Müslüme NARİN

Türkiye'de Uygulanan Tarımsal Destekleme Politikalarında Değişim

Doğa koşullarından büyük ölçüde etkilenen, arz ve talebinin fiyat esnekliği çok düşük olan tarım ürünlerinin fiyatı, yıldan yıla büyük dalgalanma göstermektedir. Fiyatlardaki dalgalanmalar, ileriye ve geriye bağlantı etkisiyle tüm ekonomiyi etkilemektedir. Bu nedenle devlet, tarım ürünleri piyasalarına müdahale etmektedir. 199O'lı yılların sonuna kadar Türkiye'deki tarımsal destekleme politikaları, yapısal önlemleri içermekten daha çok kısa vadeli destekleme alımları biçiminde uygulanmıştır. Destekleme alımları ve girdi sübvansiyonlarının bütçeye önemli yük getirmesi, Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ) Tarım Anlaşması çerçevesinde tarım ürünlerinin dış ticaretinin serbestleştirilmesine ilişkin reformlar, Avrupa Birliği (AB)'ne tam üyelik sürecinde Türkiye'nin AB Ortak Tarım Politikaları 'na uyum yükümlülüğü ile Uluslararası Para Fonu (UPF) ve Dünya Bankası'nın yönlendirmeleri nedeniyle tarım politikalarında 2000 yılından itibaren dönüşüm süreci başlamıştır. Bu çalışmada Türkiye'de uygulanan tarımsal desteklerdeki değişimler incelenmektedir. Öncelikle Türkiye tarım kesiminin yapısına ve yaşanan sorunlara değinilmiş, daha sonra Türkiye'de uygulanan tarımsal destekleme politikaları ile 2008 yılı itibariyle tarımsal destekleme politikalarında yeniden dönüşüm süreci ele alınmıştır.

Change in the Agricultural Support Policies Implement in Turkey

Prices of agricultural products easily affected by natural conditions and whose price elasticies for demand and supply are both low, fluctuate at high levels from year to year. These fluctuations with their backward and forward linkages affect the whole economy. Therefore, the governments interfere in agricultural products markets. Agricultural support policies in Turkey, until the end of 1990s were applied as short term support purchases instead of structural measures. A transformation process in the agricultural policy have begun in the year 2000 for support purchases and income subsidies were heavy burdens on the government budget, and also for agricultural reforms towards the liberalization of exports with the frame of World Trade Organization (WTO) Agriculture Agreement, Turkey's obligations to the European Union (EU)'s common agricultural policies during the process of attaining full membership position, and redirections by the International Monetary Fund (IMF) and the World Bank established this transformation process. In this study, changes in the agricultural supports practiced in Turkey are analyzed. At first, the structure of the agricultural sector and the problems encountered have been adverted, and following that, reform processes in agricultural support policies practiced in Turkey as of the year 2008 have been discussed.

