Örgütsel Adaletin Örgütsel Vatandaşlık Davranışına Etkisinde İş Tatmininin Aracı Rolü

Araştırmanın temel amacı, Kars ilindeki hastanelerde çalışan hemşirelerin örgütsel adalet algıları, iş tatminleri ve örgütsel vatandaşlık davranışlarının düzeyini ve birbirleri ile olan ilişkilerini inceleyerek iş tatmininin bu ilişkideki aracı rolünü analiz etmektir. Ayrıca hemşirelerin cinsiyet, yaş, eğitim, nöbet tutma ve kıdem durumlarına göre bu değişkenlerin farklılık gösterip göstermediği de incelenmiştir. Araştırma açıklayıcı nitelikte tasarlanmıştır ve veri toplama yöntemi ankettir. Kolayda örnekleme yoluyla 147 örneğe ulaşılmıştır. Araştırmanın bulgularına göre, süreç adaletinin örgütle ilgili örgütsel vatandaşlık davranışı üzerindeki etkisinde iş tatminin tam aracı rolü varken, etkileşim adaletinin kişiyle ilgili örgütsel vatandaşlık davranışı ve örgütle ilgili örgütsel vatandaşlık davranışı üzerindeki etkisinde iş tatmininin tam aracı rolü vardır. Ayrıca cinsiyet, yaş, eğitim ve nöbet tutma duruma göre değişkenler anlamlı farklılık göstermemişken sadece kıdeme göre dağıtım, süreç ve etkileşim adaleti ile iş tatmini düzeyi farklılık göstermiştir. 1 yıldan daha az kıdemli olanlar diğerlerine göre daha yüksek düzeyde adalet algısı ve iş tatmini hissettiklerini belirtmişlerdir

Anahtar Kelimeler:

Örgütsel adalet, iş tatmini, örgütsel vatandaşlık davranışı, aracı rol, yapısal eşitlik modellemesi

The Mediating Role of Job Satisfaction in The Effect of Organizational Justice on The Organizational Citizenship Behavior

Main objective of the study was to examine the levels and relations of organizational justice perceptions, job satisfactions and organizational citizenship behaviors of nurses working in hospitals in the province of Kars and to analyze the mediator role of job satisfaction in this relation. Besides, the study also investigated whether these variables differed according to the gender, age, education, watch and seniority of nurses or not. The study was designed in an explanatory quality and questionnaire was used as the data collection method. 147 samples were reached by means of convenience sampling. According to findings of the study, job satisfaction had a full mediator role on the effect of process justice on organizational citizenship behavior regarding the organization and had a full mediator role on the effect of interactional justice on organizational citizenship behavior regarding the individual and organizational citizenship behavior regarding the organization. Furthermore, while the variables of gender, age, education and watch showed no significant difference, only the distribution by seniority, process and interactional justice and level of job satisfaction showed a difference. Individuals with a seniority of less than 1 year stated that they felt higher level of justice perception and job satisfaction compared to others

Keywords:

Organizational justice, job satisfaction, organization citizenship behavior, mediating role, structural equality modeling,

