Nihal ACARSOY BİLGİN, Yasemin EVRENOSOĞLU, Kadir Uğurtan YILMAZ, Talip YİĞİT, Remzi KOKARGÜL, Kadir GÖKALP, Alaattin TÜRKOĞLU, Özlem BOZTEPE, Ege KAÇAR, Emre BİLEN, Adalet MISIRLI

Melez Kayısı Populasyonunun Meyve Kalite Özellikleri ile İlgili Genel Değerlendirme

Türkiye kuru kayısı üretim ve ihracatında dünyada lider ülke olmakla birlikte, yaygın olarak üretilen ve üstün kurutmalık özelliğe sahip Hacıhaliloğlu çeşidi monilya (Monilinia laxa) hastalığına karşı oldukça duyarlıdır. Bu bağlamda, Hacıhaliloğlu çeşidine dayanıklılık kazandırılması amacıyla San Castrase, Nugget, Boccuccia ve Ivonne Liverani çeşitleri arasında gerçekleştirilen melezlemelerden 345 adet melez genotip elde edilmiştir. Malatya ekolojisinde verim çağında bulunan söz konusu melez populasyonun meyve ve çekirdek ağırlığı, eni, boyu, sertliği, et/çekirdek oranı, pH, suda çözünür kuru madde (SÇKM), titre edilebilir asit (TA), meyve zemin, üst ve et rengi incelenmiştir. Malatya ekolojisinde 3 yıl süreyle yürütülen çalışmada, melez genotiplere ait genel değerlendirmede, ölçülebilir meyve kalite özelliklerine ilişkin varyasyon olduğu saptanmıştır. Meyve eni, boyu, ağırlığı ve çekirdek ağırlığı bakımından denemenin son yılında yüksek değerler elde edilirken, bireylerin çoğunun yumuşak meyve eti oluşturma eğiliminde olduğu dikkat çekmiştir. Yıllar bakımından pH miktarı değişim oranı, genel olarak, benzerlik göstermiştir. Suda çözünür kuru madde miktarı %9.40- 22.60, titre edilebilir asit miktarı ise %0.46-9.87 arasında değişmiştir. Ayrıca meyve zemin, üst ve et rengi için L, Hue ve Kroma değerine ait değişim oranları da saptanmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Kayısı, melezleme, genotip, kalite

