2018

İslam hukukunda “Tertib”in yeri ve önemi

Bazen bir hukuki metinde bir çok is veya isim sıralanır. Bu sıralamaya İslam hukukunda “Tertib” denir. Tertibin Arap toplumuna özgü genel nedenleri oldugu gibi İslam hukukunda da özel nedenleri vardır. Araplar genellikle, sıralayacakları seyleri manaları itibariyle ( zaman, konum, sebep-sonuç iliskisi vb) degerlendirerek aralarında bir tertib olustururlar. Bunu da dillerinde bulunan ve sıralamayı bildiren baglaçlarla ifade ederler. İslam hukukunda ise, İslam hukukçuları temel kaynaklar olan Kur’an ve Sünnet’ten hüküm çıkarırken, bu baglaçlara çok dikkat etmislerdir. Çünkü eger metinde, sıralamayı (tertibi) bildiren bir baglaç kullanılmıs ise, sıralanan seylerin o sıraya uygun yapılması gerekir. Metinde sıralamayı bildiren bir baglaç kullanılmamıs ise, peygamberin uygulamasında bu sıraya daima riayet edilip edilmedigine özellikle dikkat etmis ve ona göre hüküm çıkarmıslardır. Bu uygulamada da bir ipucu bulunmazsa, kendileri sıralanan seylerin hukuki konumlarını tespit ederek aralarında bir tertib olusturmuslardır.

The word “Tertib”’s importance in Islamic law

In judicial texts sometimes the words are strung together and this type of writing is called ‘Tertib’in Islamic law. Tertib plays a special role for the Arabs; however it plays also an important role in the Islamic law. In Arabic the position of the verbs depend on their importance and meaning (time, status, reason-conclusion) and thus ‘Tertib’ is applied, and conjunctions indicate the order of verbs. Those conjunctions were paid attention to when Islamic lawyers enforced a judgment and there the Coran and Sunnet were the main sources for their judgments. Here it was important to enforce the judgment according to the sequence of the verbs when there is a special conjunction emphasizing its order. In passages where indicative conjunctions were not used then attention was paid to the judgments order of the prophet. Islamic lawyers tried to figure out the judicial status of the matter and created their own ‘Tertib’ unless there was any prove indicating that the prophet has enforced the judgment by the verbs order.

PDF

___

1- Alai Salahuddin, el-Fusulü’l-Müfide fi el-Vavi’l-Mezide, Darü’l-Besir yay, Umman
2- Amidi Seyfüddin, el-İhkam fi Usuli’l-Ahkam, Darü’l-Kitabi’l-Arabi yay. Beyrut
3- Ayni, Bedrüddin, Umdetü’l-Kari Serhu Sahihi’l-Buhari, Darü’l-İlim yay. Beyrut
4- Azimabadi Muhammed, Avnü’l-Ma’bud Serhu Süneni Ebi Davud, Darü’l-Kütübi’l-İlmiye yay. Beyrut
5- Ayni, Bedrüddin, Serhu Sünen-i Ebi Davud, Mektebetü’r-Rüsd yay. Riyad
6- Cürcani, Ali, et-Ta’rifat, Darü’l-Kütübi’l-İlmiye yay, Beyrut
7- Cevzi, İbn Kayyım, Bedaiü’l-Fevaid, Mektebetü Nezzar el-Mustafa el-Baz yay. Mekke 1996
8- Cezeri, Ebu’s-Saadat el-Mubarek, en-Nihayet fi Garibi’l-Hadisi ve’l-Eser.el-Mektebetu’l- İlmiye yay. Beyrut
9- Dimyati, Muhammed, İanetü’t- Talibin, Darü’l-Fikr yay. Beyrut
10- El-Bekri Muhammed, Delilü’l-Falihin li Turuki Riyazu’s-Salihin
11- Ensari, Zekeriya, Fethü’l-Vehhab, Darü’l-Kütübi’l-İlmiye yay. Beyrut, c. 2
12- İbn Manzur, Lisanü’l-Arab, (r t b maddesi) 1/409
13- İbn Nuceym Zeynüddin, el-Bahrü’r-Raik Serhu Kenzi’d-Dekaik, Darü’l-Ma’rife yay. Beyrut
14- İbn Esir, Mecdüddin, Cami’ü’l-Usul fi Ahadisi’r-Rasul, Darü’l-Fikr yay. Beyrut.
15- İbn Receb,Zeynüddin, Fethü’l-Bari, Darü’l-İlim yay. Beyrut,
16- İbn Esir, Mecdüddin, Cami’ü’l-Usul fi Ahadisi’r-Rasul, Darü’l-Fikr yay. Beyrut.
17- Haskifi Alaüddin, ed-Dürrü’l-Muhtar, Darü’l-Fikir yay, Beyrut
18- Huseeyni, Takiyyüddin, Kifayetü’l-Ahyar, Darü’l-İlim yay. Beyrut
19- Gamravi Muhammed, es-Siracü’l-Vehhac, Darü’l-Ma’rife yay. Beyrut
20- Kasani Alaüddin, Bedai’ü’-s Sanai’, Darü’l-Kütübi’l-İlmiye yay. Beyrut.
21- Mısri, Alaüddin, Serhu Sünen-i İbn Maceh, Darü’l-Fikir yay. Beyrut
22- Nevevi, Serhu Sahih-i Müslim, Darü’l-İlim yay. Beyrut
23- Nevevi Yahya, el-Mecmu’, Darü’l-Kütübi’l-İlmiye yay. Beyrut
24- Razi Muhammed, Tühfetü’l-Müluk, Darü’l-Besair yay. Beyrut
25- Rafii, Abdülkerim, Serhü’l-Veciz, Darü’l-İlim yay. Beyrut
26- Razi Fahrüddin. et-Tefsirü’l-Kebir, Daru İhyai’t-Türasi’l-Arabi yay. Beyrut
27- Serahsi Muhammed, el-Mebsut, Darü’l-Fikr yay. Beyrut
28- San’ani Muhammed, Sübülü’s-Selam, Darü’l-Ma’rife yay. Beyrut
29- Safii, el-Ümm, Darü’l-Ma’rife yay. Beyrut, c.
30- Seybani Muhammed, el-Mebsut, Darü’l-Fikir yay. Beyrut
31- Sirazi İbrahim, el-Muhezzeb, Darü’l-İlim yay. Beyrut.
32- Tefsirü’Kur’an’il-Azim, Daru Tayyibe yay. Suudi Arabistan. 1999
33- Zerkesi Bedrüddin, el-Bahrü’l-Muhit, Darü’l-Kütübi’l-İlmiye yay. Beyrut