PDF

___

Acker, G.M. (2004) “The Effects of Organizational Conditions on Job Satisfaction and Intention to Role of Justice in Organizations: A Meta-Analysis” Leave Among Social Workers in Mental Health Care” Organizational Behavior and Human Decision Processes, Community Mental Health Journal, 40(1): 65-73.
Adams, J.S. (1965) “Inequity in Social Exchange”, Berkowitz, L (eds.) Advances in Experimental Social Psychology, New York, Academic Press.
Alexander, P. ve Ruderman, M. (1987) “The Role of Procedural and Distributive Justice in Organizational Behavior” Social Justice Research, 1: 177-198.
Arslantaş, C. ve Pekdemir, I. (2007) “Dönüşümcü Liderlik, Örgütsel Vatandaşlık Davranışı ve Örgütsel Adalet Arasındaki İlişkileri Belirlemeye Yönelik Görgül Bir Araştırma” Sosyal Bilimler Dergisi, 1: 261-286.
Baron, R. ve Kenny, D. (1986) “The Moderator- Mediator Variable Distinction In Social Psychological Research: Conceptual, Strategic and Statistical Çalışması”, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, Considerations” Journal of Personality and Social Psychology, 51(6): 1173-1182.
Basım, H.N. ve Şeşen, H. (2006) “Örgütsel Tatmini ve İşten Ayrılma Niyeti Üzerindeki Etkisi: Bir
Araştırma” Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Vatandaşlık Davranışı Ölçeği Uyarlama ve Karşılaştırma Çalışması” Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 61(4):83-102.
Basım, N., ve Şeşen, H. (2009) “Örgütsel Adalet Algısı- Örgütsel Vatandaşlık Davranışı İlişkisinde İş Tatmininin Aracılık Rolu” Osman Gazi Üniversitesi 17. Yönetim ve Organizasyon Kongresi Bildiriler Kitabı, 806-812.
Batıgün, A.D. ve Şahin, N.H. (2006) “İş Stresi ve Sağlık Psikolojisi Araştırmaları İçin İki Ölçek: A-Tipi Kişilik ve İş Doyumu” Türk Psikiyatri Dergisi, 17(1): 32-25.
Bies, R.J. ve Moag, J.F. (1986) “Interactional Justice: Communication Criteria of Fairness” Research on Negotiations in Organizations, 1: 43-55.
Kullanımıyla İlgili İdare Çalışanı Tutumunun Örgütsel
Adalet ve İş Memnuniyeti İle İlişkisi, Çalışma Gruplarına
Göre Farklılıklar” C.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 9(2): 13-29.
Job Satisfaction” Journal of Applied Psychology, 35:307- 311.
Campbell, L. ve Finch, E. (2004) “Customer Adalet ve Örgütsel Bağlılık Arasındaki İlişkilerde İçsel ve
Dışsal İş Tatmininin Aracılık Rolü: Bankacılık Sektöründe Satisfaction and Organizational Justice” Facilities, 22(7/8):178-189.
Chan, M. (2000) “Organizational Justice Theories and Landmark Cases” The International Journal of Organizational Analysis, 8(1):68–88.
Colquıtt, J.A., Conlon, D.E., Wesson, M.J., Porter, C.O. ve NG, K.Y. (2001) “Justice at the Millennium: A Meta-Analytic Review of 25 Years of Organizational Justice Research” Journal of Applied Psychology, 86(3): 425-445.
Cohen-Charash, Y. ve Spector, P.E. (2001) “The 86(2): 278- 321.
Cremer, D.D. (2005) “Procedurel and Distributive Justice Effects Moderateed by Organizational Indentification” Journal of Managerial Psychology 20 (1): 4–13.
Cropanzano, R., Bowen, D.E. ve Gilliland, S.W. (2007) “The Management of Organizational Justice” Academy of Management Perspectives, 21(4):34-48.
Cropanzano, R., Prehar, C.A. ve Chen, P.Y. (2002) “Using Social Exchange Theory to Distinguish Procedural from Interactional Justice” Group and Organization Management, 27(3): 324-351.
