Tanzimat Dönemi Türk Romanlarında İstanbul ve Paris’e Bakış

Osmanlı devletinde kentleşme olgusu, Tanzimat döneminde daha da önem kazanır. Özellikle 19. yüzyılda kentleşmeyle beraber, kültürel değişim de hızlanır. Batılılaşma hareketleri Tanzimat döneminde her bakımdan günlük hayata yansır. Saraydan başlayarak toplumun bütününe yansıyan yenilik düşüncesi, eski hayat tarzının değişmesinde etkili olur. İstanbul ve İstanbul halkı değişimden çok etkilenir. Bu kent, semtleriyle de zenginliğin cazibe merkezi olur. Beyoğlu ve Galata en gözde mekanlardır. İstanbul’daki Adalar, Boğaziçi, Çamlıca, Yeniköy, Tarabya ve Büyükdere mesire ve eğlence yerlerine karşılık olarak Paris’te Bologna veya Vincent ormanları görülür. İstanbul, Batılı yaşam tarzı, mimarî, kılıkkıyafete, arabalar, alafranga sofralara kadar Paris’e benzer. Bu durum, dönemin romanlarına da önemli ölçüde yansır. Tanzimat dönemi yazarları romanlarında İstanbul ve Paris kentlerini birçok yönden karşılaştırır.

Anahtar Kelimeler:

Kültürel değişim, yenilik, Tanzimat dönemi, Türk romanı

İstanbul and Paris in Turkish Novels of the Tanzimat Era

The urbanization in the Ottoman Empire became an important social phenomenon in the period of Tanzimat. Together with the 19th century urbanization, cultural change also fastened. Westernization appeared in all aspects of the daily life, and the idea of reform that started from the state and expanded to the whole society became effective in the change of old life styles. İstanbul and the people of İstanbul became highly affected by this change. This city and its quarters turned out to to be the center of attraction. Beyoğlu and Galata became as favourite places. Adalar, Boğaziçi, Çamlıca, Yeniköy, Tarabya and Büyükdere resorts and entertaining places were considered as those of Bologna or Vincent in Paris. With its Western style of life, dressing, couches, and modernized dining styles İstanbul resembled to Paris. This also became reflected in the novels of the period. The writers in the Tanzimat Era compared İstanbul and Paris in many aspects.

Keywords:

Era literature, cultural change, Westernization, Turkish novel,

PDF

___

Ahmet Mithat Efendi, Bahtiyarlık, (Hazırlayan: Nuri Sağlam), Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara 2000.
Ahmet Mithat Efendi, Demir Bey yahut İnkişâf-ı Esrâr, İstanbul 1305, Roman, Tercümân-ı Hakikat gazetesinde tefrika edilmiştir. (Hazırlayan: M.Fatih Andı), Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara 2002.
Ahmet Mithat Efendi, Diplomalı Kız, (Hazırlayan: M.Fatih Andı), Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara 2003.
Ahmet Mithat Efendi, Felâtun Bey ile Râkım Efendi, (Hazırlayanlar: Kâzım Yetiş, Necat Birinci, M.Fatih Andı), Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara 2000.
Ahmet Mithat Efendi, Hayret, (Hazırlayan: Nuri Sağlam, Necat Birinci, M.Fatih Andı), Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara 2000.
Ahmet Mithat Efendi, Müşahedat, (Hazırlayan: Necat Birinci), Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara 2000.
Ahmet Mithat Efendi, Paris’te Bir Türk, (Hazırlayan: Erol Ülgen), Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara 2003.
Mizancı Murat, Turfanda mı, yoksa Turfa mı, (Haz: Yasin Beyaz), Armoni Yay., İstanbul 2003.
Nabizade Nazım, Zehra, (Haz: Hüseyin Alacatlı), Akçağ Yay., Ankara 1997.
Namık Kemal, İntibah, (Haz: Seyit Kemal Karaalioğlu), İnkılap Yayınevi, İstanbul 1999.
Recaizade Mahmut Ekrem, Araba Sevdası, (Haz: Hüseyin Alacatlı), Akçağ Yayınları, Ankara 1997.
Sami Paşazade Sezai, Sergüzeşt, (Hazırlayan:Zeynep Kerman) M.E.B. Yayınları, İstabbul 1990.
Şemseddin Sami, Taaşşuk-ı Tâl’at ve Fitnat, (Haz:Yakup Çelik), Akçağ Yay., Ankara 2002.
Faroqhi, Suraiya (2002), Osmanlı Kültürü ve Gündelik Yaşam, (Çev. Elif Kılıç) Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul.
Fındıkoğlu, Ziyaeddin Fahri (1940), “Tanzimat’ta İçtimai Hayat”, Tanzimat, Ankara.
Gökalp, Ziya (1976a), Türk Medeniyeti Tarihi, Kültür Bakanlığı Yay., Ankara. Gökalp, Ziya (1976b), Türk Töresi, Tarihi, Kültür Bakanlığı Yay., Ankara.
Okay, Orhan (1991), Batı Medeniyeti Karşısında Ahmet Mithat Efendi, Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, İstanbul.
Özer, İlbeyi (2005), Avrupa Yolunda Batılaşma ve Batılılaşma, Truva Yayınları, İstanbul.