ÇİN HALK CUMHURİYETİ MERKEZLİ TAYVAN, TİBET VE DOĞU TÜRKİSTAN SORUNUNUN AMERİKA-ÇİN İLİŞKİLERİNE YANSIMASI

İki kutuplu dünya düzeninin sona ermesiyle uluslararası sistem, değişim ve dönüşüm sürecine girmiştir. Bu noktada başlangıçta Amerika Birleşik Devletleri (ABD) liderliğinde tek kutuplaşma eğilimi gösteren uluslararası sistem, zaman içerisinde çok kutuplu bir yapıya evrilmeye başlamıştır. Bu çok kutuplu yapı içerisinde Çin Halk Cumhuriyeti’nin (ÇHC) “Yükselen Bir Güce” dönüştüğü görülmektedir. Pekin’in “Yükselen Bir Güce” dönüşmesiyle beraber ABD ve ÇHC ilişkileri uluslararası gündemi meşgul etmeye başlamıştır. Diğer taraftan, Deng Xiaoping döneminden itibaren takip edilen “Dışa Açılma” politikasıyla günümüzde ABD’den sonraki en önemli ekonomik güç olan ÇHC, her ne kadar küresel sistemin yükselen gücü olsa da kendi içerisinde bazı sorunlar yaşamaktadır. Bu bağlamda makalede ÇHC merkezli yaşanan Tayvan, Tibet ve Doğu Türkistan sorunu, Amerika ve Çin arasındaki ilişkiler bağlamında analiz edilmektedir. Bu yönde bir çalışmanın oluşturulmasındaki temel amaç ise Pekin’in kendi iç sorunları karşısında ABD’nin ne yönde bir politika takip ettiğini ve bu üç sorun karşısında ikili ilişkilerin ne şekilde konumlandığını incelemektir

Anahtar Kelimeler:

Tayvan Sorunu, Tibet Sorunu, Doğu Türkistan Sorunu, ABD ÇHC İlişkileri

REFLECTION OF THE PEOPLE’S REPUBLIC OF CHINA BASED TAIWAN, TIBET AND EAST TURKISTAN PROBLEMS TO THE AMERICAN-CHINA RELATIONS

The international system has entered a process of change and transformation with the end of the bipolar world order. At this point, the international system, which initially showed a tendency to unipolarity under the leadership of the United States of America (USA), has gradually evolved into a multi-polar structure over time. It is seen that the People's Republic of China (PRC) has turned into a “A Rising Power” in this multipolar structure. US and PRC relations have begun to occupy the international agenda with Beijing transforming into “A Rising Power”. On the other hand, with the Outward Opening policy followed from the Deng Xiaoping period, the PRC, the most important economic power after the US today, has some problems within itself although it is the rising power of the global system. In this context, the article analyses Taiwan, Tibet and East Turkestan problems in the context of the relations between U.S. and China. The main purpose of this article is to examine US policies towards China’s three leading domestic problems, and how U.S. – China relations bilateral relations evolve within the framework of these problems.

Keywords:

