Bir Adanın Hikâyesini Anlatmak: Yaşar Kemal’de Tarih, Bellek ve Doğa
Yaşar Kemal (1923-2015), Bir Ada Hikâyesi başlıklı dörtlemesinde, Birinci Dünya Savaşı’ndan Cumhuriyet sonrasına uzanan bir zaman aralığında çeşitli savaşlara tanık olmuş insanları ve Anadolu coğrafyasını anlatmıştır. İnsanın diğer insanlarla olduğu kadar tarihle, ulus-devletle, insan olmayan varlıklar ve doğa ile ilişkilerini kurgulamıştır. 1997- 2012 yılları arasında yazılmış olan Bir Ada Hikâyesi, yazarın edebî yaşamındaki gelişmeyi ve bütünlüğü değerlendirmek açısından önem taşımaktadır. Bu makalede, dörtlemedeki karakterlerin ve ada topluluğunun ulus-devlet karşısındaki konumu mercek altına alınarak roman kişilerinin geçmişle, birbirleriyle ve diğer varlıklarla kurdukları ilişkiler çözümlenmiştir. Eko-eleştiri, milliyetçilik kuramları ve tarih-kimlik ilişkisini bellek açısından irdeleyen yaklaşımlardan yararlanılmıştır. Bu yolla, yazarın insan-doğa etkileşimini nasıl yorumladığını göstermenin yanı sıra tarih algısına yeni bir bakış açısı getirmek amaçlanmıştır. Ayrıca yazarın kendine özgü anlatı teknikleriyle, roman türüyle nasıl ve neden hesaplaştığı sorgulanmıştır. Sonuçta, yazarın egemen ulusdevlet söylemiyle diyalojik ilişki içinde olan alternatif bir tarih anlatısı yarattığı anlaşılmıştır. Tarihi yazan devletin yerine onu yapan bireylerin anlatılarının birleşmesiyle oluşan bu alternatif anlatıyı kurmak için, sözlü kültürden ödünç alınan tekniklerin roman türünde dönüştürüldüğü görülmüştür. Böylece, Batı Avrupa merkezli ve akılcılığın ürünü olan ulus-devleti eleştirirken, onun edebî üretimi olan roman türünü de sorguladığı gösterilmiştir.
Anahtar Kelimeler:
Kimlik, ulus-devlet, eko-eleştiri, anlatı teknikleri, Yaşar Kemal, Bir Ada Hikâyesi
Narrating an Island’s Story: History, Memory and Nature in Yaşar Kemal’s Quartet
Yaşar Kemal (1923-2015) in his Bir Ada Hikâyesi quartet narrates the stories of individuals who witnessed several wars in the time period from the Great War to the foundation of the Turkish Republic and beyond, as well as of Anatolian geography. He interprets the persistent effects of war with regards to his characters’ relationship with history, the nation-state, non-human beings and nature. Scrutinizing the quartet which consists of novels written between 1997 and 2012 is significant for comprehending the development and integrity of the novelist’s authorship. This paper analyzes the connections characters establish with the past, with each other and with non-human beings by concentrating on their position vis-à-vis the nation-state. Theories of nationalism, ecocriticism and approaches that interpret the relationship between history and identity through the perspective of memory construct the methodological frame of the analysis. Besides proposing a new perspective on the writer’s criticism of history, the paper aims to demonstrate how Yaşar Kemal portrays the human-nature interaction. Correspondingly, it questions the ways in which the author problematizes the novel genre by employing original narrative techniques as well as the possible reasons behind this intervention. It is concluded that the author creates an alternative narrative of history in a dialogic relationship with the dominant discourse of the nation-state. Instead of the official narrative of the state who writes history, the alternative comprises the stories of the individuals who make history. In order to construct it, it is observed that the author borrows oral culture techniques and transforms them in the novel genre. In this way, while criticizing the Western Europe-oriented nation-state which is a product of rationalism, he also problematizes the novel genre as the literary product of the same understanding. In accordance with it, he overrides the anthropocentric conception which positions human above non-human beings, by depicting human as a part of a holistic eco-system in mutual interaction with more-than-human nature.
Keywords:
Identity, nation-state, ecocriticism, narrative techniques, Yaşar Kemal, Bir Ada Hikâyesi,
___
- Altuğ, Fatih (2007). “Bir Ada Hikâyesi’nde Travma, Deneyim ve Özne”, Kitap-lık 101, s.83-89.
- Anderson, Benedict (2014). Hayali Cemaatler: Milliyetçiliğin Kökenleri ve Yayılması, Çev. İskender Savaşır, İstanbul: Metis Yayınları.
- Assmann, Jan (1995). “Collective Memory and Cultural Identity”, Çev. John Czaplicka, New German Critique 65, s.125-133.
- —— (2008). “Communicative and Cultural Memory”, Cultural Memory Studies: An International and Interdisciplinary Handbook, Ed. Astrid Erll ve Ansgar Nünning, Berlin ve New York: de Gruyter, s.109-118.
- Fromm, Harold (1978). “From Transcendence to Obsolescence: A Route Map”, Georgia Review 32, s.543-552.
- Glotfelty, Cheryll (1996). “Introduction”, The Ecocriticism Reader: Landmarks in Literary Ecology, Ed. Cheryll Glotfelty ve Harold Fromm, Atina ve Londra: The University of Georgia Press, s.xv-xxxvii.
- Heise, Ursula K. (2006). “The Hitchhiker’s Guide to Ecocriticism”, PMLA 121.2, s.503-516.
- Huggan, Graham ve Helen Tiffin (2010). Postcolonial Ecocriticism: Literature, Animals, Environment, New York: Routledge.
- Iovino, Serenella (2012). “Steps to a Material Ecocriticism: The Recent Literature about the ‘New Materialisms’ and Its Implications for Ecocriticial Theory”, Ecozon@ 3.1, s.134-145.
- Iovino, Serenella ve Serpil Oppermann (2014). “Introduction: Stories Come to Matter”, Material Ecocriticism, Ed. Serenella Iovino ve Serpil Oppermann, Bloomington: Indiana University Press, s.1-17.
- Irzık, Sibel (2013). “Yaşar Kemal’s Island of Resistance”, Resistance in Contemporary Middle Eastern Cultures: Literature, Cinema and Music, Ed. Karima Laachir ve Saeed Talajooy, Londra: Routledge, s.49-63.
- Köroğlu, Erol (2009). “Novel as an Alternative Collective Remembrance Text: Poiesis, Storytelling, and Social Thinking in Yaşar Kemal’s An Island Story Quartet”, Turkish Literature and Cultural Memory: “Multiculturalism” as a Literary Theme after 1980, Ed. Catharina Dufft, Wiesbaden: Harrassowitz Verlag, s.163-192.
- [Makalenin gözden geçirilmiş Türkçe versiyonu: (2015) “Yaşar Kemal’in ‘Bir Ada Hikayesi’ Dörtlüsünde Eleştirel Tarih, Kolektif Anlatı ve Toplumsal İmgelem”, Monograf 3, s.219-249.]
- LaChapelle, Dolores (1995). “Ritual - The Pattern That Connects”, Deep Ecology for the 21st Century: Readings on the Philosophy and Practice of the New Environmentalism, Ed. George Sessions, Boston: Shambhala Publications.
- Oppermann, Serpil (2013). “Material Ecocriticism and the Creativity of Storied Matter”, Frame 26.2, s.55-69.
- Plumwood, Val (2002), Environmental Culture: The Ecological Crisis of Reason, Londra ve New York: Routledge.
- Schacter, Daniel L. (2010). Belleğin İzinde: Beyin, Zihin ve Geçmiş, Çev. Eda Özgül, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
- Shepard, Paul (1969). “Introduction: Ecology and Man - A Viewpoint”, The Subversive Science: Essays toward an Ecology of Man, Ed. Paul Shepard ve Daniel
- McKinley, Boston: Houghton Mifflin Company, s.1-10.
- Soper, Kate (1995). “The Discourses of Nature”, What is Nature? Culture, Politics and the Non-Human. Cambridge, MA: Blackwell Publishing, s.15-36.
- White, Jr. Lynn (1967). “The Historical Roots of Our Ecologic Crisis”, Science, New Series 155.3767, s.1203-1207.
- Yaşar Kemal (2002a). Fırat Suyu Kan Akıyor Baksana, Bir Ada Hikayesi 1, İstanbul: Adam Yayınları.
- —— (2002b). Karıncanın Su İçtiği, Bir Ada Hikayesi 2, İstanbul: Adam Yayınları.
- —— (2014). Tanyeri Horozları, Bir Ada Hikayesi 3, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
- —— (2012). Çıplak Deniz Çıplak Ada, Bir Ada Hikayesi 4, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
- Zekâ, Necmi (1987). “Hatırlama ve Tarih”, Defter 1, s.7-20.
- ISSN: 1010-867X
- Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
- Başlangıç: 1985
- Yayıncı: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı
Sayıdaki Diğer Makaleler
Fehime Nüzhet’in Tiyatro Eserlerinde Meşrutiyet Dönemine Yönelik Siyasî ve Sosyal Vurgular
Arnavutluk’ta Ahilik Kültürü ve Toplum Hayatındaki Yeri
Aldanmış Kevakib’in Arketipleri
Çile’den Hareketle Necip Fazıl Kısakürek’in Anlam Dünyası
Bir Adanın Hikâyesini Anlatmak: Yaşar Kemal’de Tarih, Bellek ve Doğa