Engin KARADAĞ, Sabiha DULAY

224

Yıkıcı Liderliğin Örgütsel Vatandaşlık Davranışına Etkisi: PsikolojikSermayenin Aracılık Rolü

Bu çalışmanın amacı, okul müdürlerinin yıkıcı liderlikdavranışlarının, öğretmenlerin psikolojik sermaye ve örgütselvatandaşlık davranışı algıları üzerindeki etkisini yapısal eşitlikmodeli kapsamında test etmektir. Çalışma nedensel-karşılaştırmadeseninde tasarlanmış olup yıkıcı liderlik bağımsız değişken,örgütsel vatandaşlık davranışı bağımlı değişken, psikolojiksermaye ise aracı değişken olarak ele alınmıştır. Katılımcılartabakalı örnekleme yöntemiyle bir büyükşehir merkez ilçelerindenbelirlenen farklı okul bölgelerinden seçilen 21 okulda görev yapan253 öğretmenden oluşmaktadır. Çalışmada veriler, Yıkıcı LiderlikÖlçeği, Psikolojik Sermaye Ölçeği ve Örgütsel VatandaşlıkDavranışı Ölçeği kullanılarak elde edilmiştir. Çalışmada hem gizilhem de gözlenen değişkenlerdeki ölçüm hatasını birleştirmeyisağlamak amacıyla yol analizi kullanılmıştır. Çalışma sonuçları,yıkıcı liderliğin psikolojik sermaye ve örgütsel vatandaşlıkdavranışını negatif, psikolojik sermayenin örgütsel vatandaşlıkdavranışını ise pozitif yönde etkilediğini göstermiştir. Yıkıcıliderliğin örgütsel vatandaşlık davranışı üzerindeki etkisinde isepsikolojik sermayenin negatif bir aracı etkiye sahip olduğusonucuna ulaşılmıştır. Yıkıcı davranışların öğretmenler üzerindekiolumsuz etkilerine dayanarak, yıkıcı liderlerin belirli özelliklerinive okullar ve öğretmenler üzerindeki sonuçlarını tanımlamak vebunları eğitim uygulamalarına ve politikalarına dahil etmek, yıkıcıdavranışlara yönelik eğilimlerin ortadan kaldırılmasına yardımcıolacaktır. Bu bağlamda, okul müdürlerinin seçilmesinde etkili vesistematik bir süreç izlemek, etkili geri bildirim mekanizmalarıkullanmak, yönetim süreçlerinde öğretmen katılımı arttırmakyıkıcı liderlik davranışlarının azalmasına imkan tanıyacaktır.

PDF

___

  • Bieg, M., Goetz, T., Sticca, F., Brunner, E., Becker, E., Morger, V. … Hubbard, K. (2017). Teaching methods and their impact on students’ emotions in mathematics: An experience-sampling approach. ZDM, 49(3), 411-422.
  • Bush, A. M. (2006). What comes between classroom community and academic emotions: Testing a selfdetermination model of motivation in the college classroom (Doktora tezi). Austin Teksas Üniversitesi, Austin.
  • Deci, E. L. ve Ryan, R. M. (2000). The" what" and" why" of goal pursuits: Human needs and the selfdetermination of behavior. Psychological Inquiry, 11(4), 227-268.
  • Deci, E. L. ve Ryan, R. M. (Eds.). (2004). Handbook of self-determination research. University Rochester Press, ABD.
  • Deci, E. L. ve Ryan, R. M. (2008). Facilitating optimal motivation and psychological well-being across life's domains. Canadian Psychology/Psychologie Canadienne, 49(1), 14-23.
  • Deci, E. L. ve Ryan, R. M. (2011). Levels of analysis, regnant causes of behavior and well-being: The role of psychological needs. Psychological Inquiry, 22(1), 17-22.
  • Deci, E. L., Ryan, R. M., Gagné, M., Leone, D. R., Usunov, J. ve Kornazheva, B. P. (2001). Need satisfaction, motivation, and well-being in the work organizations of a former eastern bloc country: A cross-cultural study of self-determination. Personality and Social Psychology Bulletin, 27(8), 930- 942.
  • Dorman, J. P. (2009). Partitioning the variance in scores on classroom environment instruments. Australian Journal of Educational & Developmental Psychology, 9, 18-31.
  • Fraser, B. J., McRobbie, C. J. ve Fisher, D. (1996). Development, validation and use of personal and class forms of a new classroom environment questionnaire. Proceedings Western Australian Institute for educational research forum içinde. http://www.waier.org.au/forums/1996/fraser.html adresinden erişildi.
  • Frenzel, A. C., Pekrun, R. ve Goetz, T. (2007). Perceived learning environment and students' emotional experiences: A multilevel analysis of mathematics classrooms. Learning and Instruction, 17(5), 478- 493.
  • Furrer, C. ve Skinner, E. (2003). Sense of relatedness as a factor in children's academic engagement and performance. Journal of Educational Psychology, 95(1), 148-162.
  • Gazelle, H. (2006). Class climate moderates peer relations and emotional adjustment in children with an early history of anxious solitude: A child x environment model. Developmental Psychology, 42(6), 1179-1192.
  • Goetz, T., Pekrun, R., Hall, N. ve Haag, L. (2006). Academic emotions from a social‐cognitive perspective: Antecedents and domain specificity of students' affect in the context of Latin instruction. British Journal of Educational Psychology, 76(2), 289-308.
  • Kuperminc, G. P., Leadbeater, B. J. ve Blatt, S. J. (2001). School social climate and individual differences in vulnerability to psychopathology among middle school students. Journal of School Psychology, 39(2), 141-159.
  • La Guardia, J. G., Ryan, R. M., Couchman, C. E. ve Deci, E. L. (2000). Within-person variation in security of attachment: A self-determination theory perspective on attachment, need fulfillment, and wellbeing. Journal of Personality and Social Psychology, 79(3), 367-384.
  • Lazarides, R. ve Buchholz, J. (2019). Student-perceived teaching quality: How is it related to different achievement emotions in mathematics classrooms?. Learning and Instruction, 61, 45-59.
  • Patrick, H., Knee, C. R., Canevello, A. ve Lonsbary, C. (2007). The role of need fulfillment in relationship functioning and well-being: A self-determination theory perspective. Journal of Personality and Social Psychology, 92(3), 434-457.
  • Pekrun, R. (2006). The control-value theory of achievement emotions: Assumptions, corollaries, and implications for educational research and practice. Educational Psychology Review, 18(4), 315-341.
  • Pekrun, R. (2016). Academic emotions. K. R. Wentzel ve D. B. Miele (Ed.), Handbook of motivation at school içinde (2. bs., s. 120-144). Londra: Routledge.
  • Pekrun, R., Goetz, T. ve Frenzel, A. C. (2005). Academic emotions questionnaire–mathematics (AEQ-M)– user’s manual. University of Munich: Department of Psychology.
