Türkiye’de Kayıtdışı Sarmalık Tütün Piyasası ve Yasallaştırılması Üzerine Bir Model Önerisi
Özellikle 2010
yılından itibaren tütün mamullerine uygulanan vergilerin yükseltilmesinin
ardından, konvansiyonel sigaralara göre %80 daha ucuz olan ve yoğunlukla
Adıyaman, Diyarbakır ve Bitlis illerinde üretilen sarmalık tütünlerin kayıtdışı
piyasasının, yasal sigara piyasasının %14’ü kadar bir büyüklüğe eriştiği tahmin
edilmektedir. Türkiye’de sarmalık tütün
üretimi ve kayıtdışı ticaret durumu ile piyasa büyüklüğünün saptanması,
tütünlerin kayıt dışı olarak piyasaya arzında kullanılan yöntemlerin
belirlenmesi, sarmalık tütün üretimi ve kayıtdışı olarak satışının Adıyaman ili
Çelikhan ilçesi ekonomisinde yarattığı katkı ve bunun sürdürülebilirliğinin
tespit edilmesi, bu çalışmanın temel amacını oluşturmaktadır. Çalışmanın temeli
anket çalışması yoluyla, yüz yüze görüşmelerden elde edilen orijinal nitelikli
verilerden oluşmaktadır. Araştırmada, gayeli örnekleme yöntemi ile 12 üretim
noktasında toplam 120 üretici ile anket çalışması yapılmıştır. Çalışma
sonucunda çok sayıda bulgu tespit edilmiş olmakla birlikte, tütün mamullerine
uygulanan özel tüketim vergisinde yapılan artışların sorunun temel kaynağını
oluşturduğu, sarmalık kıyılmış tütün
mamulü için uygulanan özel tüketim vergisinin düşürülmesi gerektiği, sarmalık
kıyılmış tütün mamulü üretimi için mevzuatta yer alan kısıtlayıcı hükümlerin
yeniden düzenlenmesi gerektiği, Çelikhan ve benzeri sarmalık tütün üretim alanlarının
Türkiye’ye özgü bir değer olduğundan hareketle, sürdürülebilir sarmalık tütün
üretimi için devlet kurumları tarafından tütün üretimi, mamul üretim tesisi ve
pazarlanmasına ilişkin çeşitli teşvikler sağlanması gerektiği gibi önemli
bulgular tespit edilmiştir.
A Model Proposal for Illicit Roll Your Own Tobacco Market and its Legalization in Turkey
___
- EGM, 2012. 2011 yılı Faaliyet Raporu. http://www.kom.gov.tr. Erişim: Mart 2016.
- Turagay, T., 2010. Komşuda Ucuz Sigara Kaçağı Teşvik Edebilir. http://www.frmtr.com/ekonomi-finans-borsa/3242791-komsuda-ucuz-sigara-kacagi-tesvik-edebilir.html. Erişim: Mart 2016.
- Tütün ve Alkol Piyasası Düzenleme Kurumu (TAPDK), 2015. Tütün Mamulleri İstatistikleri. http://www.tapdk.gov.tr/. Erişim: Mart 2016.
- Türkiye Cumhuriyeti Resmi Gazete, 10/7/2010 tarihli ve 27637 sayılı, Tütün Üretimi, İşlenmesi, İç ve Dış Ticareti ile İlgili Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik.