Türkiye-Mısır ilişkilerinde ekonomik dinamiklerin etkisi

Ortak tarihsel ve kültürel hafızaya sahip olan Türkiye ve Mısır arasındaki diplomatik ilişkiler 1925 yılında başlamakla birlikte, iki ülke arasındaki ekonomik ilişkilerin 1950’lerin ikinci yarısında kurulduğu göz önüne alındığında ekonomik ilişkilerin iki taraf için de uzun yıllar belirleyici bir unsur olarak görülmediği anlaşılır. 1970’lerde gerek Soğuk Savaş’ın yumuşama evresine girmesi gerekse Enver Sedat yönetimindeki Mısır’da liberal politikalar izlenmeye başlamasıyla siyasi ilişkilere paralel olarak ekonomik ilişkilerde de yakınlaşma yaşanmış, ancak özellikle ikili ticari ilişkilerde ivme ancak Türkiye’deki dışa açılma süreciyle 1980’lerde yakalanabilmiştir. Soğuk Savaş’ın sona ermesiyle dış politika söylemlerindeki örtüşme ekonomik ilişkilerde yansımasını bulmuş olmakla birlikte, asıl sıçrama 2005’te imzalanan Serbest Ticaret Anlaşması ile ve özellikle Türkiye’nin Mısır’da yapmış olduğu yatırımlarla mümkün olabilmiştir. İki ülke arasında tesis edilmiş olan ekonomik ilişkilerin, Mısır’da yaşanan devrim ve ardından yapılan askeri darbeden kaynaklanan siyasi iniş çıkışlardan etkilenmekle birlikte, 2005 sonrasında yakalanan seviyenin altına düşmediği gözlemlenmektedir. Bu bağlamda çalışmada, Türkiye ve Mısır arasındaki ilişkilerin ekonomi ve siyasi alanların karşılıklı etkileşimlerinden ne ölçüde ve ne yönde etkilendiği hususuna cevap aranmaktadır. Bu çerçevede karşılıklı ticaret verilerine ve doğrudan yatırım ilişkilerine yer verilen çalışmada, Ankara-Kahire ilişkilerinde ekonomik rasyonalitenin belirleyici etkisine vurgu yapılmaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Türkiye-Mısır ilişkileri, ekonomi politik, dış ticaret, yatırım, dış siyaset

The effects of economic dynamics on Turkey-Egyptian relations

Given the fact that diplomatic ties between Turkey and Egypt, which have common historical and cultural memory, began in 1925, it is observed that economic ties have not been a determinant element for both parties for long years as the commercial ties just seemed to commence in the second half of 1950s A rapprochement in economic ties, in parallel with the political ones, started to emerge following both the Cold War’s detente policies seen through the 1970 and the liberal policies adopted under the administration of Anwar Sadat, but a momentum in commercial ties could only be gained in 1980s with Turkey’s international expansion. Even though the foreign policy rhetoric seemed to resemble in both parties upon the ending of the Cold War, the main leap could be possible with the signing of Free Trade Agreement in 2005 and especially the overall investment of Turkey in Egypt. It is now observed that the economic ties established between the two countries have not gone below the level reached after 2005 despite being affected by political turmoil led by the revolution and the cuop d’etat afterwards in Egypt. In this context, this article tries to answer the question in what way and to what extent and Turkey and Egypt relations have been affected due to the interaction of the economic and political areas. Within this frame the syudy, allocating a broad place for the data as to the commercial and direct investment relations, stresses on the determinant effect of economic relations between Ankara and Cario.

Keywords:

Turkey-Egypt relations, political economy, foreign trade, foreign policy, investment,

PDF

___

Akgün, M. & Gündoğar S. Ş. (2014). Mısır-Türkiye ilişkilerinde daha iyi bir geleceğe doğru... TESEV.
Ateş, D. (2005). Economic Liberalization and Changes in Fundamentalism: The Case of Egypt. Middle East Policy, (12) 4, 133-144.
Ayhan, V. (2006). İmparatorluk Yolu: Petrol Savaşlarının Odağında Orta Doğu. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
Bakeer, A. H. (2013,December 17). Future of Turkish-Egyptian Ties After Military Coup. Al Jazeera. Retrieved from http://studies.aljazeera.net/en/reports/2013/12/20131217113236236557.htm
Barkey, H. J. (2012). The Evolution of Turkish Foreign Policy in the Middle East. TESEV. http://tesev.org.tr/wp-content/uploads/2015/11/The_Evolution_Of_Turkish_Foreign_Policy_In_The_Middle_East.pdf
Baştürk, L. (2014, 9 Kasım). Libya'da siyasi kriz ve Türkiye. Al Jazeera Turk. http://www.aljazeera.com.tr/gorus/libyada-siyasi-kriz-ve-turkiye adresinden elde edilmiştir.
Bekaroğu, E.A. & Kurt, V. (2015). Mısır’da Otoriter Rejimin Sürekliliği ve Ordu: ‘Arap Baharı’ ve Sonrası Sürecin Analizi. Türkiye Ortadoğu Çalışmaları Dergisi, (2) 2, 1-36.
Cook, S.A. (2007). Ruling But Not Governing: The Military and Political Development in Egypt, Algeria, and Turkey. Maryland: Johns Hopkins University Press.
Çandar, C. (2011, 1 Şubat). Türkiye, Mısır'ın neresinde? Radikal. http://www.radikal.com.tr/yazarlar/cengiz-candar/turkiye-misirin-neresinde-1038590/ adresinden elde edilmiştir.
Elbakyan, E.(2016). Understanding Turkish Middle East Policy: The Case of Turkey-Egypt Relations in the Context of the Arab Spring”. In I.Kończak, M.Lewicka &M. Widy-Behiesse (Eds.), Politics and Society in the Islamic World (pp.125-137). Łódź,: Łódź University Press.
Enwere, C. &Yilmaz M. (2014). Turkey’s Strategic Economic Relations with Africa: Trends and Challenges. Journal of Economic and Political Economy, (1) 2, 216-230.
Erhan, Ç. (2010). Türk Dış Politikasının Güncel Sorunları. Ankara: İmaj Yayınevi.
Hanioğlu, Ş.M. (2013, 25 Ağustos). Temerrüd, devrim, darbe. Sabah. https://www.sabah.com.tr/yazarlar/hanioglu/2013/08/25/temerrud-devrim-darbe adresinden elde edilmiştir.
Jamal, A. (2009). Democratizing state–religion relations: a comparative study of Turkey, Egypt and Israel. Democration, 16, 1143-1171.
Karacasulu, N. (2015). Interpreting Turkey’s Middle East Policy in the Last Decade. All Azimuth, (4) 1, 27-38.
Kasapsaraçoğlu, M. (2015). Harmonization of Turkey’s Political, Economic, and Military Interests in the 1950s: Reflections on Turkey’s Middle East Policy. Turkish Studies, (16) 3, 332–348.
Kirişçi, K. (2002). Türkiye’nin Ortadoğu Politikasının Geleceği. Barry Rubin ve Kemal Kirişçi (Ed.), Günümüzde Türkiye’nin Dış Politikası içinde (ss.151-180). İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınları.
Kirişci, K. (2011). Turkey’s “Demonstrative Effect” and the Transformation of the Middle East. Insight Turkey, (13) 2, 33-55. Köni, H. (1994). Mısır Türkiye İsrail Üçgeni. Avrasya Dosyası,(1) 3, 45-53.
Kuntay, B. (2014). Regional Competition In The Middle East in the 21st Century: Turkey and Egypt. PARADOKS Economics, Sociology and Policy Journal, (10) 1, 5-36.
Magued, S. (2016). Reconsidering Elitist Duality: Persistent Tension in the Turkish–Egyptian Relations. Digest of Middle East Studies, (25) 2, 285–314.
Mason, R. (2017). Turkish Regional Policy in the Modern Era: From ‘Zero Problems’ to Few Options”, In Robert Mason (Ed.), Reassessing Order and Disorder in the Middle East: Regional Imbalance or Disintegration? (pp.135-158) . Maryland: Rowman & Littlefield Publishers.
Njuafac, T.A. & Katman F. (2016). Main Dynamics of Turkish-African Relations in the 21st Century. European Researcher, Series A, (112) 11, 556-566.
Owen R & Pamuk Ş. (1998). A history of Middle East economies in the twentieth century. Cambridge, Mass: Harvard University Press.
Öncel A. & Malik A. (2015). The Arab Spring and its Impact on the Foreign Trade of Turkey. Bilgi, 31, 17-36.
Satana, N.S. (2011). Civil-Military Relations in Europe, the Middle East and Turkey. Turkish Studies, (12), 279-292.
Telci, İ. N. (2011). Mısır 2010. K. İnat, M. Ataman & İ.N. Telci (Ed.), Ortadoğu Yıllığı 2010 içinde (ss. 213-255). İstanbul: Açılım Kitap.
Telci, İ.N. (2013). Devrim Sancısı: Mısır’da Siyasal ve Ekonomik Kriz. Ortadoğu Analiz, (5) 55,.49-57.
Tuğal, C. (2012). Fight or Acquiesce? Religion and Political Process in Turkey’s and Egypt’s Neoliberalizations. Development and Change, 43 (1), 23–51.
Tür, Ö. (2011). Economic Relations with the Middle East Under the JDP—Trade, Business Community and Reintegration with Neighboring Zones. Turkish Studies, (12) 4, 589-602.
Yalansız, N. (2012). Turkey-Middle East Relations in the Cold War Era and the Great Powers. International Journal of History, (4) 2, 393–402.
Akşam (2013). Başbakan Erdoğan’dan önemli açıklamalar. 23 Kasım 2013. http://www.aksam.com.tr/siyaset/basbakan-erdogandan-onemli-aciklamalar/haber-263470 adresinden elde edilmiştir.
Al-Ahram Weekly (2016, January 28 - 3 February 3). Improving Egypt-Turkey relations? Retrieved from http://weekly.ahram.org.eg/News/15371.aspx
Al Jazeera Turk (2015). Mısır, Türkiye ile ticaret anlaşmasını uzatmıyor. 28 Ekim 2015. http://www.aljazeera.com.tr/haber/misir-turkiye-ile-ticaret-anlasmasini-uzatmiyor adresinden elde edilmiştir.
Al-Monitor (2018a), Turkish-Egyptian war of words in eastern Mediterranean heats up. February 19, 2018. Retrieved from https://www.al-monitor.com/pulse/originals/2018/02/egypt-turkey-cyprus-eastern-mediterranean-natural-gas-rights.html
Al-Monitor (2018b), Egypt’s trade with Turkey grows despite political rift. March 26, 2018. Retrieved from https://www.al-monitor.com/pulse/originals/2018/03/egyptian-turkish-trade-increases-despite-political-dispute.html
Anadolu Ajansı (2013), Mısır Dostluk Denizi Tatbikatı iptal edildi. 16 Ağustos 2013. https://aa.com.tr/tr/dunya/misir-dostluk-denizi-tatbikati-iptal-edildi/225223 adresinden elde edilmiştir.
Anadolu Ajansı (2018), Doğu Akdeniz'de Türkiye-Mısır gerginliği. 15 Şubat 2018. https://aa.com.tr/tr/analiz-haber/dogu-akdenizde-turkiye-misir-gerginligi/1064003 adresinden elde edilmiştir.
DEİK (2017), “Türkiye-Mısır Ekonomik İlişkileri Değerlendirme” Toplantısı Sonuç Raporu. https://www.deik.org.tr/uploads/sonuc-raporu-misir.pdf adresinden elde edilmiştir.
DEİK (2018), Türkiye ie Mısır Arasındaki Ekonomik İlişkilerde Yeni Bir Adım. https://www.deik.org.tr/basin-aciklamalari-turkiye-ile-misir-arasindaki-br-ekonomik-iliskilerde-yeni-bir-adim adresinden elde edilmiştir.
Deniz Haber Ajansı (2014), Mehmet Büyükekşi: Ro-Ro anlaşmasının kaldırılması Mısır'a zarar verir. http://www.denizhaber.com.tr/mehmet-buyukeksi-ro-ro-anlasmasinin-kaldirilmasi-misira-zarar-verir-haber-58438.htm adresinden elde edilmiştir.
Deutsche Welle (2018a), Mısır’da seçimlerin resmi galibi Sisi. http://www.dw.com/tr/m%C4%B1s%C4%B1rda-se%C3%A7imlerin-resmi-galibi-sisi/a-43228224 adresinden elde edilmiştir.
Deutsche Welle (2018b), Ortadoğu uzmanı Meyer: Sisi de otokrat liderlerin safına katıldı. http://www.dw.com/tr/ortado%C4%9Fu-uzman%C4%B1-meyer-sisi-de-otokrat-liderlerin-saf%C4%B1na-kat%C4%B1ld%C4%B1/a-43167126 adresinden elde edilmiştir.
Egypt Today (2018), Egypt condemns Turkey’s ‘occupation’ of Afrin. Retrieved from https://www.egypttoday.com/Article/2/45677/Egypt-condemns-Turkey%E2%80%99s-%E2%80%98occupation%E2%80%99-of-Afrin
HaberTürk (2011a), Başbakan Erdoğan Mübarek'e seslendi! http://www.haberturk.com/haber/haber/597069-basbakan-erdogan-mubareke-seslendi adresinden elde edilmiştir.