Taiwan Problem, Tibet Issue,

PDF

___

Adıbelli, B. (2009). Pax Sinica: Çin’in Dünya Düzeni, İstanbul, IQ Kültür Sanat Yayıncılık.
Akçadağ, E. (2010a). “ Çin ile Amerika Arasında Var Olmaya Çalışan Bir Ada: Tayvan”, http://www.bilgesam.org/incele/864/-cin-ile-amerika-arasinda-var-olmaya-calisan-bir-ada--tayvan/, (02.03.2015).
Akçadağ, E. (2010b). “ Yükselen Güç Çin’in Dünden Bugüne Dış Politika Analizi”, http://www.bilgesam.org/incele/865/-yukselen-guc-cin%E2%80%99in-dunden-bugune-dis-politika-analizi/, (17.12.2015).
Amanov, Ş. (2006). “ABD’nin İnsan Hakları Politikası ve Çin: Doğu Türkistan Örneği”, Avrasya Dosyası, C.12, S.1, ss.67-98.
Brzezinski, Z. ve Mearsheimer, J. (2010). “ Çin’in Yükselişi ABD İçin Bir Tehdit mi?”, Çev. Ertuğrul Aydın, http://www.dunyabulteni.net/tarih-ve-toplum-konusmalari/132531/cinin-yukselisi-abd-icin-tehdit-mi, (08.12.2017).
Chen, Q. (2005). “Çin’in Yeni Güvenlik Anlayışı ve Politikası”, Geleceğin Süper Gücü Çin, (Edt:Atilla Sandıklı ve İlhan Güllü), İstanbul, Tasam Yayınları, ss.55-64.
Chiao, T. L. (t.y.). “ The United States’ Tibet Policy under George W. Bush Administration (2001-2004)”, Journal on Monholian and Tibetian Current Situation, C.17, S.5, ss.50-67.
China Daily. (2005). “ Xinjiang Plants to be China’s Top Oil Prodecer”, 2005, http://www.chinadaily.com.cn/english/doc/2005-06/13/content_451059.htm, (07.01.2015).
Constitution of the People’s Republic of China. (1982). http://www.hkhrm.org.hk/english/law/const01.html, (14.12.2015).
Çolak, F. (2009). Değişen Jeopolitiği Bağlamında Çin’in Güvenlik Politikaları, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
Çolakoğlu, S. (2009). Uluslararası İlişkilerde KuzeyDoğu Asya, Ankara, USAK Yayınları.
Dağcı, K. ve Keskin, M. (2013). “ Çin’in Doğu Türkistan Politikası ve Azınlık Hakları Bağlamında Hak İhlalleri”, Barış Araştırmaları ve Çatışma Çözümleri Dergisi, C.1, S.2, ss.11-29.
Demirtepe, T. (2011). “Çin’in Yumuşak Karnı: Doğu Türkistan”, http://www.usakanalist.com/detail.php?id=416, (01.08.2015).
Deutsche Welle. (2010). “ Çin ile ABD Arasında Tayvan Gerilimi”, http://www.dw.com/tr/çin-ile-abd-arasında-tayvan-gerilimi/a-5197603, (13.12.2015).
Dingli, S. (2003). “ China’s Evoluation of the Adjustment to US Security Policy since September 11, 2001”, Defense and Security Analysis, C.19, S.4, ss.319-326.
Dumbaugh, K. ve Sullivan, M. (2005). “ China’s Growing Interest in Latin America”, http://www.au.af.mil/au/awc/awcgate/crs/rs22119.pdf, (15.08.2015).
Economy, E. (2013). “ China’s Xinjiang Problem”, https://www.cfr.org/blog/chinas-xinjiang-problem, (04.12.2017).
Ekrem, E. (2010a). “ Çin-Tibet Görüşmeleri ve Yaşanması Muhtemel Çıkmazlar”, http://www.sde.org.tr/tr/authordetail/cin-tibet-gorusmeleri-ve-yasanmasi-muhtemel-cikmazlar/142, (22.12.2015).
Ekrem, E. (2010b) “ABD-Çin İlişkileri Analizi: Çin Rakip mi Ortak mı?”, http://www.sde.org.tr/tr/authordetail/abd-cin-iliskileri-analizi-cin-rakip-mi-ortak-mi/123, (02.03.2015).
Ersoy, E. (2007). “ The US Strategy of China Under the Bush Administration (2001-2008)”, Uluslararası Hukuk ve Politika, C.3, S.12, ss.137-162.
Fidan, G. (2010). “ Pekin’in Yüksek Rakımlı Sorunu: Tibet”, 21. Yüzyıl, S.21, ss.79-86.
Friedman, G. (2016). “ Trump, Taiwan and an Uproar”, https:/www.geopoliticalfutures.com, (02.10.2017).
Gladkyy, O. (2003). “ American Foreign Policy and US Relations with Russia and China After 11 September”, World Affairs, C.166, S.1, ss.3-23.
Godbole, A. ve Goud, A. (2012). “ China’s Xinjiang Problem: The 2009 Riots and Its Aftermath”, https://www.files.ethz.ch/isn/144068/IB_Xinjiang.pdf, (02.08.2015).
Gürkan, G. (2008). “ Tibet Sorunu ve Uluslararası Sistem”, http://www.bilgesam.org/ incele/872/-tibet-sorunu-ve-uluslararasi-sistem/#.VdBOaFs5hc4, (22.12.2015).
