Ankara ili Çankaya ilçesinde 25 yaş ve üzeri nüfusun sağlık düzeyinde sosyo-ekonomik farklılıklar

Amaç: Bu çalışma ile gelişmiş bir ilçede sağlıkta sosyoekonomik farklılıkların boyutunun saptanması ve farklı sosyoekonomik düzey göstergelerinin sağlık düzeyi göstergeleri ile ilişkilerinin incelenmesi amaçlanmıştır. Yöntem ve Gereç: Çankaya İlçesinde yaşayan 25 yaş ve üzeri nüfusu temsil eden bir örneklem seçilerek, yüz yüze görüşme yapılmıştır. Katılımcıların sosyoekonomik düzeyi (SED) gelir, eğitim ve meslek boyutları ile ölçülmüştür. SED meslek boyutu için, Kasnakoğlu-Erdil Mesleki Saygınlık İndeksi ve Treiman Uluslar arası Prestij Skalası kullanılmıştır. Katılımcıların sağlık düzeyinin ölçümü için, MOS SF-36 yaşam kalitesi profili, algılanan sağlık, kronik hastalık sayısı ve kısa dönemli yakınma sayısı kullanılmıştır. Sosyoekonomik gruplar arasındaki sağlık düzeyi farklılıkları; Risk Oranı (RR), Risk Farkı (RD), ve Topluma Atfedilen Risk (göreli ve mutlak olarak %PAR ve PAR) olarak ifade edilmiştir. Bulgular: Çankaya İlçesinde SED grupları arasında istatistiksel olarak anlamlı sağlık düzeyi farklılıkları bulunmaktadır. “İyiden kötü algılanan sağlık” için farklı eğitim düzeyine sahip gruplar arasında RR =2,28, RD=30,8, %PAR=30,2 ve PAR=10,4 (yüz kişide) bulunmuştur. Sağlık farklılıkları neredeyse bütün SED göstergeleri ile sağlık düzeyi göstergeleri arasındaki ölçümlerde mevcuttur. Eğitim durumu, gelir ve mesleki prestij ölçekleri ile, bu iki ölçeğin kendi aralarındaki ilişkiden daha kuvvetli korelasyona sahiptir. Sonuç: Sosyoekonomik gruplar arasındaki sağlık farklılıkları, ülke düzeyinde ölçülmeli ve takip edilmelidir. Eğitim düzeyi, bütün sağlık araştırmalarında sağlıkta eşitsizlikler konusuna dikkat çekilmesine yarayacak pratik bir SED göstergesi olarak kullanılabilir.

Socio-economic health disparities among 25 and over years old population in Cankaya district in Ankara

Aim: This study aims to establish the magnitude of health disparities in Çankaya, a well-developed district of Ankara, Turkey. Relations between different socioeconomic status (SES) indicators and the health indicators are also investigated. Material and Methods: A representative sample of 25 and over years-old inhabitants of Çankaya District was interviewed in the survey. SES of individuals was measured in terms of income, education and occupation. Health status of the subjects were based on self-reports and measured by MOS SF-36 questionnaire. Perceived health status, number of long-standing illness and short term symptoms were also collected. Risk Ratio (RR), Risk Difference (RD) and Population Attributable Risk (in relative and absolute terms -%PAR and PAR) measures were used to define the socioeconomic health disparities. Results: There are statistically significant health disparities between SES groups in Çankaya District. For self reported “perceived health less than good” between educational groups, disparity measures are 2.28 for RR, 30.8 for RD, 30.2 for %PAR and 10.4 for PAR (absolute value for per hundred). Health disparities insist on almost in all measurements among all SES and health indicators. Education is found the most related SES indicator with the health status indicators. Education has also a higher correlation with income and prestige measures than those two measures have between each other. Conclusion: Health disparities among socioeconomic groups should be measured and monitored nationwide. Education may be a practical SES indicator that can be used in all health researches to raise awareness on inequalities in health topic.

