PİET MONDRİAN VE SANATININ TEOZOFİ FELSEFESİ İLE OLAN İLİŞKİSİ

Soyut sanatın öncülerinden biri olarak kabul edilen Hollandalı ressam Piet Mondrian’ın 1895-1944 yıllarını kapsayan sanatı; Natüralizm, Modernist, Kübizm ve Neoplastisizm gibi dönemleri içerir. 1895’te Van Gogh gibi sanatçıların etkisiyle manzara temalı çalışmalara başlar. 1912’de Kübizm’den ilham alarak renk ve çizgileri azaltıp sadeliğe yönelir. 1917 yılından itibaren antik ve modern düşünce etkilerini taşıyan mistik, felsefi ve dini düşünce gibi öğretileri birleştiren Teozofi felsefesi ile kendi stilini yakalar. Bu çalışmanın amacı; Piet Mondrian’ın sanatını dört dönem halinde ele alarak Teozofi felsefesi ile olan ilişkisini ortaya çıkarmaktır. Bu doğrultuda araştırmada sanatçı eserleri ve literatür taraması yapılarak nitel araştırma yöntemi kullanılmıştır. Sonuç olarak, Piet Mondrian sanatı üzerinde Teozofi felsefesinin tek başına etkili olduğu söylenemez çünkü Mondrian sanatı birçok üsluptan beslenerek oluşturulan kompleks bir sanattır. Fakat Mondrian sanatı ile Teozofi felsefesi ortak bir dil ve tema kullanması ikisi arasında güçlü derin bir ilişki olduğu söylenebilir.

Anahtar Kelimeler:

Piet Mondrian, Teozofi felsefesi, Neoplastisizm

PİET MONDRİAN AND THE RELATIONSHIP OF HIS ART WITH THE THEOSOPHICAL PHILOSOPHY

Considered one of the pioneers of abstract art, Dutch painter Piet Mondrian’s art covering the years 1895-1944 includes periods such as Naturalism, Modernist, Cubism and Neoplasticism. In 1895, with the influence of artist such as Van Gogh, he started to work on landscape themes, and in 1912, inspired by Cubism, he reduced colors and lines and turned to simplicity. Since 1917, he has captured his own style with Theosophy philosophy, which combines the doctrine of antique and modern thought such as mystical, philosophical and religious thought. The aim of this study is to examine Piet Mondrian’s art in four periods and to reveal its relationship with Theosophical philosophy. In this direction, qualitative research method was used by scanning the works of artists and literature. As a result, it cannot be said that the philosophy of Theosophy alone was effective on Piet Mondrian art, because Mondrian art is a complex art created by feeding from many styles. However, it can be said that there is a strong deep relationship between Mondrian art and Theosophy philosophy, using a common language and theme.

Keywords:

Piet Mondrian, Theosophy philosophy, Neoplasticism,

PDF

___

Altunoz, G. (2007). Mondrian’ın yeni bir bakış açısıyla okunması, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Falültesi Dergisi, (47), 1-19.
Aslan, R. (2015). Gerçeküstücü harekette ütopya. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 17(2), 37-47.
Batur, R. (2021). Avangard sanatta metafizik ve patafizik. Sanat Yazıları. (45), 463.
Bauduin, T. M. (2013). Abstract Art as “By-Product of Astral Manifestation”: The Influence of Theosophy on Modern Art in Europe. In Handbook of the Theosophical Current 429-451. Brill. https://doi.org/10.1163/9789004235977_021
Biryan, M. (2006). Piet Mondrian’ın renk ve biçim sorunları [Yüksek Lisans Tezi, Tez No. 210344]. Sakarya Üniversitesi, Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
Blavatsky, H. P. (1892). The theosophical glossary. Theosophical Publishing Society.
Campbell, B., F. (1980). Ancient wisdom revived: A history of the theosophical movement. University of Californiarnia Press.
Deicher, S. (1999). Piet Mondrian, 1872-1944: structures in space. Taschen.
Eimert, D. (2016). Art of the 20th Century. Parkstone International.
Godwin, J. (1994). Theosophical Enlightenment. State University of New York Press.
Gül, A. (2015), Senkretik Bir Oluşum Olarak Teosofi Cemiyeti ve XX. Yüzyıl Kültürel Yapıları Üzerindeki Etkisi, (Tez No. 2502070073) [Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi- İstanbul]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
Helme, S. (2014). Theosophy and the ımpact of oriental teaching on the development of abstract art. Baltic Journal of Art History, 7, 81-109. https://doi.org/10.12697/BJAH.2014.7.05
Henning, E. B. (1968). A classic painting by Piet Mondrian. The Bulletin of the Cleveland Museum of Art, 55(8), 243-249.
Hodermarsky, E. (2016). Becoming Piet Mondrian: Two Transitional Works. Yale University Art Gallery Bulletin, European Art, (5) 105-109.
İpşiroğlu, N.(1994). Resimde Müziğin Etkisi. İstanbul: Remzi Kitapevi.
Kara, N. F. (2000). Plastik sanatlar da matematik [Sanatta Yeterlilik Tezi, Tez No. 102328]. Marmara Üniversitesi, Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
Koy, Y. S. (2018). Skryabin’in evreninde teozofi ve sembol [Yüksek Lisans Tezi, Tez No. 510197]. Başkent Üniversitesi, Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
Leadbeater, C. W. (2007). A textbook of theosophy. Cosimo, Inc.
Lynton, N. (2009). Modern sanatın öyküsü. İstanbul: Remzi Kitapevi.
Melton, J. G. (2007). Beyond Millennialism: The New Age Transformed. In Handbook of New Age 77-97. https://doi.org/10.1163/ej.9789004153554.i-484.28
Mondrian, P. (1917). De stijl maandabled vor de beeldende vakken. Number. 1 https://www.dbnl.org/tekst/jaff001stij01 (Erişim Tarihi: 10. 04. 2023).
Mukhopadhyay, M. (2020). Mohini: A Case Study of a Transnational Spiritual Space in the History of the Theosophical Society. Numen, 67(2-3), 165-190.
Sand, E. (2020). Imagining the East: The Early Theosophical Society. Oxford University Press, USA.
Santucci, J. A. (2005). The theosophical society. Controversial new religions, Oxford University Press, USA. 259- 294.
Sender, P. (2007). What is theosophy. The Theosophist, 100-106. https://pasender.tripod.com/what_is_theosophy.pdf (Erişim Tarihi: 20.06.2023).
Steiner, R. (2011). Theosophy: An introduction to the supersensible knowledge of the world and the destination of man. Rudolf Steiner Press.
Sweeney J., J. (1945). Piet Mondrian The Bulletin of the Museum of Modern Art, 12 (4), 2-12 https://doi.org/10.2307/4058123
Şahin, Ö. (2019). Gnostisizm, gül-haç ve teozofi ışığında iki kare örneği: “koyu karanlıklar” (Robert Fludd) ve “siyah kare” (Kazimir Maleviç). Sanat Tarihi Yıllığı, (28), 116-117.
Taymaz, D., & Şahiner, R. (2022). Soyut sanatın tarihsel ikilemi: biçim ve teori. Academic Social Resources Journal, 7(44), 1723-1731.
Threlfall, T. (1978). Piet Mondrian: his life's work and evolution, 1872 to 1944. Doctoral dissertation, University of Warwick.
Uzel, F. (1997). Çağdaş resim sanatında mistisizm bulgulanması [Yüksek Lisans Tezi, Tez No. 61944]. Marmara Üniversitesi, Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
Wallace, I. H. (1968). Piet Mondrian: the evolution of his neo-plastic aesthetic 1908-1920 [Doctoral dissertation], University of British Columbia.
Yılmaz, E. (2009). Mondrian ve Maleviç’in sanatında metafizik ve felsefi arayışlar sanatçı metinleri ışığında bir değerlendirme [Doktora Tezi, Tez No.253858]. İstanbul Teknik Üniversitesi, Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
Zeybek, H. (2017). Modern sanatta ifade ve yapıt [Doktora Tezi]. Yakın Doğu Üniversitesi
URL1: https://www.oggusto.com/sanat/sanatci/piet-mondrian-hayati-eserleri-ve-bilinmeyenleri (Erişim Tarihi: 20.05.2023).
URL2: https://www.readingdesign.org/de-stijl-manifesto (Erişim Tarihi: 20.05.2023).
URL3: https://www.piet-mondrian.org/ (Erişim Tarihi: 20.05.2023).
URL4: https://smarthistory.org/mondrian-composition-ii-in-red-blue-and-yellow/ (Erişim Tarihi: 20.05.2023).