Türkiye’de Kademeler Arası Geçiş: Dünü-Bugünü ve Bir Model Önerisi

Öz Geçmişten günümüze Türkiye’de ortaöğretim ve yükseköğretim kademelerine geçiş sorun olagelmiştir. İlk kez 1955 yılında ortaöğretime geçişte maarif kolejleri için sınavla seçme yapılmıştır. Aynı yıl aday sayılarının kontenjan sayılarını aşması nedeniyle yükseköğretimde de seçme yapılması ihtiyacı ortaya çıkmış, ancak 1958 yılında sınavla seçme yapılmaya başlanmıştır. Başlangıcından beri hem ortaöğretim hem de yükseköğretim kademesine geçişte uygulanan pek çok farklı model köklü ve kalıcı olmaktan çok, ortaya çıkan bir sorunu çözmek için yapılan düzenlemelerden ibaret kalmıştır. Bu durum okul ve müfredatın işlevsizleşmesi; okul dışı sınav hazırlık kaynaklarına yönelme; liseler arası kalite farklılıklarının artması; sınavların yarattığı stres ve baskı; sadece sınav puanına göre okul, bölüm, alan seçilmesi gibi başlıca yan etkiler ortaya çıkmıştır. Yarım asırı aşan deneyimi ve Türkiye gerçeklerini dikkate alan köklü bir modelle kalıcı ve verimli bir kademeler arası geçiş sağlanması olanaklıdır. Bu çalışmada; okul tür ve kalite farklılıklarını azaltan, merkezi sınavların önünde yığılmaları engelleyen, tüm kesimler üzerindeki sınav stresini en aza indirgeyen, okulu ve okul öğrenmelerini değerli ve işlevsel hale getiren, adil, tüm kademe ve sınıflarda yatay ve dikey geçişlere olanak tanıyan, öğrenci kişilik özelliklerini dikkate alan, üst yetenek grubunu seçebilen bütünleşik bir model önerilmiştir. Anahtar kelimeler: Kademeler Arası Geçiş, Ortaöğretime geçiş, Yükseköğretime geçiş, Seçme sınavı, Öğrenci seçme, Öğrenci yerleştirmeAbstractIn Turkey, transition to secondary and higher education levels in education has always constituted a problem. The first exam for transition to secondary education was given in 1955 to select students for Turkish Colleges of Education (Maarif Kolejleri). In the same year, the fact that the number of applicants exceeded the number of available places for students brought about a need for a selection exam in higher education as well; however, it was not until 1958 that the first exams were held to select students. Since its very beginnings, various models employed in transition to both secondary and higher education levels have turned out to be arrangements made in order to solve problems that emerge rather than being deep-rooted and permanent. This led to such side effects as nonfunctioning of the school and curriculum; turning to exam preparation resources outside the school; increases in the quality differences among high schools; stress and pressure generated by exams; and choosing schools, majors or fields depending solely on the exam score. With a deep-rooted model which considers the realities of Turkey and over a century’s of experience, it is possible to provide passing among levels efficiently and permanently. The present study recommends a fair and integrated model which can decrease differences among school types and qualities, prevent accumulations before nation-wide exams, minimize exam stress on all sections, make the school and teachers valuable and functional, allow for vertical and horizontal transitions at all levels and grades, take personal qualities of students into consideration and select superior-ability groups. Key words: Passing among Levels of Education, Transition to Secondary Education, Transition to Higher Education, Selection Exam, Student Selection, Student placement

Anahtar Kelimeler:

Kademeler Arası Geçiş, Ortaöğretime geçiş, Yükseköğretime geçiş, Seçme sınavı, Öğrenci seçme, Öğrenci yerleştirme

