Diyarbakır Müzesi'ndeki Bir Grup Cam Eser Üzerine Bazı Gözlemler

Antik dönemde Suriye ile sınır oluşturan Güneydoğu Anadolu Bölgesi kapsamında bulunan ve Amida olarak bilinen Diyarbakır, Suriye ve Doğu Akdeniz havzasından içeriye yönelen ticaret yollarının yakınında yer alan konumundan kaynaklanan nedenlerle, Roma ve Doğu Akdeniz kökenli ürünlerle tanışıktır. Arkeolojik çalışmaların Prehistorik dönemler üzerine yoğunlaşması, bölge genelinde klasik çağların yeterince algılanamamasına neden olmuştur. Ancak, başta Diyarbakır Müzesi olmak üzere, diğer müzelerde bulunan ürünler, bölgenin Klasik çağlarının ve devamının aydınlanmasında, az da olsa, önemli veriler sunmaktadırlar. Diyarbakır Müzesi’nde bu amaca hizmet eden satın alma yoluyla oluşturulmuş zengin bir koleksiyon oluşturan cam eserler, ait oldukları dönemin sosyo-kültürel dokusuna kendi açılarından getirdikleri yaklaşımlar açısından ayrı bir öneme sahiptirler.Özetle, ayrıntılı envanter kayıtlarına sahip olmamakla beraber, Diyarbakır Müzesi’ne satın alma yoluyla kazandırılmış zengin cam eserler arasında, korunma durumları, malzemeleri, üretim teknikleri ve biçimsel ayrıntılarıyla seçilerek çalışmaya konu edilmiş cam eserler, geniş bir coğrafyada, özellikle Roma İmparatorluğu’nun yayılım gösterdiği alanlarda bulunan eserler karşılaştırma olanağı sunmaktadır. Söz konusu eserler doğrudan benzerlere sahip olmaları yanı sıra, atölye ve yöresel geleneklerden kaynaklanan nedenlerle bazı açılardan farklılık yansıtmaktadırlar. Bununla beraber, hepsinde gözlemlenen ortak özelliklerin başında, üfleme tekniğiyle üretilmiş olmaları gelmektedir ki, bu olgu ürünlerin tamamının Roma dönemine aitliğinde yol göstericidir. Zamansal açıdan yaklaşık İ.S. 1-6. yüzyıllar arasını ilgilendiren tarihleriyle, bölgesel üretimler oldukları kabul edildiğinde, geleneksel bir üretim alanı oldukları anlaşılmaktadır. Öncelikle, İ.S. 1.yüzyıl ile 4. yüzyıl arasında yayılım gösteren, Doğu Akdeniz kökenli Suriye, Filistin, Kıbrıs ve Mısır bulgularıyla benzerlikler yansıtmaları nedeniyle, ya bu merkezlerdeki atölyelerde üretilmiş, ya da bunların etkisinde yerel üretilmiş ürünler olduklarını söylemek olasıdır. söz konusu ürünleri belirli bir merkez ya da atölye üretimi olarak eğerlendirmektense, geniş anlamda Doğu Akdeniz üretimleri olarak nitelendirmek daha doğru olacaktır.

Some Observations on a Group Glass Artifacts from Diyarbakır Museum

Southeast region of Anatolia borders what was Syria in ancient age geography. Then known as Amida, the City of Diyarbakır was much accustomed to the Roman and East Mediterranean-originated goods thanks to its proximity to the trade roads going inwards from Syria and the East Mediterranean basin. The long history of this region, extending from Prehistoric Age to the collapse of the Byzantine Empire, ensured Diyarbakır Museum to own a rich collection of objects through excavations and purchases. Almost all of the systemic excavations carried out to date were for pre-classical ages. Excavations and studies carried out for Classical Age within the jurisdiction of Diyarbakır Museum are scarce if not nil. Most of this museum's objects dating back to Classical Age were either found in upper layers of the previous excavations, or obtained by way of purchase or confiscation. Of the museum's collections obtained by way of purchase, the largest and richest one is the Collection of Glass Objects. This study focuses on certain selected objects of said collection. Diyarbakır Museum contains a very large collection of glass objects obtained by way of purchase. This study focuses on four different types of bottles (Fig. 1-4), a bowl (Fig. 5) and a stemmed cup (Fig. 6). The different types of bottles in question, cataloged under 1 to 4, diffused from the 1st to 4th centuries A.D., were originated in the East Mediterranean region, and were made in workshops located in Syria, Palestine, Cyprus and Egypt. The bowl No. 5 (Fig. 5) was also made in a city located within the East Mediterranean basin like the bottles in question and is dated to the 2nd and 4th centuries A.D., while the stemmed-cup No. 6 (Fig. 6) is dated to the 4th to 5th A.D. Considering that this region is close to ancient Syria and had intense commercial ties with it during the Roman Empire period, it might be assumed that the objects described above were made of glasses originated in the East Mediterranean region in general and in Syria in particular. Since they were obtained by way of purchase, it is not possible to pinpoint their place of origin. Furthermore, their similarities with the objects made in Cyprus suggest intense and complex commercial relations. Therefore, they should be categorized broadly as originated in the East Mediterranean region rather than try to pinpoint a center of roduction.

___

  • Canav 1985 Canav, Ü., Ancient Glass Collection, Türkiye Şişe Cam Fabrikaları A.Ş., İstanbul, 1985.
  • Aström 1965 Aström, P., “Collections of Cypriote Glass”, Opuscula Athenesia V, 1965.
  • Charlesworth 1966 Charlesworth, D., “Roman Square Bottles”, Journal of Glass Studies VIII, 1966.
  • Constable-Maxwell Collection 1979 The Constable-Maxwell Collection of Ancient Glass, Sothbey, London,1979.
  • Crowfoot 1957 Crowfoot, J.W., Samaria-Sebaste III: The Objects from Samaria, London,1957.
  • Lightfoot-Arslan 1992 Lightfoot, C.S. - Arslan, M., Ancient Glass of Asia Minor: The Yüksel Erimtan Collection Anadolu Antik Camları: Özel bir Koleksiyon, Ankara, 1992.
  • Hayes 1975 Hayes, J.W., Roman and Pre-Roman Glass in the Royal Ontario Museum, Toronto,1975.
  • Isings 1971 Isings, C., Roman Glass in Limburg, Groningen, 1971.
  • Israeli 2003 Israeli Y., Ancient glass in the Israel Museum: The Eliahu Dobkin collection and other gifts, Jerusalem, 2003.
  • Matheson 1980 Matheson, S.B., Ancient Glass in the Yale University Art Gallery, Yale Univ., New Haven, 1980.
  • Özet 1988 Özet, A., Dipten Gelen Parıltı, Bodrum Sualtı Müzesi Cam Eserleri, Ankara, 1998.
  • Vessberg 1952 Vessberg,O., “Roman Glass in Cyprus”, Opuscula Archaeologica, VII, 1952.
  • Whitehouse 1997 Whitehouse, D., Roman Glass in the Corning Museum of Glass 1, Corning, 1997.
  • Whitehouse 2001 Whitehouse, D., Roman Glass in the Corning Museum of Glass 2, Corning, 2001