BİLGİ ve İLETİŞİM TEKNOLOJİLERİ KULLANIMINDA ETİK OLMAYAN DAVRANIŞLARIN MODELLENMESİ

Bu araştırmada, bilgi ve iletişim teknolojileri kullanımında sergilenen bazı etik dışı davranışlar belirlenerek bu davranışlara ilişkin örüntülerin modellenmesi amaçlanmıştır. Bilgi ve İletişim Teknolojileri (BİT) kullanımında karşılaşılan etik olmayan davranışların yer aldığı 28 maddelik bir “BİT etiği” ölçme aracı geliştirilmiştir. Ölçme aracı, elverişli örnekleme yöntemine göre seçilen ve yaşları 14 ile 18 arasında değişen 362 lise öğrencisine, internet üzerinden çevrimiçi veri toplama yoluyla uygulanmıştır. Etik olmayan davranışlar, çevrede gözlemlenme durumu ve katılımcılara uygunluğuna göre iki boyutlu olmak üzere yedili Likert tipi ölçekle derecelendirilmiştir. Ölçme aracının faktör yapılarını doğrulamak üzere veriler, açımlayıcı ve doğrulayıcı faktör analizleriyle test edilmiştir. BİT kullanımında etik olmayan davranışların, analizler sonucunda yeterli düzeyde olduğu görülen veri-model uyumluluklarına göre yapısal eşitlik modeli çizilmiştir. Çizilen modelin BİT etiği konusunda doğruluk, bilgi ve iletişim teknolojilerinin toplumsal etkileri, telif hakları ve güvenlik olmak üzere dört alt boyutla ilişkili olduğu belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Bilgi ve İletişim Teknolojileri; Etik Olmayan Davranışlar

-

In this study, it is aimed to model the patterns of unethical behaviors by determining some of the unethical behaviors in the use of information and communication technologies. A 28-point “ICT Ethics” measurement instrument was developed including unethical usage behaviors of information and communication technologies. Measurement instrument was applied with online data collection method to 362 high school students between the ages of 14 and 18 who were selected relevant to the convenient sampling method. Unethical behaviors were graded in a two dimensional seven-point Likert-type scale regarding participants’ own observation and acceptance levels. Data were tested in order to verify the measurement instrument’s factorial structure with exploratory and confirmatory factor analyzes. Unethical ICT usage behaviors’ structural equation model was drawn according to the results of the analysis of the compatible data-model fit indices. It is determined that the drawn model is in correlation with the four subdimensions; integrity, information and communication technologies’ social impact, intellectual property and safety.

Keywords:

