Eothen’de Oryantalizm ve Osmanlı Dünyası: Eleştirel Söylem Çözümlemesi

Bu çalışma, İngiliz seyyah Alexander William Kinglake’in 1844 yılında basılan Eothen adlı seyahatnamesinde Osmanlı dünyasına ilişkin ele aldığı oryantalist temaları konu edinmektedir. Eleştirel söylem çözümlemesinden yararlanılan çalışmada, oryantalizmin hem söylemsel bir ideoloji hem de sosyo-politik ve kültürel bir süreç olma yönü dikkate alınarak seyahatnameye ilişkin özgül tarihsel bir irdeleme çerçevesi sunulmaktadır. Eserinde gördüğü değil, daha çok görmek istediği Osmanlı dünyasını emperyalist ve oryantalist bir bakış açısıyla okura tanıtan Kinglake’in, ötekileştirme ve ehlileştirme söylemi aracılığıyla Osmanlı ve Avrupa gerçekliğini yeniden üretmek gayesinde olduğu görülmektedir. Eserde tekno-merkezci ve sömürgeci oryantalist söylemde olumsal bir biçimde sunulan İngiliz/Avrupa uygarlığına karşılık Osmanlı Devleti/toplumu mutlak öteki olarak inşa edilmektedir. Din unsuru bu inşanın temel kurucu öğesi olarak karşımıza çıkmaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Oryantalizm, Osmanlı dünyası, seyahatname, Alexander William Kinglake, Eothen, eleştirel söylem çözümlemesi

Ottoman World and Orientalism in Eothen: A Critical Discourse Analysis

This study deals with the orientalist themes of the world of Ottoman that English traveller, Alexander William Kinglake handled in his travel book Eothen, published in 1844. In this study, critical discourse analysis is utilized by considering orientalism both as a discursive ideology, and a socio-political and cultural process. By that, a specific historical framework about the travel book is presented. Kinglake, who does not introduce the Ottoman world that he saw, but the one he wants to see, from an imperialist and orientalist perspective. By that he aims to recreate a different Ottoman and European reality. In Eothen, English/European civilization is presented in techno-centered and colonialist orientalist discourse, whereas the Ottoman Empire/ society is constructed as an absolute other. The element of religion appears to be the fundamental cause of this construction.

Keywords:

Orientalism, Ottoman world, travel book, Alexander William Kinglake, Eothen, critical discourse analysis,

PDF

___

Aktulum, Kubilay (1999). Metinlerarası İlişkiler, Ankara: Öteki Yayınevi.
Bernasconi, Robert (2007). Irk Kavramını Kim İcat Etti, Haz. Zeynep Direk, İstanbul: Metis Yayınları.
Bulut, Yücel (2006). Oryantalizmin Kısa Tarihi, İstanbul: Küre Yayınları.
Graz, Harald Heppner (1987). “Aydınlanma Çağında Batılıların ‘Türk İmajı’ ”, I. Uluslararası Seyahatnamelerde Türk ve Batı İmajı Sempozyumu Belgeleri, Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları, s. 107-114.
Hentsch, Thierry (2008). Hayali Doğu: Batı’nın Akdenizli Doğu’ya Politik Bakışı, Çev.
Aysel Bora, İstanbul: Metis Yayınları.
İnalcık, Halil (2005). Doğu Batı Makaleler I, Ankara: Doğu Batı Yayınları.
Kara, İsmail (2005). “İslamcı Söylemin Kaynakları ve Gerçeklik Değeri”, Modern
Türkiye’de Siyasi Düşünce: İslamcılık, Ed. Yasin Aktay, İstanbul: İletişim Yayınları, s. 34-47.
Kızılçelik, Sezgin (1994). Sosyoloji Teorileri, Konya: Yunus Emre Yayıncılık.
Kinglake, Alexander W. (1982). Doğu Hasreti, Çev. Ahmet Edip Uysal, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı.
Kontny, Oliver (2005). “Üçgenin Tabanını Yok Sayan Pythagoras: Oryantalizm ve Ataerkillik Üzerine”, Doğu-Batı 20, s. 120-136.
Mutman, Mahmut (2007). “Şarkiyatçılık ve Milliyetçilik”, Düşünen Siyaset 23, s.27-35.
Özlem, Doğan (1999). Siyaset, Bilim ve Tarih Bilinci, İstanbul: İnkılap Kitabevi.
Ruhi, Şükriye (1996). “Söylem ve Birey”, Söylem Üzerine, Haz. Ahmet Kocaman, Ankara: Hitit Yayınevi, s. 17-37.
Said, Edward (2004). Şarkiyatçılık, Çev. Berna Ülner, İstanbul: Metis Yayınları.
Schiffer, Rheinhold (1987). “19.yy. Seyahatnamelerinde Türk Kadını ve Türk Erkeği İmajı”, I. Uluslararası Seyahatnamelerde Türk ve Batı İmajı Sempozyumu Belgeleri, Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları, s. 297-309.
Somersan, Semra (2004). Sosyal Bilimlerde Etnisite ve Irk, İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
Tanpınar, Ahmet Hamdi (2003). 19uncu Asır Türk Edebiyatı Tarihi, İstanbul: Çağlayan Kitabevi.
Uysal, Ahmet Edip (1982). “Önsöz”, Doğu Hasreti, Çev. Ahmet Edip Uysal, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı.
van Dijk, Teun Adrianus. (2002). “Critical Discourse Analysis”, The Handbook of Discourse Analysis, Ed. Deborah Schiffrin, Oxford: Blackwell Publishers, s. 353-371.
——— (2003), “Söylem ve İdeoloji: Çok Alanlı Bir Yaklaşım”, Söylem ve İdeoloji, Mitoloji-Din-İdeoloji. Haz. Barış Çoban, İstanbul: Su Yayınları, s. 13-112.
Zeyrek, Deniz (1996), “Söylem ve Toplum”, Söylem Üzerine, Haz. Ahmet Kocaman, Ankara: Hitit Yayınevi, s. 38-66.