PDF

___

1) Macintyre, S., The Black Report and beyond: what are the issues? Soc Sci Med 1997; 44(6): 723-745.
2) Syme, S.L. and J.L. Balfour, Explaining inequalities in coronary heart disease Lancet. 1997; 350(9073): 231-232.
3) Wilkinson, R.G., Income distribution and life expectancy. BMJ 1992; 304(6820): 165-168.
4) Marmot, M.G., et al., Health inequalities among British civil servants: the Whitehall II study. Lancet 1991; 337(8754): 1387-1393.
5) Cox, T. and C. Mackay, Psychosocial factors and psychophysiological mechanisms in the aetiology and development of cancers. Soc Sci Med 1982; 16(4): 381-396.
6) Marmot, M. and T. Theorell, Social class and cardiovascular disease: the contribution of work. Int J Health Serv 1988; 18(4): 659-674.
7) Droomers, M., et al., Educational differences in excessive alcohol consumption: the role of psychosocial and material stressors. Prev Med 1999; 29: 1-10.
8) Mulatu, M.S. and C. Schooler, Causal connections between socio-economic status and health: reciprocal effects and mediating mechanisms. J Health Soc Behav 2002; 43: 22-41.
9) Kristenson, M., et al., Psychobiological mechanisms of socioeconomic differences in health. Soc Sci Med 2004; 58(8): 1511-1522.
10) Nagel, G., et al., The impact of education on risk factors and the occurrence of multimorbidity in the EPIC-Heidelberg cohort. BMC Public Health 2008; 8: 384.
11) Lynch, J.W., G.A. Kaplan, and J.T. Salonen, Why do poor people behave poorly? Variation in adult health behaviours and psychosocial characteristics by stages of the socioeconomic lifecourse. Soc Sci Med 1997; 44: 809-819.
12) Kaplan, G.A. and J.W. Lynch, Is economic policy health policy? Am J Public Health 2001; 91: 351-353.
13) Marmot, M., Achieving health equity: from root causes to fair outcomes. Lancet 2007; 370(9593): 1153-1163.
14) World Health Organization. Regional Office for Europe., Health 21 : an introduction to the health for all policy framework for the WHO European region. European health for all series. 1998, Copenhagen: WHO Regional Office for Europe.
15) T.C. Saglık Bakanlığı, 21 Hedefte Türkiye: Sağlıkta Gelecek. 2007, Ankara: Hıfzısıhha Mektebi Müdürlüğü.
16) Sümbüloğlu, K. and V. Sümbüloğlu, Biyoistatistik. 1995, Ankara: Özdemir Yayıncılık.
17) Erengin, H. and N. Dedeoğlu, Sağlığı ölçmenin kolay bir yolu: algılanan sağlık. Toplum ve Hekim 1997; 12: 11-16.
18) Kaplan, G.A. and T. Camacho, Perceived health and mortality: a nine-year follow-up of the human population laboratory cohort. Am J Epidemiol 1983; 117: 292-304.
19) Ware, J.E., Jr. and C.D. Sherbourne, The MOS 36-item short-form health survey (SF-36). I. Conceptual framework and item selection. Med Care 1992; 30: 473-483.
20) Demirsoy, A.C., The MOS SF-36 Health Survey: a validation study with a Turkish sample, Psikoloji Bölümü Bilim Uzmanlığı Tezi. Boğaziçi Üniversitesi: İstanbul,1999.
21) Kunst, A.E., J.P. Mackenbach, and World Health Organization. Regional Office for Europe., Measuring socioeconomic inequalities in health. 1994, Copenhagen: WHO Regional Office for Europe. 115 p.
22) Liberatos, P., B.G. Link, and J.L. Kelsey, The measurement of social class in epidemiology. Epidemiol Rev 1988; 10: 87-121.
23) Kasnakoğlu, Z. and E. Erdil, Meslek saygınlığı ve tecihleri: Ankara 1996 in ODTÜ AFP Raporu. 1996: Ankara.
24) Treiman, D.J., Occupational Prestige in Comparative Perspective. 1976, New York.
25) Walter, S., Calculation of attributable risks from epidemiological data. Int. J. Epidemiol. 1978; 7: 175-182.
26) Macintyre, S., et al., Socio-economic position and health: what you observe depends on how you measure it. J Public Health Med 2003; 25: 288-294.
27) Boratav, K., İstanbul ve Anadolu'dan Sınıf Profilleri. 1995, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
28) Belek, İ., "Sosyoekonomik Konumda ve Sağlıkta Sınıfsal Eşitsizlikler, Antalya'da Beş Yıllık Bİr Araştırma",. 2004, Ankara: TTB Yayınları.
29) Nesanır, N. and et al., Manisa İli’nde Bir Sağlık Ocağı Bölgesi’nde Sağlıkta Eşitsizlikler. STED 2005; 14: 221-228.
30) Nazlı HACIALİOĞLU, Asuman GÜRAKSIN, and Tacettin İNANDI, Gümüşhane İli Torul Merkez Sağlık Ocağı Bölgesi 30 Yaş ve Üzeri Nüfusta Hipertansiyon Prevalansı ve İlgili Etmenler. Türkiye Klinikleri Tıp Bilimleri Dergisi 1999; 19: 200-208.
31) Şenol, Y.Y. and İ. Belek, Antalya'nın İki Mahallesinde Bir Araştırma: Sağlıkta Eşitsizlik ve İki Yıllık Değişim Sonuçları. Sağlık ve Toplum 2002; 12(3).
32) Belek, İ., Algılanan sağlıkta sınıfsal ve sosyoekonomik eşitsizlikler: Antalya'da bir alan araştırması. Toplum ve Hekim 1998; 13: 292-299.
33) Erengin, H. and N. Dedeoğlu, Sağlıkta eşitsizlik: Antalya kent merkezinde 15 yaş ve üzeri kişilerde morbiditede farklılıklar. Toplum ve Hekim 1998; 13: 140-143.
34) Marmot, M., et al., Social inequalities in health: next questions and converging evidence. Soc Sci Med 1997; 44: 901-910.
35) Chandola, T., et al., Health selection in the Whitehall II study, UK. Soc Sci Med 2003; 56(10): 2059-2072.
36) Lynch, J.W., et al., Income inequality and mortality: importance to health of individual income, psychosocial environment, or material conditions. BMJ 2000; 320: 1200-1204.
37) Marmot, M. and R.G. Wilkinson, Psychosocial and material pathways in the relation between income and health: a response to Lynch et al. BMJ 2001; 322: 1233-1236.
38) Lynch, J., et al., Is Income Inequality a Determinant of Population Health? Part 1. A Systematic Review. The Milbank Quarterly 2004; 82: 5-99.
39) Marmot, A.F., et al., Building health: an epidemiological study of "sick building syndrome" in the Whitehall II study. Occup Environ Med 2006; 63: 283-289.
40) Marmot, M., et al., Closing the gap in a generation: health equity through action on the social determinants of health. Lancet 2008; 372: 1661-1669.
41) Commission on Social Determinants of Health., Closing the gap in a generation : health equity through action on the social determinants of health : final report of the commission on social determinants of health. 2008, Geneva: World Health Organization. 247 sayfa.