Information and Communication Technologies Unethical Behaviors,

PDF

___

Akbulut Y., Uysal Ö., Odabasi H.F., Kuzu A. (2008). Influence of gender, program of study and PC experience on unethical computer using behaviors of Turkish undergraduate students. Computers & Education, 51 (2), pp. 485–492.
Beycioglu, K. (2009). A cyberphilosophical issue in education: Unethical computer using behavior–The case of prospective teachers. Computers & Education, 53(2), 201-208.
Büyüköztürk, Ş. (2002). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı. Ankara: Pegem A Yayıncılık. Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş., ve Demirel, F. (2008). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi.
Bynum, T. W., Rogerson, S. (2005). Computer Ethics and Professional Responsibility. Malden, USA: Blackwell Publishing.
DeLisse R. L. (2000). Rationale for Computer Ethics Policies and a Model Policy For the North Carolina Community Collage System. Yayınlanmamış Doktora Tezi. North Carolina: North Carolina Community Collage.
Erdem, Z. (2008). Öğretmen adaylarının bilişim teknolojilerini kullanımlarının etik açıdan değerlendirilmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
Flanagan, M., Howe D. C., Nissenbaum, H.(2008). Embodying values in technology: Theory and practice. In J. van den Hoven and J. Weckert (Eds.) Information Technology and Moral Philosophy. Cambridge: Cambridge University Press, 322-353.
Friedman, B. (1995). Corporations take on software pirates. Infosystems, pp.36-38.
Friedman, B. (1997). Social judgement and technological innovation: Adolescents’ understanding of property, privacy and electronic information. Computers in human Behavior 13(3), 327-35
Friedman, B., Nissenbaum, H. (1997). Bias in computer systems. In B. Friedman (Ed.), Human values and the design of computer technology, 21-40. Cambridge: Cambridge University Press.
Friedman, B., Kahn, P. H., Borning, A.. (2006). Value sensitive design and information systems. In Galletta D. & Zhang P. (Eds.), Human-Computer Interaction and Management Information Systems: Applications vol. 6. New York: M.E. Sharpe.
Ghazali, H. (2003). Examining High-School Students’ Views on Computer and Information Ethics. Unpublished Doctoral Dissertation, Manhattan, KS: Kansas State University Department of Foundations and Adult Education College af Education.
Johnson, D. G. (2000). Computer Ethics, New Jersey: Englewood Cliffs.
Hutcheson, G. D., Sofroniou, N. (1999). The multivariate social scientist: Introductory statistics using generalized linear models. SAGE Publications Limited.
Kebbati, K. (2001). Dealing with Ethical Issues in Technology Use in A High School Classroom. Unpublished Doctoral Dissertation, Manhattan, KS: Kansas State University Department of Foundations and Adult Education College af Education.
Kizza, J. M. (2010). Ethical and social issues in the information age. Springer.
Knobel, C. P., Bowker G. C.. (2011).Values in design. Communications of the ACM 54(7):26
Kohlberg, L. (1984). Essays in moral development: vol. II. The psychology of moral development, San Francisco CA:Harper&Row
Macachor, S. (2004). The Impact of Computer on Society. Minnesota Futurists, vol.28, Iss.1/2, ss.90-91.
Maner, W. (1996). Unique ethical problems in information technology. Science and Engineering Ethics, 2(2), 137-154.
Mason, R. O. (1986). Four Ethical Issues of Information Age, MIS Quarterly, 10,1: 5-11.
Moor, J. H. (1985). What is Computer Ethics?, Journal of Metaphilosopy, 16, 4: 266-275.
Moor, J. H. (2004). Reason, Relativity and Responsibility in Computer Ethics. Computer Ethics and Professional Responsibility. Editor: Terell Ward Bynum & Simon Rogerson. Blackwell Publishing.
Namlu, A.G. ve Odabaşı, H. F. (2007). Unethical computer using behavior scale: A study of reliability and validity on Turkish university students. Computers & Education 48 (2007) 205–215.
Nissenbaum, H., Gaboury, J.(2012). Values in design. Erişim: 11.10.2012 http://www.nyu. edu/projects/nissenbaum/vid/
Shapiro, S. (2000). The New Crisis in Education. Tikkun 15(5).
Tavşancıl, E. ve Keser, H. (2001). İnternete yönelik Likert tipi bir tutum ölçeğinin geliştirilmesi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, cilt34, sayı 1-2. 45-60.
Uysal, Ö. (2006). Öğretmen Adaylarının Bilgisayar Etiğine İlişkin Görüşleri. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Anadolu Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
Woodbury, M. Cook. (2003). Computer and Information Ethics. Illinois: Stipes Publishing.
Yurdugül, H. (2005). Konjenerik test kuramı ve konjenerik madde analizi: Tekboyutlu çoktan seçmeli testler üzerine bir uygulama. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 38 (2), 21-48.
Yurdugül, H. (2007). Çoktan seçmeli test sonuçlarından elde edilen farklı korelâsyon türlerinin birinci ve ikinci sıralı faktör analizlerindeki uyum indekslerine etkisi. İlköğretim Online, 6 (1), 154-179.
Yurdugül, H. ve Aşkar, P. (2008). Öğrencilerin teknolojiye yönelik tutum ölçeği faktör yapılarının incelenmesi: Türkiye örneği. İlköğretim Online, 7 (2), 288-309.