Hunt, K. ve Rivers, M. (2015). “Xianjiang Violence:Does China Have a Terror Problem?”, http://edition.cnn.com/2015/12/02/asia/china-xinjiang-uyghurs/index.html, (07.12.2017).
International Campaign for Tibet. (2003). “ Presiden Bush Welcomes the Dalai Lama to the White House for Second Time, Reiterates Strong Support”, https://www.savetibet.org/president-bush-welcomes-the-dalai-lama-to-the-white-house-for-second-time-reiterates-strong-support/, (25.12.2015).
İnsani Yardım Vakfı. (t.y.) “Doğu Türkistan Özet Rapor”, http://www.ihh.org.tr/tr/main/publications/rapor/4/dogu-turkistan-ozet-raporu/93, (02.08.2015).
Kan, S. ve Morrison W. (2014). “ US-Taiwan Relationship: Overview of Policy Issues”, Congressional Research Service, https://fas.org/sgp/crs/row/R41952.pdf, (25.11.2017).
Köksoy, F. (2016). ABD-ÇHC İlişkileri: George W. Bush Dönemi (2000-2008), Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
Mearsheimer, J. (2014). “ Taiwan’s Dire Straits”, The National Interests, ss.29-39.
Oğan, S. (2009). “Doğu Türkistan’da Yaşanan Olayların Sebepleri ve Sonuçları”, http://www.turksam.org/tr/makale-detay/187-dogu-turkistan-da-yasanan-olaylarin-sebebi-ve-sonuclari, (03.08.2015).
Özay, M. (2016). “ABD-Tayvan İlişkilerinde Statüko Değişiyor mu?”, http://aa.com.tr/tr/analiz-haber/abd-tayvan-iliskilerinde-statuko-degisiyor-mu/702649, (28.11.2017).
Öztuna, M. (t.y.) “ABD-Çin İlişkilerinin Kırılma Noktası: Tayvan”, http://www.anlayis.net/makaleGoster.aspx?makaleid=3604, (12.12.2015).
Richardson, G. (2010). “ The China Threat: Myths, Realities and Implications for US Foreign Policy”, http://www.cips-cepi.ca/wp-content/uploads/2011/10/Richardson.pdf, (07.12.2017).
Rogin, J. (2017). “ The Dalai Lama Speaks on Trump and ‘America First’”, https://www.washingtonpost.com/news/josh-rogin/wp/2017/10/11/the-dalai-lama-speaks-on-trump-and-america-first/?utm_term=.139083110968, (02.12.2017).
Saldon, T. (2017). “ His Holiness the Dalai Lama and Former US President Barack Obama Meet in Delhi, Call for Action for World Peace”, http://tibet.net/2017/12/his-holiness-the-dalai-lama-and-former-us-president-barack-obama-meet-in-delhi-call-for-action-for-world-peace/, (01.12.2017).
Shulong, C. (1996). “ National Unity, Sovereignty and Territorial Integrity”, The China Journal, S.36, ss.98-102.
Siren&Gewang. (1997). The 14th Dalai Lama, https://books.google.com.tr/ books?id=T5txTXG7S80C&pg=PP3&lpg=PP3&dq=The+14.+Dalai+Lama+siren+and&source=bl&ots=-7yknFDJlk&sig=jhRUeCL-SJOV8HzkaEtBK9lfQHY&hl=tr&sa=X&ved=0CCIQ6AEwAWoVChMIzpLi39itxwIVR30aCh1w6QRV#v=onepage&q=The%2014.%20Dalai%20Lama%20siren%20and&f=false, (22.12.2015).
Sutter, R. (2006). “ The Taiwan Problem in the Second George W. Bush Administration-US Officals’ Views and Their Implications for US Policy”, Journal of Contemporary China, C.15, S.48, ss.417-441.
Şen, F. (2009). “ Çin’in Sincan-Doğu Türkistan Sorunu: Dünü, Bugünü, Geleceği”, Ortadoğu Analiz, C.1, S.7-8, ss.124-134.
Weissmann, M. (2015). “ Chinese Foreign Policy in a Global Perspective: A Responsible Reformer ‘ Striving for Achievement’”, JCIR,C.3, S.1, ss.151-166.
White Paper. (1992), http://www.china-un.org/eng/gyzg/xizang/t418894.htm, (23.12.2015).
Whiting, A. (1996). “The PLA and China’s Threat Perceptions”, China Quarterly, S.146, ss.596-615.
Wolfe, A. (2004). “ Freeing Uighur Detainees from US Custody may be Impossible”, http://www.asiantribune.com/news/2004/11/04/freeing-uighur-detainees-us-custody-may-be-impossible, (01.08.2015).
Yalçınkaya, A. (2009). “ ABD, Tibet ve Tayvan’ın Aksine Uygurlara Niçin Destek Olmaz”, http://www.turkishnews.com/tr/content/2009/07/22/abd-tibet-ve-tayvanin-aksine-uygurlara-nicin-destek-olmaz/, (02.08.2015).
Yang, J. (2002). “The Bush Administration’s Taiwan Policy: Evolution and Trends”, American Foreign Policy Interests, S.24, ss.147-151.