Umut ULUKAN

1611

DEVLET, TARIM (_E §ERMQYE TARIMDA KAPiTALiST DONUŞÜMU YENİDEN TARTIŞMAK

Bu çalışmanın amacı Türkiye tarımındaki yapısal dönüşümü sözleşmeli tarım özelindeincelemek ve sözleşmeli tarımın tarımsal yapılara etkilerini incelemektir. Kapitalizm tarımıfarklı yollarla hâkimiyeti altına almakta ve var olan yapıyı, sosyal ilişkileri dönüştürmektedir.Çalışmamızda sözleşmeli tarım bu yollardan biri olarak ele alınmaktadır. Özellikle 1980sonrası süreçte kapitalizmin dünya ölçeğinde egemenliğinin artması ve meta üretimininher alanda yaygınlaşmasıyla, tarımdaki üreticilerin bağımsız bir üretim gerçekleştirmesinineredeyse imkânsızlaştırmıştır. Bu bağlamda sözleşmeli tarım, çalışmamızda, kapitalistilişkilerin yayılmasını ve üreticilerin artan bir şekilde tarımsal sermayenin denetimi altınagirmesini sağlayan bir üretim formu olarak değerlendirilmektedir. Çalışmanın sonuçlarınagöre bu yöndeki tarımsal politikaların da etkisiyle Türkiye tarımında sözleşmeli üretimyaygınlaşmaktadır. Örgütsüz durumda olan tarımsal üreticiler --özellikle küçük üreticiler-- için busüreç eşit olmayan bir ilişkiyi yansıtmakta ve bağımlı üretim ile sonuçlanmaktadır. Sözleşmelitarım ile kırsal kesimde farklılaşma hızlanmaktadır. Bir tarafta kapitalistleşme sürecindeolan büyük üreticiler diğer tarafta işçileşme veya yarı--işçileşme sürecindeki küçük üreticilerfarklılaşmanın iki uç kesimlerini oluşturmaktadır. Sözleşmeli tarımın yaygınlaşmasıyla Türkiyetarımında mülksüzleşme ve işçileşmenin artacağı diğer tarafta kapitalist çiftliklerin oluşacağıöngörülmektedir.

State, Agriculture and Capital Reconsidering the Capitalist Transformation of Agriculture

The aim of this paper is to examine the transformation of Turkish agriculture in the context ofcontract farming and the impact of contract farming on rural structure. Capitalism can penetrateagriculture in different ways and transform structure and social relations. In this paper contractfarming is examined one of these ways. Since the early 1980s, capitalism has penetrated on theworld scale while commodity production has became widespread every space. farmers realizeindependent production almost impossible. In this context, contract farming is considered asform of production which provides agricultural capital to dominate farmers and expandscapitalist relations in agriculture. According to the field works, contract farming has beenexpanded. This process reflects for unorganized farmers —especially for small farmers— not onlyunequal relations but also dependent production. The dynamics of this form of production isincreasing differentiation among farmers: On the one hand capitalist farmers who regularlyemploy wage labour and the other proletarians who have to sell their labour power in order tolive. With expanding contract farming, it can be foreseen that dispossesion of the small—scalefarmers and the proleterianization of peasantry tends to accelerate.
PDF

