Hıristiyanlığın Teslis Doktrinine Kadı Abdulcabbar’ın Eleştirisi

Hıristiyanlıkta önemli bir yer tutan ve inanç esaslarının temelini oluşturan teslis doktrini, tarihsel süreçte kiliseler tarafından farklı şekillerde yorumlanmıştır. Bu konuda kiliseler arasında miladi. II. yüzyılda başlayan tartışmalar, IV. yüzyılda 325 İznik Konsili’nde Baba ile Oğul’un inançtaki yeri ve misyonu; 381’de İstanbul’da yapılan genel Konsilde ise Kutsal Ruh’un teslisteki yeri karara bağlanmıştır. Müslümanlar da tarihsel süreçte hemen hemen her dönemde Hıristiyanların teslis ile ilgi yorumlarına reddiyeler yazmışlar. Müslüman alimler, teslise yönelik eleştirilerinde akli delillerden daha çok teslisteki unsurların ve İsa’ya atfedilen ilahi (lahutî) ve insani (nasuti) tabiatların kadim ve hadis olma bakımından birbiriyle ilişkisi üzerinde durmuştur. Aynı şekilde Kutsal Ruh’un Baba ve Oğul ile ilişkisi ve bu ilişki ile ilgili yorumların mantığı üzerinde durmuşlardır. Bu noktada Miladi X. yüzyılda yaşayan bir Müslüman âlim olan Kadı Abdulcabbar, teslis konusunda ciddi eleştiriler yapmıştır. Kadı Abdulcabbar’dan sonraki dönemlerde de teslis konusunda Hıristiyanların görüşlerine Cahız, Taberi, Kindi ve Şehriştani gibi âlimler de çeşitli eleştiriler yöneltmişlerdir. Bu makalede Teslis ve Hıristiyanların teslis algısı; Kadı Abdulcabbar döneminde mevcut Hıristiyan mezheplerinin teslis konusundaki görüşleri ve Kadı Abdulcabbar’ın onlara yönelttiği eleştiriler değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Hıristiyanlık, Teslisin Unsurları, Eleştiri, Kadı Abdulcabbar

Qadi Abdulcabbar's Criticism of the Trinity Doctrine of Christianity

The doctrine of the Trinity, which occupies an important place in Christianity and forms the basis of the principles of faith, has been interpreted in different ways by churches in the historical process. Discussions on the issue that started in the II century between churches settled the place and mission of the Father and the Son in faith in the Council of Nicaea in 325 AD, and the place of the Holy Spirit in the Trinity in the general council held in Istanbul in 381. Muslims have also written refutations to Christian exegesis about the Trinity in almost every period in the historical process. In their criticism of the Trinity, Muslim scholars focused more on the elements in the Trinity, and the relationship between the divine (lahuti) and human (nasuti) natures attributed to Jesus in terms of being ancient and Hadith, rather than rational proof. In the same way, they focused on the relationship of the Holy Spirit with the Father and the Son and the logic of interpretations related to this relationship. In this point Qadi Abdulcabbar, a Muslim theologian living in the 10th century AD, made serious criticisms of the Trinity. In the periods after Qadi Abdulcabbar, scholars such as Al-Jahiz, Al-Tabari, Al-Kindi, and Al-Shahrastani also directed various criticisms to the views of Christians regarding the Trinity. This article evaluates the Trinity and Christians' perception of the Trinity, the views of existing Christian denominations on the Trinity during the period of Qadi Abdulcabbar and the criticisms directed at them by Qadi Abdulcabbar.

Keywords:

Hıristiyanlık, Teslisin Unsurları, Eleştiri, Kadı Abdulcabbar.,

PDF

___

Albayrak, K. (1997). Keldaniler ve nesturîler. Vadi Yayınları.
Aydın, M. (1982). Hıristiyanlıkta teslis doktrini ve hıristiyan i'tizalleri. İslam İlimleri Enstitüsü Dergisi, 5, s. 141-156.
Aydın, M. (1998). Müslümanların hıristiyanlara karşı yazdığı reddiyeler ve tartışma konuları. TDV Yayını.
Bihlmeyer, K. & Tuchle, H. (1971). I. ve IV’ncü yüzyıllarda hıristiyanlık (Çev. Antun Güral). Güler Mabaası.
Çamsun, M. G., Günay, D., Artuç, M. & Arbinet, R. (2004). Hıristiyanlık tarihi. Yeni Yaşam Yayınları.
Çelik, M. (1996). Süryani tarihi, I. Ayraç Yayınevi.
Dvornık, F. (1990). Konsiller tarihi, İznikten II. Vatikana (Çev. M. Aydın). Türk Tarih Kurumu Basımevi.
Ebu Zehra, M. (1978). Hıristiyanlık üzerine konferanslar (Çev. Akif Nuri). Fikir Yayınları.
Gündüz, Ş. (1998). Din ve inanç sözlüğü. Vadi Yayınları.
Gürkan, L. S. (2011). Teslis, DİA, 40, s. 549-552.
Has, K. (2005). Yeni ahit metinlerinde geçen uluhiyyetle ilgili cümleler üzerine bir tahlil çalışması. Dini Araştırmalar, 7(21), s. 51-66.
Işık, R. (2013). XVIII. ve XIX. Yüzyıllarda osmanlı devleti idaresinde lübnan marunileri. Sage Yayıncılık.
Kadı Abdulcabbar (1382-1385/1962-1965). el-Muġnî fî Ebvâbi’t-Tevḥîd ve’l-ʿAdl, (Tah: M. Muhammed Kasım), 5. s. 81-150.
Kaplan, İ. (2006). Erken dönem müslüman-hıristiyan teolojik ilişkileri (Yayınlanmamış doktora tezi). Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Kelly, J. N. D. (1978). Early christian doctrines. Harper and Row Publishers.
Kitab-ı Mukaddes (2001). Yeni Yaşam Yayınları.
Komisyon (1999). Dinler tarihi ansiklopedisi, (Yay. Yön: Tanju Gökçöl) , 31-33. Ansiklopedi Yayınları.
Kur’an-ı Kerim Meali (2008). Diyanet İşleri Başkanlığı.
Maclean, A. J. (1954). Nestorianizm. Encyclopedia of Religion and Ethics, James Hastings (Ed.), 9, pp. 323-331. Fourty Impresion.
Michel, T. (1992). Hıristiyan tanrı bilimine giriş. Ohan Basımevi.
Özcan, Z. (1999). Agustinus’ta tanrı ve yaratma. Alfa Basım Yayım.
Schimmel, A. (1999). Dinler tarihine giriş. Kırkambar Yayınları.
Şehristani, M. A. (2014). el Milel ve’n-nihal, dinler ve mezhepler tarihi (Çev. Muharrem Tan). Kabalcı Yayıncılık.
Troll, C. W. (t.y.). Müslümanlar soruyor hıristiyanlar yanıtlıyor (Çev: Robert Kaya). Orhan Matbaacılık.
Waardenburg, J. (2011). Teslis, DİA, 40, s. 548-549.
Weigall, A. (2002). Hıristiyanlığımızdaki putperestlik, Ozan Yayıncılık.
Yurdagür, M. (2001). Kadı Abdulcabbar, DİA, 24, s. 102-105.