PDF

___

ABAY, Canan, OLHAN, Emine, UYSAL, Yaşar, YAVUZ, Fahri, ve TÜREKUL, Berna (2005), "Türkiye'de Tarım Politikalarındaki Değişim" Türkiye Ziraat Mühendisliği 6. Teknik Kongresi, 3-7 Ocak 2005, Ankara, http://www.zmo.org.tr/etkinlikler/6tk05.php
ARIP (2008), Alternatif Ürün Programı-Fındık, http://www.arip.org.tr/aup.htm, (25.02.2008).
AVRUPA KOMİSYONU (2007), Türkiye 2007 İlerleme Raporu (COM (2006)663), 6 Kasım 2007, SEC (2007) 1436, Brüksel, http://www.mfa.gov.tr/ NR/rdonlyres/AF2D5195-4FAD-49C6-A786-D2A04F770F41/0/2007IlerlemeRaporu_Tr.pdf, (10.03.2008).
DEVLET PLANLAMA TEŞKİLATI (2004), Tarım Stratejisi (2006-2010), http://mevzuat.dpt.gov.tr/ypk/2004/92.pdf, (12.03.2008).
DEVLET PLANLAMA TEŞKİLATI (1995), Yedinci Beş Yıllık Kalkınma Planı (1996 - 2000), http://ekutup.dpt.gov.tr/plan/plan7.pdf, (15.04.2008).
DEVLET PLANLAMA TEŞKİLATI (2000a), Uzun Vadeli Strateji ve Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı (2001 - 2005), http://ekutup.dpt.gov.tr/plan/plan8.pdf, (15.04.2008).
DEVLET PLANLAMA TEŞKİLATI (2000b), "Tarımsal Politikalar ve Yapısal Düzenlemeler", Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı Özel İhtisas Komisyonu Raporu, Ankara, http://ekutup.dpt.gov.tr/tarim/oik534.pdf (15.03.2008).
DEVLET PLANLAMA TEŞKİLATI (2006), Dokuzuncu Kalkınma Planı (2007 -2013), http://ekutup.dpt.gov.tr/plan/plan9.pdf, (15.04.2008).
DEVLET PLANLAMA TEŞKİLATI (2008), 60. Hükümet Programı, Eylem Planı, 10 Ocak 2008, http://ekutup.dpt.gov.tr/plan/ep2008.pdf, (12.04.2008).
DIŞ TİCARET MÜSTEŞARLIĞI (2008a), Dış Ticaret Müsteşarlığı İstatistikleri, http://www.dtm.gov.tr/dtmweb/index.cfm?action=detayrk&yayinID=l 116&i cerikID=1225&dil=TR, (22.02.2008).
DIŞ TİCARET MÜSTEŞARLIĞI (2008b), İhracata Yönelik Devlet Yardımları Bilgi Notu, http://www.dtm.gov.tr/dtmadmin/upload/IHR/DevletYardimlariDb/devyardn otdoc, (25.02.2008).
EKER, Mehdi (2006), 2007 Yılı Bütçe Sunuş Konuşması, 8 Kasım 2006, http://www.tarim.gov.tr/duyurular/2007Yili_butce_sunus_konusmasi.doc (21.02.2008).
GÖKÇEK, Hazım (2007), Tarım Sektöründe Sorunlar ve Çözümler, http://www.hazimgokcen.com/hzm/index.php?showtopic=21, (01.12.2007).
GÖKDEMİR, Bülent (2002), "Tarımsal Reform ve Rekabet Politikası", Rekabet Dergisi, Sayı: 11, ss. 15-46, http://www.rekabet.gov.tr/word/ dergil2Bulent.doc, (12.02.2008).
GÜNAYDIN, Gökhan (2008), "Tarımsal Destekleme Modelinde Karmaşa" 10 Şubat 2008, Basın Açıklaması, http://www.zmo.org.tr/genel/ bizden_detay.php?kod=7702&tipi=3&sube=0, (25.02.2008).
GÜNEY, Oktay (2007), "IMF Programının Tarım Sektörüne Tahribatı Çok Büyük", Ziraatçılar Derneği Başkanı İbrahim Yetkin ile Söyleşi, Vatan Postası, 31.03.2007, http://www.vatanpostasi.org/index.php?option=com_content&task=view&id =280&Itemid=l, (21.02.2008).
HABERLER (2008), 2008'de Tanmsal Desteklerde Önemli Değişiklik, 23 Aralık 2007, http://www.haberler.com/2008-de-tarimsal-desteklerde-onemli-degisiklikler-haberi/, (28.02.2008).
HAZİNE MÜSTEŞARLIĞI (2000), Türkiye Ekonomik Reform Kredisi Kalkınma Politikası Mektubu, http://www.1reasury.gov.tr/duyuru/erl_ldp_tur.htm, (15.04.2008).
HAZİNE MÜSTEŞARLIĞI (2001), Türkiye'nin Güçlü Ekonomiye Geçiş Programı, Hedefler, Politikalar ve Uygulamalar, http://www.hazine.gov.tr/ ayrintili_program.pdf, (06.05.2008).
HAZİNE MÜSTEŞARLIĞI (2008a), 17. Stand-by Düzenlemesi, 9 Aralık 1999, 22 Haziran 2000, 18 Aralık 2000, 3 Mayıs 2001, 20 Kasım 2001 IMF Niyet Mektupları Türkiye, http://www.hazine.gov.tr/imf_niyetmektubu_17stand-by.htm, (15.04.2008).
HAZİNE MÜSTEŞARLIĞI (2008b) 19. Stand-by Düzenlemesi, 25 Kasım 2005, IMF Niyet Mektupları Türkiye, http://www.hazine.gov.tr/imf_niyetmektubu_l9stand-by.htm, (15.04.2008).
İKTİSADİ KALKINMA VAKFI (2008), Avrupa Birliği'nin Ortak Tarım Politikası, http://www.ikv.org.tr/pdfs/0b08abbf.pdf, (28.04.2008).
LPGHABER (2008), Tarımsal Sulamada Devletten Teşvik Beklentisi, 14.01.2008, http://haber.lpghaber.com/Tarimsal-Sulamada-Devletten-Tesvik-Beklentisi~ haberi-21105.html, (15.02.2008).