PDF

___

Arslan, M. (2004). Eğitim Sistemimizin Kapanmayan Yarası-Yükseköğretime Geçiş. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 16(37-51). Dünya Bankası. (2011). Türkiye'de Temel Eğitimde Kalite ve Eşitliğin Geliştirilemsi: Zorluklar ve Seçenekler. TRapor No 54131-TR. Washington, DC: Dünya Bankası İnsani Kalkınma Departmanı Avrupa ve Orta Asya Bölgesi.
Eğitim Reformu Girişimi. (2013). Yeni Ortaöğretime Geçiş Sistemi ÜZerine Değerlendirmeler. İstanbul: Eğitim Reformu Girişimi. Elçi, Y., Süzme, P. S., Yıldız, R., Canbolat, Y., & Çelik , O. (2016). Ortaöğretim İzleme ve Değerlendirme Raporu (Editör:Hacı Ali Okur). Ankara: Milli Eğitim BAkanlığı Ortaöğretim Genel Müdürlüğü.
Görmez, M., & Coşkun, İ. (2015). 1. Yılında Temel Eğitimden Ortaöğretime Geçiş Reformunun Değerlendirilmesi. Sayı 114. Ankara: SETA Analiz.
Günay, D., & Gür, B. S. (2009). Dünyada üniversiteye giriş sistemleri ve ÖSS. Türkiye’nin 2023 Vizyonunda Üniversiteye Giriş Sistemi Kongresi. (Editör: İ. Bircan) (s. 234-243). Ankara: Atılım Üniversitesi.
Gür, B. S., Çelik, Z., & Coşkun, İ. (2013). Türkiye'de Ortaöğretimin Geleceği: Hiyerarşi mi, Eşitlik mi? Ankara: SETA Analiz.
Güven, İ. (2010). Türk Eğitim Tarihi. Ankara: Naturel.
Kasapçopur, A., Çakır, M., Norşenli, F., & Halay, D. (2010). Ortaöğretime Geçiş Sisteminde SBS ve Yeni Bir Model. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı Teftiş Kurulu BAşkanlığı.
MEB. (2016). Milli Eğitim İstatistikleri:Örgün Eğitim 2016/'17. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı, Strateji Geliştirme Başkanlığı, Resmi İstatistik Programı.
Milli Eğitim Bakanlığı. (2016). 2016-2017 Öğretim Yılı Ortak Sınavlar e-Klavuzu. Milli Eğitim Bakanlığı: http://www.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2016_10/07062150_20162017retimylortaksnavlareklavuzu.pdf, 15.11.2017 tarihinde adresinden alındı
Milli Eğitim Bakanlığı Strateji Geliştirme Başkanlığı. (2010). Milli Eğitim İstatistikleri: Örgün Eğitim 2010-2011. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı.
ÖSYM. (1999). 1999 ÖSS Klavuzu: Ortaöğretim Başarı Puanı. www.osym.gov.tr: http://www.osym.gov.tr/TR,2545/ortaogretim-basari-puan.html, 19.11.2017 tarihinde adresinden alındı
ÖSYM. (2003). 2003-ÖSS Öğrenci Seçme Sınavı Puan Hesaplamaları ile İlgili Değişiklikler Basın Duyurusu. www.osym.gov.tr: http://www.osym.gov.tr/TR,2200/2003-oss-ogrenci-secme-sinavi-puan-hesaplamalari-ile-ilgili-degisiklikler-basin-duyurusu.html; 19,11.2017 tarihinde adresinden alındı
ÖSYM. (2017). 2017 Öğrenci Seçme ve Yerleştirme Sistemi (ÖSYS) Klavuzu. www.osym.gov.tr: http://dokuman.osym.gov.tr/pdfdokuman/2017/OSYS/LYS/KILAVUZ_18042017.pdf, 16.11.2017 tarihinde adresinden alındı
ÖSYM. (2017, Kasım 15). ÖSYM Tarihsel Gelişme. Ölçme, Seçme ve Yerleştirme Merkezi Başkanlığı: http://www.osym.gov.tr/TR,8530/tarihsel-gelisme.html adresinden alındı
Özgüven, E. (1972). Türkiye'de Üniversiteye Girişle İlgili Uygulamalar. Araştırma Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Felsefe Bölümü Dergisi, 10(179-198).
Özoğlu, M., Yıldız , R., & Canbolat, Y. (2013). Ortaöğretimi İzleme ve Değerlendirme Raporu 2013 (Editör: Serdar Polat). Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı, Ortaöğretim Genel Müdürlüğü.
Resmi Gazete. (1973, 7 7). Üniversiteler Kanunu. T.C. Resmi Gazete, s. 582-611.
Türk Eğitim Derneği. (2010). Ortaöğretime ve Yükseköğretime Geçiş Sistemi ÖZet Raporu. Ankara: Türk Eğitim Derneği.
Yeşilyaprak, B. (2011). Mesleki Rehberlik ve Kariyer Danışmanlığında Paradigma Değişimi ve Türkiye Açısından Sonuçlar: Geçmişten Geleceğe Yönelik Bir Değerlendirme. Educational Sciences: Theory & Practice, 11(4), 5-26.
Yükseköğretim Kurulu. (1999). Yükseköğretime Giriş Sınavı: Geçmiş Yıllarla Karşılaştırma ve Değerlendirme. Ankara: Yükseköğretim Kurulu.
Yükseköğretim Kurulu. (2007). Türkiye'nin Yükseköğretim Stratejisi. Ankara: Meteksan AŞ.
Yükseköğretim Kurumu. (2017, 11 17). Yükseköğretim Kurumları Sınavı Hakkında Genel Bilgi. www.yok.gov.tr: http://www.yok.gov.tr/documents/10279/36772609/Yuksekogretim_Kurumlari_Sinavi_Hakk%C4%B1nda_Genel_Bilgi.pdf adresinden alındı