SORUMLULUK DEĞERİ ETKİNLİKLERİNİN İLKOKUL 4. SINIF ÖĞRENCİLERİNİN SORUMLULUK KAZANIM DÜZEYLERİNE ETKİSİ
Değerlerin gelişiminde en etkili unsurlar, bireyin ailesi ve sosyal çevresidir. Sorumluluk değeri öğretilmesi gereken değerlerin başında gelmektedir. Çünkü diğer değerlerin öğrencilere kazandırılması, sorumlulukların yerine getirilmesiyle yakından ilişkilidir. Sorumluluk, bireyin içinde bulunduğu duruma uygun olarak kendisinin kabullendiği ya da çevresi tarafından kendisine yüklenen görevlerin bilincinde olması ve görevleri yerine getirmesi olarak tanımlanabilir. Bu bağlamda araştırmada sorumluluk değeri etkinliklerinin ilkokul 4. sınıf öğrencilerinin sorumluluk değeri kazanım düzeylerine etkisini ortaya çıkarılması amaçlanmıştır. Araştırma deneysel araştırma desenlerinden öntest-sontest-kalıcılık deney-kontrol gruplu desen olarak tasarlanmıştır. Araştırmanın çalışma grubunu 2015-2016 eğitim öğretim yılında Samsun İl Milli Eğitim Müdürlüğü’ne bağlı 19 Mayıs İlçesi Cumhuriyet İlkokulu ve Atakum Adnan Kahveci İlkokulu 4. sınıf öğrencileri oluşturmaktadır. Araştırmada öğrencilerle 10 haftalık etkinlikler gerçekleştirilmiştir. Araştırma verileri araştırmacı tarafından geliştirilen “sorumluluk değeri ölçeği” ile toplanmıştır. Araştırma sonucunda sorumluluk değeri ölçeği puanlarında gruplar arasında deney grubu son test lehine anlamlı farklılık meydana gelmiştir. Dolayısıyla uygulanan sorumluluk değeri etkinliklerinin, öğrencilerin sorumluluk değeri kazanım düzeylerine katkı sağladığı sonucuna ulaşılmıştır. Sonuç olarak araştırma kapsamındaki öğrencilerde etkinlik kapsamımda amaçlanan kazanımlara önemli ölçüde ulaşıldığı ve etkinliklerin değer kazandırmada başarılı olduğu ortaya çıkarılmıştır.
___
- Abdi Golzar, F. (2006). İlköğretim 5. sınıf öğrencilerine yönelik sorumluluk ölçeğinin geliştirilmesi ve sorumluluk düzeylerinin cinsiyet, denetim odağı ve akademik başarıya göre incelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
- Acar, M. C. (2012). Varoluşçu yaklaşım odaklı sorumluluk eğitimi programının ilköğretim 8. sınıf öğrencilerinin sorumluluk düzeylerine etkisi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
- Ada, E. (2016). Erken çocukluk döneminde yaratıcı drama yönteminin değerler eğitimine olan etkisinin incelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi,, Kastamonu Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
- Akbaş, O. (2004). Türk Milli Eğitim Sisteminin duyuşsal amaçlarının ilköğretim ıı. kademedeki gerçekleşme derecesinin değerlendirilmesi, Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
- Akgül, İ. (2014). İlkokul öğrencileri için web tabanlı değerler eğitimi uygulaması. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
- Akran, S. K., ve Yıldız, V. (2020). Sosyal etkinlikler modülüyle öğrencilere kazandırılan değerler: öğrenci görüşleri. Uluslararası Beşeri Bilimler ve Eğitim Dergisi, 6(14), 569-593.
- Aladağ, S. (2009). İlköğretim sosyal bilgiler öğretiminde değer eğitimi yaklaşımlarının öğrencilerin sorumluluk değerini kazanma düzeyine etkisi. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
- Altunışık, R., Coşkun, R., Bayraktaroğlu, S., Yıldırım, E. (2005). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri SPSS uygulamalı. 4. Baskı, İstanbul: Sakarya Kitabevi,
- Apaçık, G. (2018). Ilkokul 4. sınıflarda adil olma ve sorumluluk değerlerinin oyun ve fiziki etkinlikler ile kazandırılması. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
- Aydın, Ö. (2008). Sorumluluk ve yardımseverlik odaklı karakter eğitimi programının 7. sınıf öğrencilerinin ahlaki olgunluk düzeyine etkisi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Yeditepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
- Balcı, N. (2008). İlköğretim 6. sınıf sosyal bilgiler dersinde değer eğitiminin etkililiği. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
- Bayırlı, H., Doruk, O., ve Tüfekci, A. (2020). Öğretmenlerin değerler eğitimi hakkındaki görüşleri: Afyonkarahisar örneği. Eğitimde Nitel Araştırmalar Dergisi, 8(3), 865-894.
