TÜRKİYE-RUSYA İLİŞKİLERİ VE UÇAK KRİZİNİN RUS-TÜRK KAMUOYUNDAKİ YANSILARI

26 Mart 2000 yılında yapılan devlet başkanlığı seçimlerini Vladimir Putin’in kazanmasından sonra Rusya dış politikasında ve güvenlik alanında ABD ve rakip olarak gördükleri ülkelere karşı daha ciddi siyaset uygulanmaya başladı. Putin’in iktidara gelmesiyle birlikte Rusya-Türkiye ilişkilerinde yeni bir dönem başladı, karşılıklı olarak iki ülke arasında üst düzey ziyaretler gerçekleşti. İki ülke arasındaki ilişkileri etkileyen önemli konu genel olarak Ortadoğu, özel olarak ise Suriye problemidir. İki ülke arasında ilişkiler olumlu seyrederken Suriye sınırında SU-24 tipi bir Rus savaş uçağı 24 Kasım 2015 tarihinde Türkiye hava sahasını ihlal etti ve bunun üzerine Türk F-16’ları tarafından angajman kuralları gereğince düşürüldü. Daha sonra Rusya Savunma Bakanlığı tarafından uçağın Türk hava sahasını ihlal etmediğini kanıtlayabilecekleri ile ilgili açıklama yapıldı. Olaylarla ilgili Putin, Rus pilotlarının ve Rus uçağının Türkiye için bir tehdit oluşturmadığını, Rus uçaklarının IŞİD’e karşı operasyon yaptıklarını açıkladı. Cumhurbaşkanı Erdoğan Su-24 uçağının düşürülmesiyle ilgili derin üzüntü hissettiğini vurgulayarak üzüntü mektubunu Putin’e gönderdi ve hayatını kaybeden Rus pilotunun ailesine taziyelerini bildirdi. Ayrıca, mektupta Rusya ile geleneksel dostane münasebetlerin yeniden inşa edilmesini istediğini de vurgulandı. 15 Temmuz 2016 tarihinde Türkiye’de başarısızlıkla sonuçlanan darbe girişimi gerçekleşti. Darbe girişimi sonrasında uçak krizinin arka planında FETÖ terör örgütünün olma ihtimali üzerinde duruldu. Yalnız yargı süreci devam ettiği için durum henüz tam anlamıyla açıklığa kavuşmamıştır.

Anahtar Kelimeler:

Moskova, Ankara

TURKEY-RUSSIA RELATIONS AND THE REFLECTIONS OF THE AIRCRAFT CRISIS ON THE RUSSIAN-TURKISH PUBLIC OPINIONS

After Vladimir Putin was elected President in the presidential election in Russia held on March 26, 2000, Russia began to compete more seriously with the USA in the fields of foreign relations and security. In the course of this competition, one of the regions that Putin attached importance to in the context of his foreign relations and security policy was the Middle East. A new era began in Russia-Turkey relations when Putin came into power and high-level reciprocal visits took place between the two countries. One of the important factors affecting Russia-Turkey relations is the civil war and foreign intervention in Syria. Although Ankara and Moscow exhibit different attitudes towards the Syrian issue, it is understood that the purpose of both countries is to preserve the territorial integrity of Syria and to rebuild the state authority in the country. A SU-24 Russian bomber aircraft violated Turkey's airspace over the Syrian border on November 24, 2015 and in response, it was shot down by Turkish F-16s in accordance with the rules of engagement. Later, the Russian Ministry of Defense declared that they could prove that the aircraft did not violate the Turkish airspace. Regarding the events, Putin stated that Russian pilots and Russian aircrafts did not pose any threats to Turkey and Russian aircrafts carried out operations against ISIS.President Erdoğan sent a letter of sorrow to Putin stressing that he was feeling a deep sorrow about the shoot-down of the Su-24 aircraft and he expressed his condolences to the family of the Russian pilot who lost his life. In addition, it was emphasized in the letter that reestablishment of traditional friendly relations with Russia was desired. On July 15, 2016, a failed coup attempt took place in Turkey. After the coup attempt, the possibility that the terrorist organization FETÖ was responsible for the aircraft crisis was focused on. However, the situation has not yet been fully clarified as the judiciary process continues.

Keywords:

Moscow Ankara, Aircraft Crisis,

PDF

___

1 Nazim Cafersoy (2015), “Rusya neden Suriye’ye müdahale etti?”, EkoAvrasya, Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl 8, Sayı 32,2015/4, ss. 8-12
2 Nazim Cafersoy (2015), “Rusya-Türkiye ilişkilerinde enerji faktörü ve Azerbaycan,” Yeni Türkiye Dergisi, Sayı 76, ss. 57-61. 3 Habibe Özdal (2013), Hasan Selim Özerten, Kerim Has, M. Turgut Demirtepe, “Türkiye-Rusya İlişkileri, Rekabetten Çok Yönlü İşbirliğine”, USAK Avrasya Araştırmaları Merkezi, USAK Rapor No:13-06, Temmuz, 2013.
4 David M. Kotz, Fred Weir (2012), Gorbaçov’dan Putin’e Rusya’nın Yolu, İstanbul, çev. Cemile Çakır.
5 Elnur Hasan Mikail (2007), Yeni Çarlar ve Rus Dış Politikası, Konya.
6 “ВИЗИТ В ТУРЦИЮ” http://www.golosarmenii.am/ru/¬19985/home/3537/
7 Armenia Today: “Отношения России и Турции приобрели медовый характер”, http://www.armtoday.info/default.asp?Lang=_Ru&New-sID=25716&SectionID=0&RegionID=0&Date=05/13/2010&PagePosition=1, 12.05.2010
8 Referans“Россия и Армения подписали соглашение о создании объединенной системы ПВО”, http://www.rbc.ru/rbcfreenews/¬567aa23a9a7947c0ad
9 Ali Asker, “Medvedev’in Ankara Ziyareti”, https://www.a-cademia.edu/3246648/Medvedevin_Ankara_Ziyareti
10 Bakan Yıldız: ‘Patriot füzeleri Rusya- Türkiye ilişkilerini bozmaz.’ http://www.odatv.com/n.php?n=bakan-yildizpatriot-fuzeleri-rusya-turkiye-iliskilerini-bozmaz.-2311121200, 23.11.2012
11 Davutoğlu: Genelkurmay, Rus uçağını düşüren pilotun FETÖ'cü olmadığını iletti, https://tr.sputniknews.com/turkiye/201¬701121026737564-davutoglu-darbe-komisyonu-gulen-erdogan-talimat/, 19.02.2018.
12 Ruslan Rehimov ve Bayram Altuğ, 'Rusya'nın bu hareketi NATO'ya ve Türkiye'ye karşı bir hamle', http://aa.com.tr/tr/dunya/rusyanin-bu-hareketi-natoya-ve-turkiyeye-karsi-bir-hamle/476221, 21.01.2016.
13 "Коммерсант": крушение Су-24 спровоцирует острый кризис между Россией и НАТО, http://klops.ru/news/politika/¬121257-kommersant-krushenie-su-24-sprovotsiruet-ostryy-krizis-mezhdu-rossiey-i-nato
14 Sınırda Düşürülen Rus Uçağı ve Sonrasında Yaşanan Tüm Gelişmeler, http://onedio.com/haber/sinirda-dusurulen-rus-ucagi-ve-sonrasinda-yasanan-tum-gelismeler-629611
15 Таким образом Россия сможет пресечь агрессивные силы Турции, помочь Армении и Греции, считает лидер ЛДПР, https://regnum.ru/news/polit/2020544.html
16 Путин: атака Турции на Су-24 - это "удар в спину" РФ, он будет иметь серьезные последствия, http://tass.ru/politika/2467403i 21.01.2016.
17 Rus jetinin düşürülmesinin ardından Moskova 24 saatte hangi kararları aldı, http://www.bbc.com/turkce/haberler/2015/11/151125_r¬usya_24_saat_ne_yapti, 21.01.2016.
18 Putin: Türkiye pişman olacak, http://www.bbc.com/turkce/¬haberler/2015/12/151203_putin_turkiye, 21.01.2016.
19 Dışişleri Sözcüsü Tanju Bilgiç'ten Rusya'ya cevap, http://www.hurriyet.com.tr/disisleri-sozcusu-tanju-bilgicten-rusyaya-cevap-40027757, 16.12.2015.
20 http://www.milliyet.com.tr/rusya-turkiye-nin-talebine-iliskin-olarak-nato-ile-gorusecegiz/dunya/dunyadetay/23.11.2012/1631¬679/default.htm, 23.11.2012.
21 http://www.milliyet.com.tr/sok-turk-isadamlari-rusya-da/ekonomi/detay/2154105/default.htm, 21.01.2016.
22 http://www.ntv.com.tr/turkiye/rus-savas-ucagi-siniri-ihlal-etti-turk-f-16lar-dusurdu,_mP74HrTmEe3cc8qXBIqrA?_ref=infinite, 21.01.2016.
23 http://www.rg.ru/2015/11/25/midrf-site-anons.html, 21.01.2016.
24 http://www.rusyaofisi.com/aralikputinziyaret.htm
25 “DAEŞ'ten Petrol Alacak Kadar Haysiyetsiz Değiliz,” http://www.tccb.gov.tr/haberler/410/36140/rusya-petrol-iftirasini-ispatlasin-ben-bu-makamda-durmam.html, 21.01.2016.
26 http://www.tccb.gov.tr/haberler/410/38615/uluslararasi-toplum-terorun-gercek-yuzunu-gormek-istemiyor.html, 21.01.2016.
27 http://www.turkey.mid.ru/text_t79.html, 21.01.2016.
28 https://slon.ru/posts/60215, 21.01.2016.
29 https://www.kp.ru/daily/26555/3572327/, 19.02.2018.
30 15 Temmuz Darbe Girişimi ve Milletin Zaferi, https://www.tccb.gov.tr/assets/dosya/15Temmuz/15temmuz_tr.pdf
31 İbrahim Kalın, “Putin’in ziyareti ve Türkiye-Rusya İlişkileri”, http://www.sabah.com.tr/yazarlar/ibrahim__kalin/2014/12/04/putinin-ziyareti-ve-turkiyerusya-iliskileri
32 İlyas Kemaloğlu, 15 Temmuz Darbe Girişimi’nin Rusya’daki Yansımaları, 15 Temmuz Darbe Girişimi’nin İslam Coğrafyasında Yansımaları Konferansı, 24-26 Ağustos, Kütahya, http://birimler.dpu.-edu.tr/app/views/panel/ckfinder/userfiles/145/files/_LYAS_KEMALOGLU_TR.pdf, 18 Şubat 2018.
33 Merve Suna Özel, “Suriye krizi sürecinde Rusya-Türkiye ilişkisinde uçaklar-jetler-sorunlar”, http://www.21yyte.org/tr/arastir¬ma/rusya/2015/12/04/8354/suriye-krizi-surecinde-rusya-turkiye-iliskisinde-ucaklar-jetler-sorunlar, 04.12.2015.
34 NATO'dan Rusya’ya ‘Patriot’ açıklaması, http://haber.mynet.¬com/natodan-rusyaya-patriot-aciklamasi-663730-dunya/, 24 Kasım 2012.
35 Qafsam Strateji Araştırmalar Merkezi, Araz Aslanlı ile yapılan röportaj, http://qafsam.org/page/519/az, 21.01.2016.
36 ROSE, Richard & MUNRO, Neil; Elections without Order. Russia’s Challenge to Vladimir Putin, Cambridge University Press, http://www.cambridge.org, Cambridge, UK, 2002, s. 78.
37 Rus Uçağı FETÖ’nün Talimatıyla mı düşürüldü, Erdoğan Cevap Verdi, https://www.haberler.com/rus-ucagi-feto-nun-talimati¬yla-mi-dusuruldu-8630581-haberi/, 19.02.2018.
38 Давутоглу: сбивший российский Су-24 турецкий пилот не был связан с Гюленом, https://ria.ru/world/20170112/148555¬8501.html, 19.02.2018.