PDF

___

Akça Y. and S.M. Sen. 1999. Studies on selection of apricots with good fruit quality and resistance to late spring frots in Gevas plain. Acta Horticulturae, 488,135-137.
Asma, B.M. 2002. Geç olgunlaşan Levent kayısı tipinin verim ve meyve özellikleri. XVI. ulusal biyoloji kongresi, (4-7 Eylül 2002) Malatya.
Asma, B.M., A., Erdoğan, T., Kan ve O. Birhanlı. 2003. Geç olgunlaşan kayısı çeşitlerinin melezleme yoluyla ıslahı. Türkiye Ulusal IV. Bahçe Bitkileri Kongresi 43-45.
Asma, B.M. and K. Ozturk. 2005. Analysis of morphological, pomological and yield characteristics of some apricot germplasm in Turkey. Genetic Resources and Crop Evolution 52:305-313.
Asma, B.M. 2011. Her yönüyle kayısı, Uyum ajans, Ankara.
Audergon, M.J., M., Duffillol, L., Süuty, Breuils and Reich, M. 1991. Bioclemical and physicochemical characterization of 400 apricot varieties. Consequences in the apricot selection and improvement process. Acta Hort. 293: 111-119.
Balan, V., O., Bajan and V. Tudor. 1999. Cumulus of positive characteristics of different apricot (Prunus armeniaca L.) parental phenotypes and the way to transmiting in apricot hybrids descendants. Proc. XIth Int. Symp. on Apricot Culture. Veria-Makedonia, Greece. Acta Hort. 488: 257–263.
Balan, V., C., Petrisor , V., Lazar, M., Popescu and I. Vlaicu. 2006. Chromaticity differences in evaluation of fruit quality of some apricot genotypes for fresh consumption. Proc. XIIth Symposium on Apricot Culture and Decline. Avignon, France. Acta Hort. 701: 565-570.
Bassi, D. and I. Mignani. 1999. Biochemical characterization of the mesocarp in distinct apricot (P. armeniaca L.) genotypes. Acta Hort. 488: 91-98.
Bassi, D. and R. Monet. 2008. Botany and Taxonomy, 1-37, The Peach: Botany, Production and Uses, D.R. Layne and D. Bassi (eds.), CAB International, Wallingford, UK, 615p.
Batmaz, M.F. 2005. Bazı kayısı genotiplerinin adana ekolojik koşullarındaki verim ve kaliteleri. Çukurova Üniversitesi FenBilimleri Enstitüsü. Yüksek Lisans Tezi.
Beckman, T.G. 2005. Evidence for qualitative suppression of red skin color in peach, HortScience 40(3): 523-524pp.
Bureau, S., H., Chahine, B., Gouble, M., Reich and J.M. Audergon. 2006. Fruit ripening of contrasted apricot varieties: physical, physiological and biochemical changes. Proc. XIIth Symposium on Apricot Culture and Decline. Avignon, France. Acta Hort. 701: 511-515.
Bolat, I. and M. Güleryüz. 1995. Selection of late maturation in wild apricot (Prunus armeniaca L.) forms in Erzincan plain. Acta Horticulturae, 384, 183-187.
Bostan, S.Z., S.M., Şen and M.A. Aşkın. 1993. Researches on breeding by selection of wild apricot (Prunus armeniaca L.) forms in Darende plain, 384, 205-208.
Cociu, V. 2006. 50 Years of apricot genetic breeding in Romania Acta Hort. 701:1: 355-358.
Crisosto, C.H. and D. Valero. 2008. Harvesting and postharvest handling of peaches for the fresh market, 575-596, The Peach: Botany, Production and Uses, D.R. Layne and D. Bassi (eds.), CAB International, Wallingford, UK, 615p.
Dirlewanger, E., A., Moing, C., Rothan, L., Svanella, V., Pronier, A., Guye, C. Plomion and R. Monet. 1999. Mapping QTLs controlling fruit quality in peach [P. persica (L.) Batsch], Theor. Appl. Genet. 98, 18–31pp.
Guerriero, R., P., Monteleone and P. Marrocco. 1995. Distribution of main fruit and tree traits in some apricot progenies. Xth Int. Symp. on Apricot Culture. Izmir, Turkey. Acta Hort. 384: 79-84.
Guerriero, R., P., Monteleone and C. Iacona. 2006. Apricot breeding in Pisa: some new selections for Italian growers. Proc. XIIth Symposium on Apricot Culture and Decline. Avignon, France. Acta Hort. 701: 341-346.
Gülcan, R., A., Mısırlı ve T. Demir. 1994. Hacıhaliloğlu kayısı çeşidinin melezleme yoluyla monilya (Sclerotinia (Monilinia) laxa Aderh et., Ruhl) hastalığına dayanıklılık ıslahı üzerinde araştırma. TUBİTAK Proje no: TOAG-806.
Gülcan, R., A., Mısırlı, H., Sağlam, H.A., Ölmez and T. Demir. 2006. New promising apricot hybrids in Turkey. proc. xııth symposium on apricot culture and decline. Avignon, France. Acta Hort. 701: 385-388.
Kader, A. 2002. Postharvest technology of horticultural crops. University of California Agricultural and Natural Resources, Publication 3311, USA.