- Berkant, H. G., Efendioğlu, A., ve Sürmeli, Z. (2014). Değerler eğitimine yönelik öğretmen görüşlerinin incelenmesi. Electronic Turkish Studies, 9(5).
- Bettini, E., Wang, J., Cumming, M., Kimerling, J., and Schutz, S. (2019). Special educators’ experiences of roles and responsibilities in self-contained classes for students with emotional/behavioral disorders. Remedial and Special Education, 40(3), 177-191.
- Brownlee, J., Syu, J.-J., Mascdri, J., Cobb-Moore, C., Walker, S., Johansson, E., Boulton-Lewis, G., and Ailwood, J. (2012). Teachers’ and children’s personal epistemologies for moral education: case studies in early years elementary education, Teaching and Teacher Education 28, 440-450.
- Büyüköztürk, Ş. (2014). Sosyal bilimler için veri analizi El Kitabı, Pegem A Yayıncılık, Ankara.
- Cline, F., and Fay, J. (2020). Parenting with love and logic: Teaching children responsibility. NavPress Publishing Group.
- Covell, K. and Howe, R. B. (2010). Moral education through the 3 rs: rights, respect and responsibility, Journal of Moral Education, 30:1, 29-41, DOI: 10.1080/03057240120033794.
- Çalışkan, H., Yıldırım, Y., ve Kılınç, G. (2019). Farklı kültürel yapıdaki ailelerde yetişen öğrencilerin sorumluluk ve hoşgörü değerlerinin incelenmesi. Eğitim ve Bilim, 44(199).
- Çoban, O. (2016). Sokratik sorgulama yöntemi ile sorumluluk değerinin öğretimi. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Uşak Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
- Çokluk, Ö., Şekercioğlu, G., Büyüköztürk, Ş. (2010). Sosyal bilimler için çok değişkenli istatistik, Pegem Akademi Yayınları, Ankara.
- D’Olimpio, L. (2019). Moral education within the social contract: Whose contract is it anyway?. Journal of Moral Education, 48(4), 515-528.
- Demirhan İşcan, C. (2007). İlköğretim düzeyinde değerler eğitimi programının etkililiği. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
- Dilmaç, B. (2007). Bir grup fen lisesi öğrencisine verilen insani değerler eğitiminin insani değerler ölçeği ile sınanması. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
- Dönmez, L. (2016). Sosyal bilgilerde sosyal sorumluluk bilinci kazandırma: belirli gün ve haftalar ilişkin öğretmen görüşleri. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü,.
- Erbaş, A. A. (2020). Sınıf öğretmenlerinin hayat bilgisi derslerinde kullandıkları değerler eğitimi yaklaşımları. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 21(2), 926-941.
- Farag, A. A., and Doheim, R. M. (2020). Educating architecture students for sustainable and environmental responsibilities. In Global Approaches to Sustainability Through Learning and Education (pp. 120-136). IGI Global.
- Farisia, H. (2020). Nurturing religious and moral values at early childhood education. Didaktika Religia, 8(1), 1-27.
- Fraenkel, J. R. ve Wallen, N. E. (2006). How to design and evaluate research in education. Sixth Edition, McGraw-Hill Companies, New York.
- Güleç, S., ve Yalçın, A. (2020). The value of responsibility in the point of view of the 5th grade students. International Journal of Educational Methodology, 6(1), 123-133.
- Gündoğan, A. (2020). Sınıf öğretmeni adaylarının görüşlerine göre değer eğitiminin gerekliliği ve hayat bilgisi dersi bağlamında işlevselliği. Journal of Qualitative Research in Education, 8(2), 599-628.
- Gündüz, M. (2014). İlköğretim 3. sınıf hayat bilgisi dersinde “sorumluluk” değerinin proje tabanlı öğrenme yaklaşımı ile öğretiminin akademik başarı ve tutuma etkisi. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
- Halat, A. A. (2017). 5-6 yaş grubu çocuklara paylaşma, işbirliği ve sorumluluk değerlerinin kazandırılmasında etkileşimli kitap okuma tekniğinin etkililiğinin incelenmesi. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
- Hastie, P. A. and Buchanan, A. M. (2013). Teaching responsibility through sport education: prospects of a coalition. Research Quarterly for Exercise and Sport, 71(1), 25-35.
- Hayashi Jr, P., Abib, G., and Hoppen, N. (2019). Validity in qualitative research: A processual approach. The Qualitative Report, 24(1), 98-112.
- Hayta Önal, Ş. (2005). Bir sorumluluk eğitim programının lise dokuzuncu sınıf öğrencilerinin sorumluluk düzeylerine etkisi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Bursa Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
- Hemy, M., Boddy, J., Chee, P., and Sauvage, D. (2016). Social work students ‘juggling’field placement. Social Work Education, 35(2), 215-228.