  • Pekrun, R., Goetz, T., Frenzel, A. C., Barchfeld, P. ve Perry, R. P. (2011). Measuring emotions in students’ learning and performance: The Achievement Emotions Questionnaire (AEQ). Contemporary Educational Psychology, 36(1), 36-48.
  • Pekrun, R., Goetz, T., Titz, W. ve Perry, R. P. (2002). Academic emotions in students' self-regulated learning and achievement: A program of qualitative and quantitative research. Educational Psychologist, 37(2), 91-105.
  • Pekrun, R. ve Stephens, E. J. (2010). Achievement emotions: A control‐value approach. Social and Personality Psychology Compass, 4(4), 238-255.
  • Quested, E., Bosch, J. A., Burns, V. E., Cumming, J., Ntoumanis, N. … Duda, J. L. (2011). Basic psychological need satisfaction, stress-related appraisals, and dancers’ cortisol and anxiety responses. Journal of Sport and Exercise Psychology, 33(6), 828-846.
  • Reeve, J., Nix, G. ve Hamm, D. (2003). Testing models of the experience of self-determination in intrinsic motivation and the conundrum of choice. Journal of Educational Psychology, 95(2), 375-392.
  • Roeser, R. W. ve Eccles, J. S. (1998). Adolescents' perceptions of middle school: Relation to longitudinal changes in academic and psychological adjustment. Journal of Research on Adolescence, 8(1), 123-158.
  • Ryan, A. M., Pintrich, P. R. ve Midgley, C. (2001). Avoiding seeking help in the classroom: Who and why?. Educational Psychology Review, 13(2), 93-114.
  • Ryan, R. M. ve Deci, E. L. (2007). Active human nature: Self-determination theory and the promotion and maintenance of sport, exercise, and health. M. S. Hagger ve N. L. D. Chatzisarantis (Eds.), Intrinsic motivation and self-determination in exercise and sport içinde (s. 1-19). Leeds: Human Kinetics Europe Ltd.
  • Ryan, R. M. ve Deci, E. L. (2011). A self-determination theory perspective on social, institutional, cultural, and economic supports for autonomy and their importance for well-being. V. I. Chirkov,
  • R. M. Ryan ve K. M. Sheldon (Eds.), Human autonomy in cross-cultural context: Perspectives on the psychology of agency, freedom, and well-being içinde (s. 45-64). Almanya: Springer Science + Business Media. doi:10.1007/978-90-481-9667-8_3
  • Ryan, R. M. ve Deci, E. L. (2017). Self-determination theory: Basic psychological needs in motivation, development, and wellness. ABD: Guilford Publications.
  • Sakiz, G., Pape, S. J. ve Hoy, A. W. (2012). Does perceived teacher affective support matter for middle school students in mathematics classrooms?. Journal of School Psychology, 50(2), 235-255.
  • Schutz, P. A. ve DeCuir, J. T. (2002). Inquiry on emotions in education. Educational Psychologist, 37(2), 125-134.
  • Skinner, E., Johnson, S. ve Snyder, T. (2005). Six dimensions of parenting: A motivational model. Parenting: Science and Practice, 5(2), 175-235.
  • Skinner, E. A., Zimmer-Gembeck, M. J., Connell, J. P., Eccles, J. S. ve Wellborn, J. G. (1998). Individual differences and the development of perceived control. Monographs of the Society for Research in Child Development, 63(2/3), v-220.
  • Vlachopoulos, S. P. ve Michailidou, S. (2006). Development and initial validation of a measure of autonomy, competence, and relatedness in exercise: The basic psychological needs in exercise scale. Measurement in Physical Education and Exercise Science, 10(3), 179-201.
  • Wentzel, K. R. (1999). Social-motivational processes and interpersonal relationships: Implications for understanding motivation at school. Journal of Educational Psychology, 91(1), 76-97.
  • Wigfield, A., Eccles, J. S., Schiefele, U., Roeser, R. W. ve Davis-Kean, P. (2006). Development of achievement motivation. N. Eisenberg, W. Damon ve R. M. Lerner (Ed.), Handbook of child psychology: Social, emotional, and personality development içinde (s. 933-1002). ABD: John Wiley & Sons, Inc.
  • Wilson, P. M., Mack, D. E. ve Grattan, K. P. (2008). Understanding motivation for exercise: A selfdetermination theory perspective. Canadian Psychology/Psychologie Canadienne, 49(3), 250-256.
Eğitim ve Bilim-Cover
  • ISSN: 1300-1337
  • Yayın Aralığı: Yılda 4 Sayı
  • Yayıncı: Türk Eğitim Derneği (TED) İktisadi İşletmesi
Arşiv
Sayıdaki Diğer Makaleler

Yıkıcı Liderliğin Örgütsel Vatandaşlık Davranışına Etkisi: PsikolojikSermayenin Aracılık Rolü

Engin KARADAĞ, Sabiha DULAY