Osmanlı Devleti’nin Tanzimat projesini eyaletlerde uygulama çabası, buna ilave olarak eyaletlerin kendi dinamiklerinden kaynaklanan ıslâhat süreci, anayasacılık hakkındaki görüşlere ve tartışmalara belli ölçüde merkezin dışındaki Osmanlı coğrafyasını da dâhil etmiştir. Bu dönemde, hatta daha öncesinde, Osmanlı topraklarında İstanbul dışında anayasacılık düşüncesi ve hareketleri bakımından belki de en dikkat çekici saha Tunus olmalıdır. Zira, Tunus’ta 1857 yılında, Tanzimat ve Islâhât Fermanları’ndan yararlanılarak Ahdü’l-Emân adlı bir belge ilan edilmiş, 1861 yılında İslam-Osmanlı coğrafyasında ilk modern anayasa olarak kabul edilen Kanunu’d-Devle yürürlüğe konmuştur. Bu iki belgenin hazırlanmasında da önemli rol oynayan Tunuslu ıslâhatçılar, anayasacılıkla alakalı düşüncelerini eserlerinde dile getirmişlerdir. Tunus bu yönleriyle anayasacılık bakımından ayırdedici bir özelliğe sahip görünmektedir. Bu makalede, İmparatorluğun, biri merkezde, diğeri uzak eyaleti Tunus’ta yer alan iki farklı ıslâh grubunun anayasal düşünceleri incelenmeye çalışılacaktır