Çakmak, Ö.K. (2005) “Performans Değerlendirme Sistemlerinde Örgütsel Adalet Algısı ve Bir Örnek Olay
Çekmecelioğlu, H.G. (2005) “Örgüt İkliminin İş Bilimler Fakültesi Dergisi, 6 (2): 23-39.
Çetin, F., Basım, N. ve Karataş, M. (2011) “Çalışanların Problem Çözme Becerilerinde Örgütsel Adalet Algısı ve İş Tatmininin Rolü” Yönetim ve Ekonomi, 18(1):71-85.
Demirel, Y. ve Özçınar, M.F. (2009) “Örgütsel Vatandaşlık Davranışının İş Tatmini Üzerindeki Etkisi: Farklı Sektörlere Yönelik Bir Araştırma” Atatürk Üniversitesi İİBF Dergisi, 23(1): 129-145.
Dınç, A. ve Ceylan, A. (2008) “Kaçak Elektrik
Erkuş, A., Turunç, Ö. ve Yücel, R. (2011) “Örgütsel Bir Araştırma” Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İİBF Dergisi, 6(1): 245-270.
Farh, J., Zhong, C. ve Organ, D.W. (2004) “Organizational Citizenship Behavior in The People’s Republic of China” Organization Science, 15(2):241-253.
Folev, S., Kıdder, D.L. ve Powell, G.N. (2002) “The Perceived Glass Ceiling and Justice Perceptions: An Investigation of Hispanic Law Associates” Journal of Management, 28(4): 471-496.
George, J.M.. ve Jones, G.R. (1997) “Organizational Spontaneity in Context” Human Performance, 10: 153- 170.
Greenberg, J. ve Baron, R.A. (2000) Behavior in Organizations, 7th Edition, New Jersey, Prentice Hall.
Greenberg, J. (1990) “Organizational Justice: Yesterday, Today, and Tomorrow” Journal of Management, 16(2): 399-432.
Gürbüz, S. (2008) “İş Tatmini ve Adalet Algısının Örgütsel Vatandaşlık Davranışına Etkisi” Amme İdaresi Dergisi, 41(4): 49-77.
Gürbüz, S. (2006) “Örgütsel Vatandaşlık Davranışı İle Duygusal Bağlılık Arasındaki İlişkilerin Belirlenmesine Yönelik Bir Araştırma” Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 3(1): 48-75.
İnce, M. ve Gül, H. (2011) “The Effect of Employees’ Perceptions Of Organizational Justice on OCB: An Application in Turkish Public Institutions” International Journal of Business and Management , 6(6):134-149.
İşbaşı, J.O. (2001) “Çalışanların Yöneticilerine Duydukları Güvenin ve Örgütsel Adalete İlişkin Algılamalarının Vatandaşlık Davranışının Oluşumundaki Rolü” Yönetim Araştırmaları Dergisi, 1(1):51-73.
İşcan, Ö.F. ve Sayın, U. (2010) “Örgütsel Adalet, İş Tatmini ve Örgütsel Güven Arasındaki İlişki” Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 24(4): 195- 216.
Jahangir, N., Akbar, M. ve Begum, N. (2006) “The Role of Social Power, Procedural Justice, Organizational Commitment, and Job Satisfaction to Engerder Organizational Citizenship Behavior” ABAC Journal, 26(3): 21-36.
Konovsky, M.A. ve Organ, D.W. (1996) “Dispositional and Contextual Determinants of Organizational Citizenship Behavior” Journal of Organizational Behavior, 17: 253-266.
Kutaniş, R.Ö. ve Mesci, M. (2010) “Örgütsel Adaletin Çalışanların İş Tatminine Etkisi: Turizm Alanında Eğitim Veren Bir Yükseköğretim Kurumuna Yönelik Bir Örnek Olay Çalışması” Selçuk Üniversitesi İİBF Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 527-552.
Lambert, E.G., Hogan, N.L. ve Grıffın, M.L. (2007) “The Impact Of Distributive and Procedural Justice on Correctional Staff Job Stress, Job Satisfaction, and Organizatioal Commitment” Journal of Criminal Justice, 35: 644–656.
Lee, K. ve Allen, N. (2002) “Organizational Citizenship Behavior and Workplace Deviance:The Role Of Affect And Cognitions”Journal of Applied Psychology,87: 131-142.
Li, N., Crant, J.M. ve Liang, J. (2010) “The Role of Proactive Personality in Job Satisfaction and Organizational Citizenship Behavior: A Relational Perspective” Journal of Applied Psychology, 95(2): 395- 404.
Liao, W. ve Wei-Tao, T. (2006) “Organizational Justice, Motivation to Learn, and Training Outcomes” Social Behavior and Personality, 34 (5): 545-556.
Lowe, R.H. ve Vodanovich, J. (1995) “A Field Study of Distributive and Procedural Justice As Predictors of Satisfaction and Organizational Commitment” Journal of Business and Psychology, 10: 99-114.
Luthans, F. (1995) Organizational Behavior, 7th Edition, New York, McGraw–Hill.
Martin, C.L., ve Bennett, N. (1996) “The Role Of Justice Judgments İn Explaining The Relationship Between Job Satisfaction And Organizational Commitment” Group & Organization Management, 21(1):84-104.
Mcfarlin, D.B. ve Sweeney, P.D. (1992) “Distributive And Procedural Justice as Predictors of Satisfaction With Personal And Organizational Outcomes” Academy of Management Journal, 35(3): 626-637.
Meydan, C.H. ve Şeşen, H. (2011) Yapısal Eşitlik Modellemesi AMOS Uygulamaları, Ankara, Detay.
Mert, İ.S. (2010) “İş Tatmininin Alt Boyutlarının Örgütsel Vatandaşlık Davranışı Üzerindeki Etkisi: Yöneticiler Üzerine Bir Araştırma” KHO Savunma Bilimleri Dergisi, 9(2): 117-143.
Moorman, H. (1991) “Relationship Between Organizational Justice and Organizational Citizenship Behaviors: Do Fairness Perceptions İnfluence Employee Citizenship?” Journal of Applied Psychology, 76:845-855.
Moorman, R.H. ve Blakely, G.L. (1995) “Individualism–Collectivism as an Individual Difference Predictor of Organizational Citizenship Behavior” Journal of Organizational Behavior, 16:127-142.
Nunnaly, J.C. (1978) Psychometric Theory, New York, McGraw-Hill.
Olkonen, M.E. ve Lipponen, J. (2006) “Relationship Between Organizational Justice, İdentification With Organization and Work Unit, And Group-Related Outcoes” Organizational Behavior and Human Decision Processes, 100:202-215.
Organ, D.W. (1997) “Organizational Citizenship Behavior: Its Construct Clean-Up Time” Human Performance, 10(2): 85-97.
Organ, D.W. (1990) “The Motivational Basis of Organizational Citizenship Behavior” Research in Organizational Behavior, 12:43-72.
Organ, D.W. (1988) “A Restatement of the Satisfaction-Performance Hypothesis” Journal of Citizenship Behavior: What Is the Relationship?” Management, 14: 547-557. Employee Responsibilities and Rights Journal, 6(3): 195
Özer, G. ve Günlük, M. (2010) “Örgütsel Adaletin Muhasebecilerin İş Memnuniyeti ve İşten Ayrılma Eğilimine Etkisi” Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 9(2): 459-485.
Podsakoff, P.M., Mackenzie, S.B., Paine J.B. ve Bachrach, D.G. (2000) “Organizational Citizenship Tatminine Etkileri: İzmir’deki Beş ve Dört Yıldızlı Otellere Behaviors: A Critical Review of the Theoritical and Yönelik Bir Uygulama” Doğuş Üniversitesi Dergisi, 8 (1): Empirical Literature and Suggestions for Future Research” Journal of Management, 26(3): 513-563.
Podsakoff, P.M. ve Mac Kenzie, S.B.(1994) “Organizational Citizenship Behaviors And Sales Unit Effectiveness” Journal of Marketing Research, August, 351-363.
Polat, S. ve Celep, C. (2008) “Ortaöğretim Öğretmenlerinin Örgütsel Adalet, Örgütsel Güven, Örgütsel Vatandaşlık Davranışlarına İlişkin Algıları” of Customer Relationship Management Efforts on Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 54:307-331. Customer Retention and Customer Share Development”
