Anadolu toplumunda çinko

Çinkonun bitkisel ve hayvansal yaşam için önemi, bunlarla beslenen insan için çinko kaynağı olması, insan metaboliz¬masındaki yeri her geçen gün daha iyi anlaşılmaktadır. Çinkonun normal serum düzeyinin altında oluşunun yarattığı patolojiler de aydınlanmaktadır. Ülkemizde kendi çalışmalarımız dahil bu duruma önem vererek yapılmış 69 adet ayrı çalışmada normal kabul edilen kontrol gruplarının değerleri ve populasyondaki durumu araştıranların verdiği değerler birleştirilerek; 17 çalışmanın toplam 336 adet ilk üç aylık bebeğinde 92.1±23.8 mcg/dl; çocuk yaşlarındaki 23 çalışmanın toplam 3129 adet örneğinde 90.5±18.1 mcg/dl; 28 adet çalışmanın 4292 adet yetişkindeki örneğinde 95.2±19.0 mcg/dl ve bir huzur evindeki 43 adet yaşlıda yapılan çalışmada serum çinko değerleri 87.0±9.1 mcg/dl olduğu hesaplanmıştır. Türk toplumunda bu değerlerin yabancı toplum için bildirilen değerlerden düşük, en düşük ve en yüksek değerlerin daha geniş bir dağılım gösterdiği görülmüştür. Bu sonuçlara göre toplumumuzda her hastanın rutin tetkikleri yapılırken serum çinko düzeyinin de araştırılması ve kendi toplumumuza göre 80 mcg/dl altındaki değerier bulunduğunda hastalığına özgü tedavisi yanında çinko takviyesinin de yapılmasının uygun olacağı kanaatine varılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Türkiye, Serum, Çinko

___

1. Rady AY, and Rady MYA. Islamic World Medical Journal 1986;2(3): 29-32.
2. Taneli NN, Metabolic Disturbances in Children with Chronic Giardiasis. M.Ali Özcel and M.Ziya Alkan ed.Parasitology for the 21st Century . CAB International Wallingford Oxon 0X10 8DE UK. Printed in the UK by Biddles Ltd, Guildford 1996p127-140.
3. Aggett PJ. Zinc. Annales Nestle 1994; 52:94-106.
4. Tapiero H, Tew KD. Trace elements in human physiology and pathology: zinc and metallothioneins. Biomed. Pharmacother. 2003 Nov; 57(9):399-41.
5. Spahl DU, Berendji-Grun D, Suschek CV, et al. Regulation of zinc homeostasis by inducible NO syntase-derived NO: nuclear metallothionein translocation and intranuclear Zn2± release. Proc. Natl. Acad. Sci. USA. 2003 Nov25;100(24):13952-7.
6. Oksel F, Sergen A, Saatçi N, Taneli B. Çinko suplemantasyonu ile yetiştirilen civcivlerin et çinko değerleri. Birinci ulusal çinko kongresi bildiri kitabı. Kemal matbaası Adana 1998s.677-81..
7. Kacar B. Toprakta çinkonunu bulunuşu, yarayışlılığı ve tepkimeleri. Birinci ulusal çinko kongresi bildiri kitabı Kemal matbaası Adana 1998s.47-60.
8. Aras NK. Buğday ve ürünlerinde çinko ve aralarındaki ilişki. Birinci ulusal çinko kongresi bildiri kitabı Kemal matbaası Adana 1998s.61-64.
9. Çavdar OA, Arcasoy A, Cin Ş, Babacan E. Gözdaşoğlu S. Geophagia in Turkey: Iron and zinc deficiency, iron and zinc absorbtion studies and response to treatment with zinc in geophagia cases. Alan L ed. Zinc Deficiency in human subjects, Rins Inc, 1998.pp71-97,
10. Prasad AS, Halsted JA, Nadimi M. Syndrome of iron deficiency anemia, hepatosplenomegaly, hypogonadism, dwarfism and geophagia. Am J Med 1961; 31:532-46.
11. Meerarani P, Reiterer G, Toborek M, Hennig B. Zinc modulates PPARgamma signaling and activation of porcine endothelial cells. J Nutr. 2003 Oct;133(10):3058-64
12. Oksel F. and Taneli B. The relationship of plazma zinc to lymphocyte subsets in children with chronic upper respiratory tract infections. J Tr Elem Exp Med 1996;9:107-115,
13. Bao B, Prasad AS, Beck FW, Godmere M. Zinc modulates mRNA levels of cytokines.Am. J. Physiol. Endocrinol. Metab. 2003 Nov; 285(5):E1095-102.
14. Russel RM, Cox ME, Solomons NW. Zinc and the special senses. Ann Int Med 1983; 99:227.
15. Burnet FM, A possible role of zinc in the pathogenesis of dementia. Lancet 1981;1:186.
16. Sandstead HW. Zinc essantiality for brain development and function Nut.Review 1985;43:343-4,
17. Uçkan D, Çetin M, Dincer N, et al. Serum Zinc and alkaline phosphatase values in pediatric bone marrow transplantation patients. Pediatr. Hemotol. Oncol. 2003 Jun; 20(4): 265-71.
18. Özata M, Mergen M, Öktenli C, et al. Increased oxidative stress and hypozincemia in male obesity. Clin. Biochem. 2002Nov; 35(8):627-31.
19. Onağ A. Taneli B. Trace Elements in infants fed human milk or formula. Abdulla M, Vohora SB, Athar M. Trace and Toxic elements in nutrition and health N.K.Muraleedharah for Wiley Eastern Limited New Delhi- INDIA 1995p 345-50.
20. Onağ A.and Taneli B. Toxicity of lead at low dose relation to environmental factors, trace element concentrations and Blood pressure. Med. J. Ege University 1993;3(1-2): 39-42.
21. Taneli F, Akıllılar Ç, Aktan E, Erciyas F. Anne ve kordon kanı serum çinko, bakır ve demir düzeylerinin yenidoğanda boy ve kiloya etkileri. Alsancak Dev. Hast. tıp Dergisi 1995;3(1):5-12.
22. Kayrın L, Yüregir GT, Sönmez A. Serum Cu, Zn, Mg and Erythrocyte Pyruvate Kinase Activity. Abdulla M, Vohora SB, Athar M. ed. Trace and Toxic elements in nutrition and health. N.K.Muraleedharah for Wiley Eastern Limited New Delhi- INDIA 1995p 112-7.
23. Boğa C, Ara N, Demirci C, ve ark.. Zinc, Copper, Magnesium and cardiovascular status in alcoholics. Yüregir GT, Donma O, Kayrın L,ed. Trace elements in health and Disease. Çukurova Üniv. Med. Fac. Publ. Comp. Adana Turkey 1991p203-7
24. Taneli B, Kültürsay N, Başer A, Hakerlerler H. Zinc, Coppor and ıron alterations in chıldren with rickets.Yüregir GT, Donma O, Kayrın L. ed Trace elements in health and Disease. Çukurova Üniv. Med. Fac. Publ. Comp. Adana Turkey 1991p 189-98.
25. Yenigün A, Oksel F, Bozdoğan N, Taneli B. Zinc in serum and breast milk in women who felt that their milk supply is depressed. Med J Ege University 6(3-4):47-51,1996.26. Oksel F, Balkan C, Pirim A, Taneli B. Seruk çinko düzeyinin iştaha yansıması. Çocuk sağl. ve Hast. Dergisi 1997;40:371-5.
27. Oksel F, Köksoy H, Taneli B. Zinc tolerans test pattern in normal and in moderate and severe zinc deficiency states. Indıan J Pediatr 1996; 63:655-8.
28. Onağ A, Taneli B. Measurement of trace elements in Turkish children. Med. J Ege Üniversity 1993;2(3-4): 159-62,
29. Çolakoğlu S, Akkız H, Kılınç Y, Yüregir G. Burgut R. Serum opper and zinc levels in various type of liver diseases. Yüregir GT, Donma O, Kayrın L. ed. Trace elements in health and Disease Çukurova Üniv. Med. Fac. Publ Comp. Adana Turkey 1991 p209-15
30. Erken E, Dikmen N, Ara N, Yüregir G. Serum zinc and copper levels in rheumatoid arthritis. Yüregir GT, Donma O, Kayrın L. ed Trace elements in health and Disease. Çukurova Üniv. Med. Fac. Publ. Comp. Adana Turkey 1991p 227-31
31. Güner G, Yenice S, Kulaksız L, ve ark. Serum Zinc status in carcinoma. Yüregir GT, Donma O, Kayrın L.ed. Trace elements in health and Disease. Çukurova Üniv. Med. Fac. Publ. Comp. Adana Turkey 1991p 389-95.
32. Sharda B. Zinc nutrition in malnutrition(PEM). Yüregir GT, Donma O, Kayrın L.ed. Trace elements in health and Disease. Çukurova Üniv. Med. Fac. Publ. Comp. Adana Turkey 1991p 463-7.
33. Anal Ö, Taneli N, Ören B, Kavukçu S. Self- Monitored zinc Supplementation in Mild, Moderate and severe deficiency states. Abdulla M, Vohora SB, Athar M. ed Trace and Toxic elements in nutrition and health N.K.Muraleedharah for Wiley Eastern Limited New Delhi- INDIA 1995 p 341-4.
34. Torun M, Hacısalihoğlu A, Kır S, ve ark. Serum levels in various lung diseases. Yüregir GT, Donma O, Kayrın L.ed. Trace elements in health and Disease. Çukurova Üniv. Med. Fac. Publ. Comp. Adana Turkey 1991 p 489-96.
35. Doğangün R, Akçıl İE, The relationship between zinc and copper levels and juvenile-rapidly progressive periodontitis.Yüregir GT, Donma O, Kayrın L.ed. Trace elements in health and Disease. Çukurova Üniv. Med. Fac.Publ. Comp Adana Turkey 1991 p 503-9.
36. Atlıhan F, Söylemezoğlu T, Gökçe A,ve ark. Zinc and copper in congestive hearth failure. Yüregir GT, Donma O, Kayrın L. ed. Trace elements in health and Disease. Çukurova Üniv. Med. Fac. Publ. Comp. Adana Turkey 1991 p 511-15.
37. Erken U, Kayrın L, Erken E, Acartürk E. Serum copper, zinc and Magnesium levels in polyester filament and plastic sottle producers. Yüregir GT, Donma O, Kayrın L. Trace elements in health and Disease. Çukurova Üniv. Med. Fac.Publ. Comp Adana Turkey 1991 p 527-32.
38. Kocabaş A, Akçıl İE, Alper D, Gürses H. Serum zinc and copper concentrations in bronchial carcinomas. Yüregir GT, Donma O, Kayrın L. Trace elements in health and Disease. Çukurova Üniv. Med. Fac.Publ. Comp. Adana Turkey 1991p 543-9.
39. Tanyeli A, Kayrın L, Satar M, ve ark.. Serum copper, zinc, and magnesium levels in children with acute myelogenous leukemia. Yüregir GT, Donma O, Kayrın L. Trace elements in health and Disease. Çukurova Üniv. Med. Fac. Publ. Comp. Adana Turkey 1991p 619-21.
40. Akkız H. Çolakoğlu S, Arca N, ve ark. Serum trace elements in patents with malignant diseases. Yüregir GT, Donma O, Kayrın L. ed. Trace elements in health and Disease. Çukurova Üniv. Med. Fac. Publ. Comp. Adana Turkey 1991p 627-9.
41. Acartürk E, Yüregir GT. Changes of copper , zinc and ıron values in acute myocardial infarction. Said M, Rahman MA, D'Silva LA,ed. Elements in health and disease. Hamdard University press Karachi Pakistan 1987 p562-9.
42. Paydas S, Tetiker T, Yüregir GT. Trace element alterations in chronic Hemodialysis, nonhemodialyzed uremic and proteinuric patients. Abdulla M, Vohora SB, Athar M. ed. Trace and Toxic elements in nutrition and health. N.K.Muraleedharah for WileyEastern Limited New Delhi- INDIA 1995 p 118-21.
43. Yüregir GT, Aksoy K, Tuli A. and Özdolap E. Serum Mg, Zn, Cu, Erythrocyte Mg, Zn, and Glucose-6-Phosphate Dehydrogenase. Abdulla M, Vohora SB, Athar M. ed. Trace and Toxic elements in nutrition and health. N.K.Muraleedharah for Wiley Eastern Limited New Delhi- INDIA 1995p 122-8.
44. Özyürek R, Köse G, Taneli N. Serum Zinc and Copper levels in giardiasis. Abdulla M, Vohora SB, Athar M. ed. Trace and Toxic elements in nutrition and health. N.K.Muraleedharah for Wiley Eastern Limited New Delhi- INDIA 1995p 133-7.
45. Anal Ö, Erdem N, Gezer S, Şen A, and Töre R. Zinc depletion in Chronic Giardiasis. Abdulla M, Vohora SB, Athar M. ed. Trace and Toxic elements in nutrition and health. N.K.Muraleedharah for Wiley Eastern Limited New Delhi- INDIA 1995p 141-3.
46. Çavdar AO, Uçkan D, Bahçeci M, Dinçer N, and Yavuz H. Zinc consentrations of blood(plazma, Erythrrocytes) and Hair in Pregnant Turkish Women from different Socio-Economic Groups. Abdulla M, Vohora SB, Athar M. ed. Trace and Toxic elements in nutrition and health N.K.Muraleedharah for Wiley Eastern Limited New Delhi- INDIA 1995p 178-84.
47. Yenigün A, Taneli B, Oksel F. Evaluation of trace elements of human milk and cow milk from Aegean part of Turkey. Abdulla M, Vohora SB, Athar M. ed. Trace and Toxic elements in nutrition and health N.K.Muraleedharah for Wiley Eastern Limited New Delhi- INDIA 1995p 339-40.
48. Onağ A, Oksel F, Vurgun N, Taneli B, İdrar yolu enfeksiyonlarında eser element değerlendirilmesi Cu/Zn oranı Alsancak Dev.Hast. Tıp Dergisi 4(2):43-6,1996.
49. Oksel F, Köksoy H, Baruh H, Taneli B. Steady state relations of plazma zinc to copper and ıron plazma levels in children. Med J Ege Üniversity 6(3-4):57-60,1996.
50. Açkurt F, Löker M. Sağlıklı beslenmede çinkonun yeri ve Türkiye’de çinko yetersizliği. Birinci ulusal çinko kongresi bildiri kitabı Kemal matbaası Adana 1998s.519-25.
51. Çavdar A.O, Bahçeci M, Akar N, et al. Zinc status in Pregnancy and the Occurence of Anencephaly in Turkey. J.Trace Elem. Electrolytes Health Dis. 1988;2(1):9-14.
52. Kılınç Y, Antmen B, Alparslan N, ve ark. Güneydoğu anadoluda ilkokul çocuklarında boy persentilleri, beslenme alışkanlıkları, sosyo ekonomik durum ve çinko profili. Birinci ulusal çinko kongresi bildiri kitabı. Kemal matbaası Adana 1998s.519-25.
53. Arcasoy A, Yıldırmak T, Tunç Ş, ve ark. Marginal çinko eksikliği tanısında serum çinko bağlama kapasitesinin değerlendirilmesi (huzurevi yaşlılarında yapılan bir ön çalışma). Birinci ulusal çinko kongresi bildiri kitabı. Kemal matbaası Adana 1998s.555-8.
54. Yücebilgin G, Tamer L, Pırtı M,ve ark. Fenilketonürik hastalarda serum ve eritrosit çinko , bakır, mağnezyum düzeyleri. Birinci ulusal çinko kongresi bildiri kitabı. Kemal matbaası Adana 1998s.705-7.
55. Soylak M, Saraymen R, Narin İ, Doğan M. Kayseri Bel-Sin bölgesinin serum çinko düzeyleri. Birinci ulusal çinko kongresi bildiri kitabı. Kemal matbaası Adana 1998s.555-8.
56. Kutlu HR, Görgülü M, Baykal L. Rasyon çinko düzeyinin etlik piliçlerin büyüme performansı üzerine etkisi. Birinci ulusal çinko kongresi bildiri kitabı. Kemal matbaası Adana 1998s.671-6.