HaberTürk (2011b), Laiklik ateizm değil, korkmayın! http://www.haberturk.com/haber/haber/669311-laiklik-ateizm-degil-korkmayin adresinden elde edilmiştir.
Hürriyet (2010), Girişi de olay, çıkışı da olay. http://www.hurriyet.com.tr/dunya/girisi-de-olay-cikisi-da-olay-13424845 adresinden elde edilmiştir.
Hürriyet (2017), Turkish-Egyptian business councils meet for first time in years. Retrieved from http://www.hurriyetdailynews.com/turkish-egyptian-business-councils-meet-for-first-time-in-years-110832
Karar (2018), Mısır’dan kriz çıkaracak açıklama: Türkiye'nin Afrin işgalini kınıyoruz. http://www.karar.com/dunya-haberleri/misirdan-kriz-cikaracak-aciklama-turkiyenin-afrin-isgalini-kiniyoruz-790832# adresinden elde edilmiştir.
Mısır Bülteni (2014). Türk Firmalarının Mısır’daki Yatırımları. http://misirbulteni.com/turk-firmalarinin-misirdaki-yatirimlari/ adresinden elde edilmiştir.Milliyet (2012a). Süveyş Kanalı’nda Mısır’la Ortak Tatbikat. http://www.milliyet.com.tr/suveys-kanali-nda-misir-la-ortak-tatbikat/dunya/dunyadetay/17.10.2012/1612879/default.htm adresinden elde edilmiştir.
Milliyet (2012b), Türkiye’den Mısır’a 3 yılı geri ödemesiz 1 milyar dolar kredi. http://www.milliyet.com.tr/turkiye-den-misir-a-3-yili-geri-odemesiz-1-milyar-dolar-kredi-ekonomi-1614531/ adresinden elde edilmiştir.
Milliyet (2015), Yeni başkent planını görücüye çıkardılar. http://www.milliyet.com.tr/yeni-baskent-planini-gorucuye/dunya/detay/2027916/default.htm adresinden elde edilmiştir.
Mursi, M. (2013). Darbe Öncesi Halkına Son Konuşması. https://www.youtube.com/watch?v=9Doi9_5Tozk
Reuters (2018), Egypt warns Turkey over eastern Mediterranean economic interests. Retrieved from https://www.reuters.com/article/egypt-energy-zohr-turkey/egypt-warns-turkey-over-eastern-mediterranean-economic-interests-idUSL8N1PX248
Sabah (2010), Mısır, Gazze'ye geçişi yasakladı. https://www.sabah.com.tr/dunya/2010/01/09/misir_gazzeye_gecisi_yasakladi adresinden elde edilmiştir.
Sabah (2011a), Değişime direnme. https://www.sabah.com.tr/gundem/2011/02/02/erdogandan_mubareke_degisim_istegine_direnme adresinden elde edilmiştir.
Sabah (2011b), Mübarek'siz Mısır'a ilk ziyaret. https://www.sabah.com.tr/gundem/2011/03/03/cumhurbaskani_gul_misirda adresinden elde edilmiştir.
Sabah (2011c), Erdoğan'dan Kahire'de tarihi konuşma. https://www.sabah.com.tr/gundem/2011/09/13/erdogan-kahirede-konusuyor adresinden elde edilmiştir.
Sabah (2011d), Sizler Mısır'da Fatih'lerisiniz. https://www.sabah.com.tr/gundem/2011/09/15/sizler-misirda-tarihin-seyrini-degistirdiniz adresinden elde edilmiştir.
Sabah (2013), Türkiye'den Mısır'a ilk yanıt. https://www.sabah.com.tr/gundem/2013/11/23/turkiyeden-misira-ilk-yanit adresinden elde edilmiştir.
T.C. Dışişleri Bakanlığı (2018, 20 Mart), Mısır Dışişleri Bakanlığı'nın Afrin’e ilişkin açıklaması hk. No: 80. http://www.mfa.gov.tr/no_-80-misir-disisleri-bakanliginin-afrin_e-iliskin-aciklamasi-hk.tr.mfa adresinden elde edilmiştir.
TOBB (2010), Türk-Mısır Ticaret Odası için anlaşma imzalandı. http://sanayi.tobb.org.tr/haber_goster.php?hid=3128&ser=3 adresinden elde edilmiştir.
TOBB (2015), Hisarcıklıoğlu, Kahire’de temaslarda bulundu. http://www.tobb.org.tr/Sayfalar/Detay.php?rid=20739&lst=MansetListesi adresinden elde edilmiştir.
Yeni Şafak (2012a), Türkiye ile Mısır arasında 27 anlaşma imzalandı. https://www.yenisafak.com/politika/turkiye-ile-misir-arasinda-27-anlasma-imzalandi-424492 adresinden elde edilmiştir.
Yeni Şafak (2012b), Mursi'nin konuşması kardeşliğimizin nişanesi. https://www.yenisafak.com/politika/mursinin-konusmasi-kardesligimizin-nisanesi-412346 adresinden elde edilmiştir.
Yeni Şafak (2013), Davutoğlu'ndan flaş Mısır açıklaması! https://www.yenisafak.com/politika/davutoglundan-flas-misir-aciklamasi-585527 adresinden elde edilmiştir.