MALİYE BAKANLIĞI (2007), Merkezi Yönetim Bütçesi Dengesi (2000-2008), http://www.bumko.gov.tr/TR//Tempdosyalar/merkezi20002007.xls
NARİN, Müslüme, ÖZTÜRK, Fahriye (2006), "Türkiye Ekonomisinde Tarımda Uygulanan Politikalar" The Actual Problems of Study of Humanities, İnteruniversity collection of scientific articles, (Humanitar Elmlerin Öyrenilmesinin Aktual Problemleri, Ali Mekteblerarasi Elmi Megaleler Mecmuesi), Bakı Slavyan Üniversiteti, Bakı, ss. 250-256.
ORAL, Necdet (2006), "IMF-DB Programının Sonucu: Tarım Çözülüyor", Bianet, 15 Ağustos 2006, http://www.bianet.org/bianet/kategori/ekonomi/83763/imf-db-programmin-sonucu-tarim-cozuluyor (15.01.2008).
ÖZTÜRK, Fahriye, NARİN, Müslüme (2004), "Türk Tarım Politikaları ve Doğrudan Gelir Desteği", DPT, Türkiye İktisat Kongresi, 5-9 Mayıs 2004, İzmir/Türkiye.
ŞAHİNÖZ, Ahmet (2003), "AB ve Türkiye Tanm Politikalarında Değişim Eğilimleri", AB Genişleme Sürecinde Türkiye, "Tarımsal ve Kırsal Politikalar Sempozyumu", TMMOB Ziraat Mühendisleri Odası, 8-9 Ocak 2003, Ankara, http://www.zmo.org.tr/etkinlikler/abgst03/09.pdf, (10.02.2008).
ŞEKER KURUMU, (2008), Pancar Şekeri Kotaları, http://www.sekerkurumu.gov.tr
TAŞKAYA, Berrin., TUNALIOĞLU, Renan, ODABAŞI, Süleyman (2005), "Yağlı Tohumlar ve Bitkisel Yağlar Durum Tahmin 2005/2006", Tarımsal Araştırma Enstitüsü, Eylül 2005, Erişim Tarihi: 14.12.2007; http://www.aeri.org.tr/PDF/136-YTBYDT0506.pdf, (25.02.2008).
T.C. ZİRAAT BANKASI (2008), Tarımsal Krediler, http://www.ziraat.com.tr/default.asp7sayfaNT/bireysel/kredi-urunleri/tuketici-krd.aspx&anagrup=bireysel, (18.02.2008).
TARIM VE KÖYİŞLERİ BAKANLIĞI (2004a), Tarımsal Girdi ve Destekler, II. Tarım Şurası, Tarımsal Destekler Alt Komisyon Raporu, Ankara.
TARIM VE KÖYİŞLERİ BAKANLIĞI (2004b), Uluslararası Tarımsal İlişkiler ve AB'ye Uyum, II. Tarım Şurası, XI. Komisyon Raporu, Ankara.
TARIM VE KÖYİŞLERİ BAKANLIĞI (2006), Tarım Sektöründeki Son Gelişmeler ve 2002-2006 Karşılaştırması, http://www.tarim.gov.tr/duyurular/ tarim_sektorunde_son_gelismeler.doc (25.02.2008).
TARIM VE KÖYİŞLERİ BAKANLIĞI (2007a), 2006 Yılı İdari Faaliyet Raporu 2006, Nisan 2007, http://www.tarim.gov.tr/arayuz/10/menu.asp (21.02.2008).
TARIM VE KÖYİŞLERİ BAKANLIĞI (2007b), Yağlı Tohumlu Bitkiler Destekleme Primleri, Erişim Tarihi: 12.12.2007; http://www.tarim.gov.tr/duyurular/YTB_DESTEKLEME%20SON%2028.08 .2007.ppt#306,l,T.C TARIM ve KÖYİŞLERİ BAKANLIĞI, (15.01.2008).
TARIM VE KÖYİŞLERİ BAKANLIĞI (2008), Tarımsal Destekler 2007, http://www.tugem.gov.tr/db/kdd/liflet2007.mht, (15.03.2008).
TARIM KREDİ KOOPERATİFLERİ (2008), Krediler, http://www.tarimkredi.org.tr / (25.02.2008).
TÜRKİYE İSTATİSTİK KURUMU (2008.), İstatistikler, http://www.tuik.gov.tr/ Start.do;jsessionid=ymTLHJXpXRJSXzMyCwKJmlNGWGwgK3NnGbh6L Q72P5kfdpHQMVt!2123725004, (12.04.2008).
TURQUALiTY (2008), Turquality Nedir? http://www.turquality.com/19.aspx, (15.03.2008).
WORLD BANK (2008), Agricultural Reform Implementation (ARIP), http://www.worldbank.org.tr/WBSITE/EXTERNAL/COUNTRIES/ECAEX T/TURKEYEXTN/0,,contentMDK:20188065-pagePK: 1497618~piPK:2178 54~theSitePK:361712,00.html, 25.02.2008).
YAVUZ, Fahri (2005) "Tarım Politikaları", Türkiye'de Tarım içinde, (Ed. Fahri Yavuz), Tarım ve Köyişleri Bakanlığı, Yay., Ankara, ss. 43-67, http.V/sgb.tarim.gov.tr/TarimPolitikalari/turkiyedetarim/turkiyedetarim.pd f, (22.03.2008).
YENİ, Rahim, DÖLEKOĞLU, Özçiçek (2003), Tarımsal Destekleme Politikasında Süreçler ve Üretici Transferleri, Tarımsal Ekonomi Araştırma Enstitüsü Yayın No: 98, Ankara.
YÜCER, Ahmet (2005), "Dünya Ticaret Örgütü İleri Tarım müzakereleri ve Türkiye", Avrupa Birliği Tarım Müzakerelerine Hazırlık Konferansları, Konferans XV 25 Mayıs 2005, http://www.tarim.gov.tr/ AB_Tarim/abhazirlik_konferanslar/ahmet_yucer/25_mayis.ppt#276,l,T.C. TARIM VE KÖYİŞLERİ BAKANLIĞI APK Kurulu Başkanlığı, (16.04.2008).