___

  • Akad, T. (1987) “Kırsal Kesime Devlet Müdahaleleri ve Kooperatifler”, 11. Tez Kitap Dizisi, Sayı 7.
  • Akram—Lodhi, H. (2009), “Modernising subordination? South Asian perspective on the World Development Report 2008: Agriculture for development”, Journal of Peasant Studies, (Cilt: 36, Sayı: 3) 611—619.
  • Amin, S. (1997) Emperyalizm ve Eşitsiz Gelişme, (İstanbul: Kaynak Yay.)
  • Artan, Ş. (2004), “Biyoteknoloji: On Bin Yıllık Hesaplaşma”, Özgür Üniversite Forumu, (Sayı 28).
  • Aydın, B. (2007), “Tarımda Sözleşmeli Üretim Modeli”, Ekonomik Yaklaşım, (Cilt.l8, Sayı: 15) 91—105.
  • Aydın, Z. (1986) “Kapitalizm, Tarım Sorunu ve Azgelişmiş Ülkeler”, 11. Tez Kitap Dizisi: 3, (İstanbul: Uluslararası Yay.)
  • Banaji, J. (1977) “Modes of Production in Materialist Conception of History”, Capital&Class, ss.1—44.
  • Bernstein, H. (1977) “Notes on Capital and Peasantry”, Review of African Political Economy, (No. 10)
  • Bernstein, H. (1979) “African Peasantries: Theoretical Framework”, Journal of Peasant Studies, (Cilt 6, No. 4)
  • Bernstein, H. (1996) “Agrarian Question Then and Now”, Journal of Peasant Studies, (Cilt 24, No 1) 5.24.
  • Bernstein,H. (2003), “Farewells to the peasantry.” Transformation, 52 1—19. Boratav, K. (1981) Tarımsal Yapılar ve Kapitalizm, (İstanbul: Birikim Yay.,)
  • Busch L. ve C. Bain (2004) “New! Improved? The Transformation of the Global Agrifood System- “Rural Sociology, (Cilt. 69, No. 3) 321-346.
  • Chayanov, A.V. (1966) “Peasant Farm Organization”. R.E.F. Smith (çev.). Daniel Thorner, Basile Kerblay ve R.E. F. Smith (ed.) The Theory of Peasant Economy içinde. (Homewood: The American Economic Association)
  • Clapp, R. A. (1988) “Representing Reciprocity, Reproducing Domination: Ideology and the Labour Process in Latin American Contract Farming”. Journal of Peasant Studies. (Cilt. 16, no. 1), ss. 5—39.
  • Currie, K. ve Ray, L. (1986) “On the Class Location of Contract Farmers in the Kenyan Economy”, Economy and Society, (Cilt. 15, No.4).
  • Davis, J. E. (1980) “Capitalist Agricultural Development and the Exploitation of the Propertied Labourer”, Frederick. Buttel, Howard Newby (ed.), Rural Sociology of the Advanced Societies Critical Perspectives. (London: Croom Helm).
  • de anvry, A. (1981) The Agrarian Question and Reformism in Latin America. (USA: John Hopkins Uni.Press,).
  • Demir, G. S. (2003) “Sermayenin yoğunlaşma/merkezileşmesi:Firma Birleşmeleri”, İktisat İşletme ve Finans.
  • Doğan, S. (2006) “Tarım-Gıda Sisteminin Küreselleşmesi ve Çokuluslu Şirketlerin Artan Önemi”, İktisat Dergisi, 477.
  • DPT (1996). Yedinci Beş Yıllık Kalkınma Planı (1996-2000). Ankara.
  • DPT (2001). Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı (2001-2005). Ankara.
  • Edleman, P. R. (2004) Grain Contract Farming in the United States: Two Case Studies. yayınlanmamış doktora tezi. Sycracuse University.
  • Ennew, J. vd. (1977) “The Peasantry as an Economic Category”, The Journal of Peasant Studies, (Cilt 4, No 4).
  • Goodman, D. ve Redclift M. (1982) From Peasant to Proletarian. (USA: ST. Martin’s Pres, 1982).
  • Grossman, L. S. (1998) The Political Ecology Of Bananas Contract Farming, Peasants, And Agrarian Change in The Eastern Caribbean, Chapel Hill: University of North Carolina Press.
  • Harrison, M. (1977) “The Peasant Mode of Production in the Work of A.V. Chayanov”, Journal of Peasant Studies, (Cilt 4, No 4) ss.327-335.
  • Kautsky, K. (1988) The Agrarian Question Cilt 1&11, (London: Zwan Publications).
  • Kazgan, G. (2003) Tarım ve Gelişme, (İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yay.) Kılıç İ.ve Bor, Ö. “Sözleşmeli Tarım, Devlet ve Hukuk” Türkiye Barolar Birliği Dergisi, (Sayı 87 Ocak—Şubat 2010).
  • Kirsten, J. ve Sartorius K.(2002) “Linking Agribusiness and Small—Scale Farmers in Developing Countries: Is there New Role for Contract Farming?”. Development Southern Africa. (Cilt. 19, No. 4) 503—529.
  • Konings, P. (1993) “Contract Farming and Capital Accumulation in Cameroon: The Case of the CDC Smallholder Schemes”., P.J.J. Konings and PL. Geschiere (ed). Itinéraires d’accumulation au Cameroun içinde (Paris: Karthala) ss. 217—240.