Quersteın, V., McAffe, R.B. ve Glassman, M. (1992) “The Situational Occurences Theory of Job Satisfaction” Human Relations, 45(8): 859-873.
Ramamoorthy, N. ve Flood, P.C. (2004) “Gender and Employee Attitudes: The Role of Organizational Justice Perceptions” British Journal of Management, 15: 247-258.
Robbins, S. ve Judge, T.A. (2007) Organizational Behavior, 12.Edition, New Jersey, Prentice-Hall.
Samad, S. (2006) “Predicting Turnover Intentions: The Case of Malaysian Government Doctors” The Journal of American Academy of Business, 8(2): 113-119.
Saruhan, Ş.C. ve Özdemirci, A. (2011) Bilim, Felsefe ve Metodoloji, İstanbul, Alkım.
Smith, C.A., Organ D. ve Near, Y. (1983) “Organizational Citizenship Behavior: Its Nature and (2): 171-182. Antecedents” Journal of Applied Psychology, 68(4): 653-663.
Solmuş, T. (2004) İş Yaşamında Duygular ve Kişilerarası İlişkiler, İstanbul, Beta.
Sounders, N., Mark, K. ve Thornhill, A. (2003) “Organizational Justice, Trust and the Management of Change an Exploration” Personel Review, 32 (3): 360–375.
Şeşen, H. (2010a) “Kontrol Odağı, Genel Öz Yeterlik, İş Tatmini Ve Örgütsel Adalet Algısının Örgütsel Vatandaşlık Davranışına Etkisi: Ankara’da Bulunan Kamu Kurumlarında Bir Araştırma” Hacettepe Üni. İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 28(2): 195-220.
Şeşen, H. (2010b) “Adalet Algısının Tükenmişliğe Etkisi: İş Tatmininin Aracı Değişken Rolünün Yapısal Eşitlik Modeli İle Testi” Savunma Bilimleri Dergisi, 9(2): 67-90.
Tansky, J.W. (1993) “Justice and Organizational 207.
Taştan, M ve Yılmaz, K. (2008) “Organizational Citizenship and Organizational Justice Scales’ Adaptation to Turkish” Eğitim ve Bilim, 33(150): 87-96.
Toker, B. (2007) “Demografik Değişkenlerin İş 92-107.
Ugboro, I. ve Obeng, K. (2000) “Top Management Leadership, Employee Empowerment, Job Satisfaction, And Customer Satisfaction In Total Quality Management Organizations: An Empirical Study” Journal Of Quality Management, 5(2): 247-272.
Verhoef, P.C. (2003) “Understanding the Effect Journal of Marketing, 67: 30-45.
Wasti, S.A. (2001) “Örgütsel Adalet Kavramı ve Tercüme Bir Ölçeğin Türkçe’de Güvenilirlik ve Geçerlilik Analizi”, Yönetim Araştırmaları Dergisi, 1 (1): 1-30.
Williamson, K. ve Williams, J. (2011) “Organisational Justice, Trust and Perceptions Fairness in the Implementation of Agenda for Change” Radiography 17: 61‐66.
Williams, L.J. ve Anderson, S.E. (1991) “Job Satisfaction and Organizational Commitments as Prectors Organizational Citizenship and In-role Behavior” Journal of Management, 17: 601-617.
Yelboğa, A. (2012) “Örgütsel Adalet ile İş Doyumu
Yıldırım, F. (2007) “İş Doyumu Ve Örgütsel Adalet İlişkisi” Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 62 (1): 253-278.
Yoon, J. (1996) “Fairness Issues and Job Satisfaction Among Korean Employees: The Significance of Status Value and Procedural Justice in Work Orientation” Social Justice Research, 9(2): 121-143.
Yürür, S. ve Keser, A. (2010) “İşe Bağlı Gerginlik İle İş Tatmini İlişkisinde Duygusal Tükenmenin Aracı Rolü” Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 65 (4): 165-194.
Yürür, Ş. (2008) “Örgütsel Adalet ile İş Tatmini ve Çalışanların Bireysel Özellikleri Arasındaki İlişkilerin Analizine Yönelik Bir Araştırma” Süleyman Demirel Üniversitesi, İ.İ.B.F. Dergisi, 13(2): 295-312.