57. Çulha VK, Fırat MS, Eriş Ş Çetinkaya E, Vidinlisan MS. İnsuline bağımlı diabetes mellitus'da çinko metabolizması ve değişik glisemi dönemlerinin etkisi. Birinci ulusal çinko kongresi bildiri kitabı. Kemal matbaası Adana 1998s.709-14.
58. Koçyiğit A, Erel Ö, Avcı Ş, ve ark. Şark çıbanı hastalarında serum çinko seviyelerinin araştırılması . Birinci ulusal çinko kongresi bildiri kitabı. Kemal matbaası Adana 1998s.729-34.
59. Özdemir S, Dursun Ş, Hamuryudan V, ve ark. Behçet Hastalığında serum Çinko, bakır, ve demir elementleri değişiminin araştırılması. Birinci ulusal çinko kongresi bildiri kitabı. Kemal matbaası Adana 1998s.743-48.
60. Akdoğan M, Koyu A, Delibaş N, Kaleli S. Epilepside serum çinko ve bakır düzeyleri. Birinci ulusal çinko kongresi bildiri kitabı. Kemal matbaası Adana 1998s.749-51.
61. Koçyiğit A, Koç A, Erel Ö, ve ark. Şanlıurfa ili 8-15 yaş okul çouklarında serum çinko düzeyi. Birinci ulusal çinko kongresi bildiri kitabı. Kemal matbaası Adana 1998s.753-60.
62. Dirik E. Olgun N, Taneli N, ve ark. Yenidoğan normal ve düşük doğum ağırlıklı bebeklerde kordon kanı bakır ve çinko düzeyleri. Ege Üniv Tıp Fak Derg. 25(3);1021-25, 1986.
63. Altıntaş G, Acartürk E, AnaratA, ve ark. Idiopatik konjestif kardiyopatide serum ve eritrosit çinko- bakır düzeyleri. Ç,Ü. Tıp Fak.Der.12(2):180-4,1987
64. Tütüncüoğlu S, Çetingül N, Özgür T, Pirhan A. Epileptik olgularda serum manganez, çinko, magnezyum düzeyleri. Ege Üniv. Tıp Fak.Derg. 28(2):569-74,1989.
65. Düzovalı H, Karagözler AA, Tekerekoğlu MS, Emre MH. Mikobakterium tüberkülozis'li olgularda serum çinko ve bakır düzeyi. Ege Tıp Dergisi 2000:39(3), 173-6.
66. Ulutürk S, Özkara Ş, Çakmak F. ve ark. Akciğer kanserli hastalarda serum bakır ve çinko düzeyleri. Solunum hastalıkları Dergisi 1993;4(2): 197-202.
67. Perim K, Çelikten E, Gürbüz D, Büyükşirin M. Astımlı hastalarda serum çinko düzeyi. İzmir Göğüs Hastanesi Dergisi 1993; 7(1):24-6.
68. Marangoz C, Onar MK, Tunalı G, Çelik C. Epileptik hastalarda tedavi öncesi ve sonrası Çinko ve Bakır düzeyleri. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi. 1992; 9(2): 102-7
69. Yenigün A, Taneli B, Kültürsay N. Anne sütü ve serumundaki iz element ilişkisi. Ege Tıp Dergisi 1991; 30(3): 289-91.
70. Anık H, Değertekin H. Hepatik ensefalopatide serum Çinko Düzeyleri. Gastroenteroloji 1996; 7(1Ek) : 82.
71. Akçıl E, Turan E, Kavas-özelçi G, Sarman C, Superoxide dismutase ativity and trace element oncentrations of schızophrenic patients.Uluslararası Fizyolojide eser elementler sempozyumu 9-11Kasım 1993 Antalya özetler kitabı sayfa 25-6
72. Taneli N, Anal Ö, Erdem N, ve ark. Çocuklarda giardianin neden olduğu serbest radikal toplayıcıları yetersizliği. 8. Ulusal Parazitoloji Kongresi bildiri özetleri kitabı 7-10 Eylül 1993 Trabzon
73. Satar M. Kılınç Y. Tanyeli A. ve ark. Plazma and Erythrocyte zinc and Copper levels in premature babies. Yüregir GT. Donna O. Kayrın L. ed. Trace elements in health and Disease.Trace elements in health and disease Çukurova Üniv. Publ. Comp. Adana 1991:447-51.
74. Mir S. Sönmez F. Kabasakal C. Özaar T. Does Serum zinc level have any role ın the response to hepatitis B vaccine in hemodıalyses children? Med J Ege Univ. 7(3-4);63-5,1997.
75. Satar M. Kılınç Y. Tanyeli A. ve ark. The alterations of the plazma and erythrocyte zinc and copper levels in premature babies: Breast and formula fed babies during the first three months of life. Yüregir GT. Donna O. Kayrın L. ed. Trace elements in health and Disease. Çukurova Üniv. Publ. Comp. Adana 1991:433-8
76. Lockitch G,Halstead AC, Quigley G, Wadsworth L, et al: Age and sex specific pediatric reference intervals and correlations for zinc, cupper, selenim, iron, vitamin A and E, and related proteins.Clin Chem 1988;34:1625.(Nelson Textbook of pediatrics 17.th edition Saunders Co. Philadelphia USA. 2004p.2414.) den alınmıştır.
77. Arca N. Erken E. Aksoy K. Serum Copper and Zinc levels n osteoarthritis Yüregir GT. Donna O. Kayrın L. ed.Trace elements in health and Disease. Çukurova Üniv. Publ. Comp. Adana 1991:477-80.
78. Demirtaş M. Arca N. Birand A. Demirci C. Serum copper, zinc and magnesium in various ıschemic heart diseases. Yüregir GT. Donna O. Kayrın L. ed. Trace elements in health and Disease. Çukurova Üniv. Publ. Comp. Adana 1991:481-4.
79. Anderson Shauna C, Susan Cockayne. Clinical Chemistry W. B. Saunders Co, Philadelphia. 1993, p.607.
80. Kılıç İ, Özalp İ, Çoşkun T, ve ark. The effect of Zinc-Supplemented Bread consumption on School Chıldren with Asemptomatic Zinc Deficiency. J Pediatr Gastroenterol Nutr. 1998; 26(2):167-71
81. Beringen Loker G, Uğur M, Yıldız M. A partial supplementation of pasteurized with vitamin C, iron and zinc. Nahrung. 2003; 47(1):17-20.
82. Ulman C, Taneli F, Oksel F, Hakerlerler H. Zinc deficient blight potatoes and their possible relation with neural tube defects. Cell Biochemistry and Function. 2005 ;23: 69-72
83. Orbak R. Çiçek Y, Tezel A, Doğru Y. Effect of zinc treatment in patients with recurrent aphthous stomatitis. Dent Mater J. 2003;22(1):21-9.
84. Koçyiğit A, Gür S, Erel O, Gürel MS. Associations among plazma selenium, zinc, copper, and iron concentretions and immunoregulatory cytokine levels in patients with cutaneous leishmaniasis. Biol Trace Elem Res. 2002; 90(1-3): 47-55.
85. Mahalanabiz D, Lahiri M, Paul D, Gupta S, Gupta A, et al. Randomized, double-blind, placebo – controlled clinic al of the efficacy of treatment with zine or vitamin A in infants and young children with sevene acute lower respiratory infection, Am S. Clin. Nutr, 2004 : 79:430 – 36.
86. Kocatürk PA. Şıklar Z, Kavas GÖ. ve ark. Zinc treatment affects superoxide dismutase activity in growth retardation. Biol Trace Elem Res. 2002; 90(1-3): 39-46.
87. Levenson CW. Zinc regulation of food intake: new insights on the role of neuropeptide Y. Nutr Rev. 2003; 61(7):247-9.
88. Bhatnagar S, Bahl R, Sharma PK, Kumar GT, Saxena SK, Bhan MK, Zine with oral rehydration therapy reduces stool output and duration of diarrhea in hospitalized children : a randomized controlled trial. J Pediatr Gastroenteral Nutr 2004 ; 38 : 34 – 40.