TURİZMİN CO2 EMİSYONUNA ETKİSİ: PANEL VERİ ANALİZİ

Günümüzde fosil yakıt tüketiminin oldukça yüksek miktarlarda gerçekleşmesi, küresel ısınmanın temel nedeni olarak görülmektedir. Dolayısıyla karbon salınımı konusu akademik yazımda önemli bir araştırma konusu olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu bağlamda turizm de bir ülkenin ekonomik büyümesine katkı sağlarken aynı zamanda çevre kalitesini olumsuz yönde etkileyebilmektedir. Çünkü seyahat ve konaklama gibi faaliyetleri içeren bir sektörün, karbon emisyonlarında önemli bir artış yaratması muhtemeldir. Bu kapsamda çalışmada 1995-2018 periyodu ele alınarak dünyada en fazla turist alan 10 ülkede turizmin karbon salınımına etkisi panel veri analizi ile incelenmiştir. Turizmin, gelen turist sayısı ile temsil edildiği araştırmada, iki farklı model kullanılmıştır. Birinci modelde turizm bağımlı, karbon salınımı ise bağımsız değişkenlerdir. İkinci modelde de benzer şekilde turizm bağımlı, karbon salınımı bağımsız değişkenlerdir. Petrol tüketimi serisi, ikinci modele, kontrol değişkeni olarak dahil edilmiştir. Birinci model için elde edilen ampirik bulgularda; turizmin, karbon salınımını pozitif yönlü olarak etkilediği anlaşılmıştır. İkinci modelde de benzer bir sonuç elde edilmiş hem turizmin hem de modelde kontrol değişkeni olarak kullanılan petrol tüketimi serisinin, karbon salınımını pozitif yönlü olarak etkilediği gözlemlenmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Turizm, Panel Veri Analizi., CO2 Emisyonu,

PDF

___

Akadiri, S. S., Lasisi, T. T., Uzuner, G., & Akadiri, A. C. (2020). "Examining The Causal Impacts of Tourism, Globalization, Economic Growth and Carbon Emissions in Tourism Island Territories: Bootstrap Panel Granger Causality Analysis". Current Issues in Tourism, 23(4): 470-484.
Akın, C. S., Aytun, C., & Akın, S. (2018)."Turizm, Düşük Karbon Ekonomisi İlişkisi: Türkiye Üzerine Bir Uygulama". VII.Ulusal III.Uluslararası Doğu Akdeniz Turizm Sempozyumu,2018, İskendurun, Türkiye.
Arı, A.(2021)."Yenilenebilir Enerji, Turizm, Co2 ve GSYH İlişkisinin Türkiye İçin Analizi". Akademik Yaklaşımlar Dergisi, 12(2): 192-205.
Atay Polat M., & Ergün S. (2020). "G7 Ülkelerinde Yenilenebilir ve Yenilenemez Enerji Tüketimi, Ekonomik Büyüme, Turizm ve CO2 Emisyonu İlişkisi: Panel Veri Analizi". Cebrail Telek, Ahmet Şit, & Erdal Alancıoğlu (Ed.) Ekonomi ve Finans Alanında Yapılan Ampirik Çalışmalar-2 (105-130). Gazi Kitapevi.
Alam, M. S., & Paramati, S. R. (2017). "The Dynamic Role of Tourism Investment on Tourism Development and CO2 Emissions". Annals of Tourism Research, 66: 213-215.
Al-Mulali, U., Fereidouni, H. G., & Mohammed, A. H. (2015). "The Effect of Tourism Arrival on CO2 Emissions From Transportation Sector". Anatolia, 26(2): 230-243.
Azam, M., Alam, M.M., & Hafeez, M.H. (2018). "Effect of Tourism on Environmental Pollution: Further Evidence from Malaysia, Singapore and Thailand". Journal of Cleaner Production, 190: 330-338.
De Vita, G., Katircioglu, S. Altinay, L., Fethi, S., & Mercan, M. (2015). "Revisiting The Environmental Kuznets Curve Hypothesis in A Tourism Development Context". Environmental Science and Pollution Research, 22(21): 16652-16663.
Dereli, M., Boyacıoğlu, E. Z., & Terzioğlu, M. K. (2019). "İklim Değişikliği ve Turizm Sektörü Arasındaki İlişkinin Dinamik Panel Veri Analizi İle İncelenmesi". Türk Turizm Araştırmaları Dergisi, 3(4): 1228-1243.
Dogan, E., & Aslan, A. (2017). "Exploring The Relationship Among CO2 Emissions, Real GDP, Energy Consumption and Tourism in the EU and Candidate Countries: Evidence From Panel Models Robust to Heterogeneity and Cross-Sectional Dependence". Renewable and Sustainable Energy Reviews, 77: 239-245.
Dogan, E., Seker, F., & Bulbul, S. (2017). Investigating the Impacts of Energy Consumption, Real Gdp, Tourism And Trade on Co2 Emissions By Accounting for Cross-Sectional Dependence: A Panel Study of OECD Countries. Current Issues in Tourism, 20(16): 1701-1719.
