türbesi, İstanbul.
YAŞAROĞLU, M. Kamil, (2006). “Muharrem”, İslam Ansiklopedisi, TDV Yayınları, İstanbul.
YAVUZ, Yusuf Şevki, (1991). “Aşura”, İslam Ansiklopedisi, TDV Yayınları, İstanbul.
YAMAN, Ali, (2007). “ Alevilik/Kızılbaşlık Tarihi”, Nokta Kitap, İstanbul.
YILDIDIM, Erdal, (2011). “Tunceli Yöresi Alevilerinde Muharrem Ayının Önemi ve Aşure Geleneği”, İlahiyat Fakültesi Dergisi, 16/1, 71-84.
YILDIZ, Harun, (2004). “ Anadolu Aleviliği”, Araştırma Yayınları, Ankara.