39 Директор НОФ «Нораванк» Гагик Арутюнян комментирует визит Дмитрия Медведева в Турцию 12 Мая 2010, http://www.noravank.am/ru/?page=news&nid=2492
40 Жириновский предложил нанести ядерный удар по Турции, http://www.armtoday.info/default.asp?Lang=_Ru&NewsI¬D=138952, 27.11.2015. 41 Законопроект об уголовном наказании за отрицание геноцида армян внесен в ГД, http://regnum.ru/news/polit/¬2020528.html
42 Кремль прокомментировал крушение Су-24 в Сирии, https://slon.ru/posts/60213
43 Кремль: если НАТО поддержит Турцию, мы захватим… Прибалтику, http://pressafoto.ru/nato-turki-litva, ЯНВАРЬ 4, 2016
44 Лавров: Москва не планирует воевать с Турцией, но серьезно переоценит отношения с Анкарой, http://www.pan¬armenian.net/rus/news/201247/
45 Минобороны Армении о возможности размещения российских С-400 в республике: «Ничего нельзя исключать», http://www.panarmenian.net/rus/news/128443/,19 октября 2012.
46 На сирийско-турецкой границе сбит российский Су-24, http://www.kommersant.ru/doc/2861241.
47 Нарышкин: Россия имеет право на военный ответ на намеренное убийство российских солдат Турцией, http://www.¬panarmenian.net/rus/news/201381/
48 Акоп Бадалян, Путин уговаривает Турцию, http://www.lra¬gir.am/index/rus/-0/comments/view/46276, 12 Января 2016.
49 Размещение в Армении направленных против Турции российских С-400 вполне возможно и логично, http://www.panar¬menian.net/rus/news/128396/,19 октября 2012.
50 Россия и Турция в XXI веке должны действовать сообща: Сергей Марков, www.regnum.ru/news/fd-abroad/armenia/1462362.¬html, 01.11.2011.
51 Россия призвала Турцию выплатить компенсацию за Су-24, http://www.lragir.am/index/rus/0/right/view/45899,16.12. 2015.
52 Россия призывает власти Турции прекратить истребление мирного населения в курдских районах, http://www.armtoday.¬info/default.asp?Lang=_Ru&NewsID=141158, 21.01.2016.
53Рубен МАРГАРЯН, СМИ: Россия нацелила ракеты C-400 против Турции, www.regnum.ru/news/fd-abroad/armenia/158388¬4.html, 19.10.2012
54 Спикер парламента Ирана о сбитом Су-24: Это была большая ошибка Турции, поддержка Обамы – еще большая ошибка, http://www.panarmenian.net/rus/news/201285/
55 Стратегическое партнерство между Турцией и Россией невозможно - российский эксперт www.regnum.ru/news/fd-abroad/armenia/1399327.html, 27.04.2011
56 Турецкие военные показали траекторию полета Су-24, https://slon.ru/posts/60215
57 Турция не собирается возмещать России ущерб за сбитый Су-24: Этот вопрос даже не обсуждается, http://w.panarmenian.¬net/rus/news/202436/, 16.12.2015.
58 Турция сбила российский самолет, чтобы защитить нефтяные интересы сына Эрдогана, http://www.panarmenian.¬net/rus/news/201352/
59 Эрдоган извинился перед родственниками пилота за сбитый Су-24, http://www.dw.com/ru/, 19.02.2018.