  • Köymen, O. (2008) Kapitalizm ve Köylülük Ağalar, Üretenler, Patronlar, (lstanbul: Yordam Yay.).
  • Lenin, VI. (1975) Rusya’da Kapitalizmin Gelişmesi, (Ankara: Sol Yayınları). Lewontin, R. C. (1998) “The Maturing of Capitalist Agriculture: Farmer As Proletarian”. Monthly Review, (Cilt. 50, No. 3).
  • Mann, S.A. ve J. M. Dickinson. (1978) “Obstacles to the Development of Capitalist Agriculture.” Journal of Peasant Studies, (Cilt. 5, No. 4) 466-481.
  • Marx, K. (1976) Louis Bonaparte’ın 18 Brumaire’i, (Ankara: Sol Yayınları).
  • Marx, K. (1997) Kapital Cilt I, ,Ankara: Sol Yay., 5.526-527.
  • Marx, K. (2006) Kapital, Cilt:3 (lstanbul: Sol Yayınları).
  • McMichael, P. (2001) “The Impact of Globalisation, Free Trade and Technology on Food and Nutrition in the New Millenium”, Proceedings of The Nutrition Society ,60.
  • Middendorf, G., Skladany, M., Ransom, E. ve Busch, (2001) “Yeni Tarımsal Biyoteknoloji”, Kafaoğlu, A.B. (çev.), Tarım, Bolluk İçinde Yoksulluk, içinde. (İstanbul: Kaynak Yay.).
  • Oya, C. (2009) “The World Development Report 2008: Inconsistencies, silences, and the myth of ‘Win—win’ scenarios”, Journal of Peasant Studies 36: 593—601.
  • Özçelik, A., Turan A. ve Tanrıvermiş, H. (1999) “Türkiye’de Tarımın Pazara Entegrasyonunda Sözleşmeli Tarım ve Bu Modelin Sürdürülebilir Kaynak Kullanımı i1e Üretici Geliri Üzerine Etkileri”. Proje Raporu. Ankara.
  • Porter, G. ve Phillips-Howard K. (1995) “Farmers, Labourers and The Company: Exploring Relationships On Transkei Contract Farming Scheme”. Journal of Development Studies. (Cilt: 32, No.1) ss. 55-73.
  • Rehber, E. (1998a) “Vertical Integration in Agriculture and Contract Farming”, Joint USDA Land Grant University Research Project, Working Paper 46, USA: Food Marketing Policy Center, University of Connecticut.
  • Rehber, E. (1998b) “Sözleşmeli Tarım Üzerine Bir Değerlendirme”, Tarım Ekonomisi Dergisi, Sayı 3, s.30.
  • Roseberry, W. (1983) “From Peasant Studies to Proletarianization Studies”. Studies in Comparative International Development. (Cilt. 18, no. 1—2) ss. 69—89.
  • Runsten, D. ve Key, N. (1996) “Contract Farming in Developing Countries: Theoretical Aspects and Analysis of Some Mexican Cases”. Oficina Regional Para America Latina El Caribe.
  • Shanin, T. (1973) “The Nature and Logic of Peasant Economy: AGeneralization”, Journal of Peasant Studies, N021 ss.73-75.
  • Shanin, T. (1976) “Peasantry as Political Factor”, Teodor Shanin (ed.) Peasants and Peasant Societies içinde, (Hardmondsworth: Penduin Boks), ss.238—263.
  • Sirman, N. (2001) “Sosyal Bilimlerde Gelişmecilik ve Köy Çalışmaları”, Toplum ve Bilim, 88.
  • TUSİAD (2008) Türkiye’de Tarım ve Gıda: Gelişmeler, Politikalar ve Öneriler, (İstanbul: TUSİAD yay.)
  • Ulukan, U. (2009) Türkiye Tarımında Yapısal Dönüşüm ve Sözleşmeli Çiftçilik, (İstanbul: SAV Yayınları.)
  • Veltmeyer, H. (2009), “The World Bank on Agriculture for Development: Failure of Imagination or the Power of Ideology?” Journal of Peasant Studies (Cilt236, N022) 393—410.
  • Vergopoulos, K. (1978) “Capitalism and Peasant Productivity”, Journal of Peasant Studies, (Cilt. 5, No. 4).
  • Watts, M. (1994) “Life under Contract: Contract Farming, Agrian Restructuring and Flexible Accumulation”. P. D. Little ve M. J. Watts (ed.). Living under Contract içinde. London: The University of Wisconsin Pres, 21—77.
  • World Bank (2008) World Development Report 2008: Agriculture for Development, http://econ.worldbank.org/ [Erişim 17.12.2009].
  • Yenal, D. ve Yenal, Z. (1993) “2000 Yılına Doğru Dünyada Gıda ve Tarım”, Toplum ve Bilim, 56 Bahar.
  • Yenal, N. Z. (2001) “Türkiye’de Tarım ve Gıda Üretiminin Yeniden Yapılanması ve Uluslararasılaşması”. Toplum ve Bilim, 88: 32—54.
Eğitim Bilim Toplum-Cover
  • ISSN: 1303-9202
  • Başlangıç: 2003
  • Yayıncı: EĞİTİM VE BİLİM EMEKÇİLERİ SENDİKASI
Arşiv
Sayıdaki Diğer Makaleler

1995’DEN GÜNÜMÜZE HACETTEPE ÜNİVERSİTESİNDEKİ ÖĞRETİM ELEMANLARININ SENDİKAL ÖRGÜTLÜ MÜCADELESİ: ANILAR, GÖZLEMLER VE BİR BİLANÇO ÇIKARTMA DENEMESİ

Hakan MLHCI

DEVLET, TARIM (_E §ERMQYE TARIMDA KAPiTALiST DONUŞÜMU YENİDEN TARTIŞMAK

Umut ULUKAN

SAHİHLİK ARAYIŞINDA TÜRKİYE’YE GÖÇ: MUĞLAGÖKOVA YÖRESİNE YERLEŞEN BRİTANYALILAR

Gökçen ERTUĞRUL