Karaçalı, İ. 2012. Bahçe ürünlerinin muhafaza ve pazarlanması, Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları, No: 494, Bornova-İzmir.
Lapins, K.O., A.J. Mann and F.W. Keane. 1957. Progeny analysis of some apricot crosses. Proc. Amer. Soc. Hort. Sci. 70: 125–130
Ledbetter, C.A. 2008. Apricots, temperate fruit crop breeding. Springer, New York. p. 39–82.
Mehlenbacher, A.S. and F.L. Hough. 1985. Genetic resources of temparate fruit and nut crops. Apricots. Acta Hort.(2): 65-107.
Nicotra, A., L., Conte, L., Moser, P., Fantechi, L., Corazza, S., Vitale and A. Magnotta. 2006. Breeding programme for Monilinia laxa (Aderh. et Ruhl.) resistance on apricot. Proc. XIIth Symposium on Apricot Culture and Declıne. Avignon, France. Acta Hort. 701: 307-311.
Özyörük, C. ve Güleryüz. M., 1992. Iğdır ovasında yetişen kayısı çeşitleri üzerine pomolojik, biyolojik ve fenolojik araştırmalar. Atatürk Üni. Ziraat Fak. Derg. 23(1), 16-28.
Paunovic, S.A. 1985. Apricot culture and apricot science. Acta Horticulturae, 192, 23–34.
Paydaş, S., N., Kaşka ve C. Durgaç, 1995. Subtropik koşullarda bazı kayısı çeşitlerinin verim ve kalite kriterleri üzerine araştırmalar (ılık kışlı 1994ve serin kışlı 1995). II Ulusal Bahçe Bitkileri Kongresi, 169-173.
Pennone, F. 1999. Promising apricot selections obtained by the section of caserta of the ıstıtuto sperimentale per la frutticoltura of Rome. XIth Int. Symp. on Apricot Culture. Veria-Makedonia, Greece. Acta Hort. 488: 191-195.
Quilot, B., B.H., Wu, J., Kervella, M., Genard, M., Foulongne and K. Moreau. 2004. QTL analysis of quality traits in an advanced backcross between Prunus persica cultivars and the wild relative species P. davidiana, Theor. Appl. Genet. 109, pp. 884–897.
Russo, G. and L. D’Andrea. 2006. Genetic resources of prunus armeniaca in Apulia. Proc. XIIth Symposium on Apricot Culture and Declıne. Avignon, France. Acta Hort. 701: 257-261.
Suranyi, D. 1999. Apricot cultivar in Hungary – past and present. XIth Int. Symp. on Apricot Culture. Veria-Makedonia, Greece. Acta Hort. 488: 205-209.
Şen, S. M., M.E., Tekintaş, M.A., Aşkın, R., Cangi, S.Z., Boston, F., Balta, H.I., Oğuz, A., Kazankaya, M., Nas, Ö., Beyhan, T. Karadeniz and Y. Akça. 1995. Researches on breeding by selection of wild apricot (Prunus armeniaca L.) forms in Adilcevaz plain. Acta Horticulturae, 384: 78-84.
Topar, E. and M. Trandafrescu. 1999. Evaluation of apricot germplasm fund for biological and pomological properties and its use for the breeding programme. XIth Int. Symp. on Apricot Culture. Veria-Makedonia, Greece. Acta Hort. 488: 215-219.
Topar, E. and M.C. Burtoiu. 2006. New Apricot selections with very early ripening realized under Romania’s conditions. Acta Hort. 701: 367-370.
Trandafrescu, M. and G. Teodorescu. 2006. Behaviour of some apricot and hybrids from national collection to the Monilinia laxa (Aderh et Ruhl) honey ınfection. Proc. XIIth Symposium on Apricot Culture and Declıne. Avignon, France. Acta Hort. 701: 371-375.
Tzoneva, E. and R. Tzonev. 1995. Achievements in apricot breeding in bulgaria. Xth Int. Symp. on Apricot Culture, İzmir, Turkey. Acta Hort. 384: 245-249.
Tzonev R., and Yamaguchi M., 1999. Resistance in Some Prunus Species in Japan Against Blossom Blight, Caused by Monilinia laxa (Ehr.): Prunus armeniaca var. Ansu Maxim., Prunus armeniaca L., Prunus mume Sieb. Et Zucc. and Interspecific Hybrids Among Prunus Species. XIth Int. Symp. on Apricot Culture. Veria-Makedonia, Greece. Acta Hort. 488: 649-654.
Wills, R., B., McGlasson, D. Graham and D. Joyce. 1998. Postharvest an introduction to the physiology & handling of fruit, vegetables & ornamentals. 4th edition. UNSW Press, Sydney, Australia.
Yıldız, A. 1995. Bazı yerli ve yabancı kayısı çeşitlerinde melezleme ıslahı üzerine araştırma. Doktora tezi. Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstütüsü Bahçe Bitkileri Anabilimdalı.
Yılmaz, K.U. 2008. Bazı yerli kayısı genotiplerinin fenolojik, morfolojik ve pomolojik özellikleri ile genetik ilişkilerinin ve kendine uyuşmazlık durumlarının moleküler yöntemlerle belirlenmesi, (Doktora Tezi), Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Bahçe Bitkileri Anabilim Dalı.