Dubois, G., Peeters, P., Ceron, J.-P., & Gössling, S. (2011). "The Future Tourism Mobility of the World Population: Emission Growth Versus Climate Policy". Transportation Research Part A: Policy and Practice, 45: 1031–1042.
Dwyer, L., Forsyth, P., Spurr, R., & Hoque, S. (2010). "Estimating the Carbon Footprint of Australian Tourism". Journal of Sustainable Tourism, 18(3): 355-376.
Eşitti, B. & Duran, E. (2018). "Çanakkale Turizminin Karbon Ayak İzi Üzerine Bir Araştirma". Journal of Awareness, 3: 597-608.
Friedman M. (1937). "The Use of Ranks to Avoid the Assumption of Normality Implicit in the Analysis of Varience". Jounal of the American Statistical Association, 32: 675-701.
Gössling, S. (2013)."National Emissions from Tourism: An Overlooked Policy Challenge?". Energy Policy, 59: 433-442.
Gössling, S., Scott, D., & Hall, C. M. (2015). "Inter‐Market Variability in CO2 Emission‐Intensities In Tourism: Implications for Destination Marketing and Carbon Management". Tourism Management, 46: 203–212.
Gössling, S., & Peeters, P. (2015). "Assessing Tourism's Global Environmental Impact 1900–2050". Journal of Sustainable Tourism, 23(5): 639-659.
Gövdeli, T. (2019)."Investigating The Relationship on CO2, Tourism, Economic Growth and Trade Openness in Turkey". Yönetim ve Ekonomi: Celal Bayar Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 26(1): 321-331.
Haibo, C., Ayamba, E. C., Udimal, T. B., Agyemang, A. O., & Ruth, A. (2020). "Tourism and Sustainable Development in China: A Review". Environmental Science and Pollution Research, 27(31): 39077-39093.
Hausman J. A. (1978). "Specification Test in Econometrics". Econometrica, 46(6): 1251-1271.
Işik, C., Kasımatı, E., & Ongan, S. (2017)."Analyzing the Causalities Between Economic Growth, Financial Development, International Trade, Tourism Expenditure and/on the CO2 Emissions in Greece". Energy Sources, Part B: Economics, Planning, and Policy, 12(7): 665-673.
Jebli, M. B., Youssef, S. B., & Apergis, N. (2019)."The Dynamic Linkage Between Renewable Energy, Tourism, CO2 Emissions, Economic Growth, Foreign Direct Investment, and Trade." Latin American Economic Review, 28(1): 1-19.
Karadağ, H. (2021)."Türkiye Ekonomisinde 1990-2016 Döneminde Turizm ve Çevre İlişkisinin Ekonometrik Analizi". Türk Turizm Araştırmaları Dergisi, 5(1): 164-175.
Katircioglu, S. T. (2014). "International Tourism, Energy Consumption, and Environmental Pollution: The Case of Turkey". Renewable and Sustainable Energy Reviews, 36: 180-187.
Katircioglu, S. T., Feridun, M., Kilinc, C. (2014). "Estimating Tourism-Induced Energy Consumption And Co2 Emissions: The Case of Cyprus". Renewable and Sustainable Energy Reviews, 29: 634-640.
Koçak, E., Ulucak, R., & Ulucak, Z. Ş. (2020)."The Impact of Tourism Developments on CO2 Emissions: An Advanced Panel Data Estimation". Tourism Management Perspectives, 33, 100611.
Le, T.H., & Nguyen, C. P. (2020)."The Impact of Tourism on Carbon Dioxide Emissions: Insights from 95 Countries". Applied Economics, 53(2): 235–261.
Lee, J. W., & Brahmasrene, T. (2013). "Investigating the Influence of Tourism on Economic Growth and Carbon Emissions: Evidence from Panel Analysis of the European Union". Tourism management, 38: 69-76.
Lenzen, M., Sun, Y. Y., Faturay, F., Ting, Y. P., Geschke, A., & Malik, A. (2018). The Carbon Footprint of Global Tourism. Nature Climate Change, 8(6): 522-528.
Naradda Gamage, S. K., HewaKuruppuge, R. andHaq, I. U. (2017). Energy consumption, Tourism Development, and Environmental Degradation in Sri Lanka. Energy Sources, Part B: Economics, Planning, and Policy, 12(10): 910-916.
Nepal, R., Al Irsyad, M.I., & Nepal, S. K. (2019). "Tourist Arrivals, Energy Consumption and Pollutant Emissions in A Developing Economy–Implications for Sustainable Tourism". Tourism Management, 72: 145–154.
Özcan, C. C., Gerçeker, M. & Özmen, İ. (2016). "Turizm ve Çevre İlişkisinin Ekonometrik Bir Analizi", International Congress on Political, Economic and Social Studies(ICPESS)(ss. 125-136). 24-26 Ağustos, İstanbul, Türkiye
Paramati, S. R., Alam, M. S., & Chen, C. F. (2017). "The Effects of Tourism on Economic Growth and CO2 Emissions: A Comparison Between Developed and Developing Economies". Journal of Travel Research, 56(6): 712-724.
Paramati, S. R., Alam, M. S., & Lau, C. K. M. (2018). "The Effect of Tourism Investment on Tourism Development and CO2 Emissions: Empirical Evidence from the EU Nations". Journal of Sustainable Tourism, 26(9): 1587-1607.
Peseran, M. H. (2007). "A simple Unit Root Test in the Presence of Cross-Section Dependence". Journal & Applied Econometrics, 22: 265-312.
Raza, S. A., Sharif, A., Wong, W. K., & Karim, M. Z. A. (2017)."Tourism Development and Environmental Degradation in the United States: Evidence From Wavelet-Based Analysis". Current Issues in Tourism, 20(16): 1768-1790.
Rico, A., Martínez-Blanco, J., Montlleó, M., Rodríguez, G., Tavares, N., Arias, A., & Oliver-Solà, J. (2019)."Carbon Footprint of Tourism in Barcelona". Tourism Management, 70: 491-504.
Satrovic, E., & Muslija, A. (2019). "The Empirical Evidence on Tourism-Urbanization-CO2 Emissions Nexus". Advances in Hospitality and Tourism Research (AHTR), 7(1): 85-105.
Satrovic, E., & Muslija, A. (2020). "Modelling Causal Relationships Among Tourism, Energy, CO2 Emissions And Economic Growth". Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (20): 81-102.
Sghaier, A., Guizani, A., Jabeur, S. B., & Nurunnabi, M. (2019). "Tourism Development, Energy Consumption and Environmental Quality in Tunisia, Egypt and Morocco: A Trivariate Analysis". Geo Journal, 84(3): 593-609.
Shakouri, B., Yazdi, K.S., & Ghorchebigi, E. (2017). "Does Tourism Development Promote CO2 Emissions?". Anatolia, 28(3): 444-452.
Sharif, A., Afshan, S., & Nisha, N. (2017). Impact of Tourism on CO2 Emission: Evidence from Pakistan. Asia Pacific Journal of Tourism Research, 22(4): 408-421.
Sharif, A., Godil, D. I., Xu, B., Sinha, A., Khan, S. A. R., & Jermsittiparsert, K. (2020). "Revisiting the Role of Tourism and Globalization in Environmental Degradation in China: Fresh Insights From The Quantile ARDL Approach". Journal of Cleaner Production, 272, 122906.
Sherafatian-Jahromi, R., Othman, M. S., Law, S. H., & Ismail, N. W. (2017). "Tourism and CO2 Emissions Nexus in Southeast Asia: New Evidence from Panel Estimation". Environment, Development and Sustainability, 19(4): 1407-1423.
Solarin, S. A. (2014). Tourist Arrivals and Macroeconomic Determinants of CO2 Emissions in Malaysia. Anatolia, 25(2): 228– 241.
Sun, Y. Y., Lin, P. C. and Higham, J. (2020). "Managing Tourism Emissions Through Optimizing the Tourism Demand Mix: Concept and Analysis". Tourism Management, 81, 104161.
Şahin, D. (2018)."APEC ülkelerinde turizm, ekonomik büyüme ve çevresel kalite ilişkisi: Panel veri analizi". İktisadi Yenilik Dergisi, 5(2): 32-44.
Tang, Z., Bai, S., Shi, C., Liu, L., & Li, X. (2018). "Tourism-Related CO2 Emission and Its Decoupling Effects in China: A Spatiotemporal Perspective". Advances in Meteorology, EPUB ahead of print March 22, 2018.
Tuğcu, C. T., & Topçu, M. (2018). "The Impact of Carbon Dioxide (CO2) Emissions on Tourism: Does the Source of Emission Matter?". Theoretical and Applied Economics, 25 (614): 125-136.
UNEP-UNWTO (2008). Climate Change and Tourism: Responding to Global Challenges. Madrid/ Paris: UNWTO/UNEP.
UNEP-UNWTO (2012). Tourism in the Green Economy: Background Report. UNWTO: Madrid, Spain. https://www.e-unwto.org/doi/pdf/10.18111/9789284414529.
UNWTO & ITF (2019) Transport-related CO2 Emissions of the Tourism Sector – Modelling Results. Madrid: UNWTO. DOI: 10.18111/9789284416660.
Yerdelen Tatoğlu, F. (2018). Panel Veri Ekonometrisi, İstanbul: Beta Yayınları.
Yurtkuran, S. (2022)."Gelen Turist Sayısının En Fazla Olduğu 10 Ülkede Turizm İle Co2 Salımı Arasındaki İlişki: Panel Fourier Toda-Yamamoto Nedensellik Analizi". Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, (61): 281-303.
Zhang L., & Gao J. (2016)."Exploring the Effects of International Tourism on China’s Economic Growth, Energy Consumption and Environmental Pollution: Evidence from a Regional Panel Analysis". Renewable and Sustainable Energy Reviews, 53: 225-234.