- Kafkas, K. (2018). İlkokul 4. sınıf öğrencilerinin sosyal becerileri ile sorumluluk ve algılanan akademik başarıları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Erzincan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
- Kaleli, Y. S., ve Nayir, A. E. (2020). Piyano eğitiminde öğrenme stilleri ve 5e modeline yönelik etkinliklerin başarı ve kalıcılığa etkisi. OPUS Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 16(30), 2595-2615.
- Kalın, Z. T., ve Nalçacı, A. (2017). Ortaokul 5. sınıf öğrencilerinin hoşgörü eğilimlerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Bayburt Eğitim Fakültesi Dergisi, 12(23), 293-304.
- Kart, M., Çalışkan, D. N., Torunoğlu, H., ve Şahin, C. (2019). İlkokul öğretim programlarında değerler (2005 VE 2017). EJERCongress 2019 Bildiri Kitabı.
- Kayhan, E., Bağcı, Ö. A., ve Erişen, Y. (2019). Sıbyan mektepleri ile okul öncesi öğretim programlarında değerler eğitimi. Elementary Education Online, 18(3).
- Kenter, J. O., Raymond, C. M., Van Riper, C. J., Azzopardi, E., Brear, M. R., Calcagni, F., ... and Ives, C. D. (2019). Loving the mess: navigating diversity and conflict in social values for sustainability. Sustainability Science, 14(5), 1439-1461.
- Koç, K. (2007). İlköğretim 7. sınıflarda okutulan vatandaşlık ve insan hakları eğitimi dersinde öğrenciye kazandırılması amaçlanan evrensel değerlere ilişkin tutumlar üzerinde öğretim sürecinin etkisi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Fırat Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
- Kok, M., Komen, A., van Capelleveen, L., and van der Kamp, J. (2020). The effects of self-controlled video feedback on motor learning and self-efficacy in a Physical Education setting: an exploratory study on the shot-put. Physical Education and Sport Pedagogy, 25(1), 49-66.
- Küçük Turgut, B. (2018). Sosyal bilgiler dersinde sorumluluk, yardımseverlik, hak ve özgürlüklere saygı değerlerinin kazanımında işbirlikli öğrenme modelinin etkisi. Yayımlanmamış Doktora Tezi Atatürk Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
- Lilian, G. K., Amollo, O. P., Jane, G. C., and Juliet, M. N. (2020). Stakeholders’ support for social studies curriculum and enhancement of responsibility among learners in early years education Centres in Nairobi City county. Teacher Education and Curriculum Studies, 5(2): 30-37.
- Low, S., Smolkowski, K., Cook, C., and Desfosses, D. (2019). Two-year impact of a universal social-emotional learning curriculum: Group differences from developmentally sensitive trends over time. Developmental psychology, 55(2), 415.
- Luthar, S. S., Kumar, N. L., and Zillmer, N. (2020). Teachers’ responsibilities for students’ mental health: Challenges in high achieving schools. International Journal of School & Educational Psychology, 8(2), 119-130.
- Maaranen, K., Kynäslahti, H., Byman, R., Jyrhämä, R., and Sintonen, S. (2019). Teacher education matters: Finnish teacher educators’ concerns, beliefs and values. European Journal of Teacher Education, 42(2), 211-227.
- McGowan, T. M., and Godwin, C. M. (1986). Citizenship edu¬cation in the early grades: a plan for action. Social Studies, 30, s. 108-207.
- MEB. (2013). Değer eğitimi yönergesi. http://mebk12.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/34/39/749197/dosyalar/2015_02/09093609_degerleregitimi.pdf (Erişim: 19.11.2020).
- Mefodeva, M., Markelova, I., and Yashina, A. (2020). Distinguishing features of multicultural education in elementary school. Евразийское Научное Объединение, (1-5), 345-347.
- Miles, M. B. and Huberman, A.M. (1994). Qualitative data analysis: an expanded sourcebook. (2nd. Edition), Sage Publications, London.
- Ngoc, N. T., and Huyen, N. T. T. (2020). Educating children's rights and responsibilities for elementary school students of tay-nung ethnic groups in the northern mountainous regions–Vietnam. Universal Journal of Educational Research, 8(11), 5425-5432.
- Özgüven, İ. E. (2003). Psikolojik testler. (5. Baskı), PDREM Yayınları, Ankara.
- Öztekin Ağır, H. S. (2017). Ilköğretim din kültürü ve ahlak bilgisi dersinde sorumluluk değeri ile ilgili kazanımların gerçekleşme düzeyi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
- Öztürk, A., ve Güven, S. (2020). Analysing studies conducted on responsibility education in Turkey: A meta-synthesis study. Elementary Education Online, 19(2), 865-888.
- Özyurt, M. (2015). İlkokul üçüncü ve dördüncü sınıf değer eğitimi programının geliştirilmesinde okul temelli yaklaşımın etkililiğinin değerlendirilmesi. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Gaziantep Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
- Perera, C., Salamanca-Sanabria, A., Caballero-Bernal, J., Feldman, L., Hansen, M., Bird, M., ... and Vallières, F. (2020). No implementation without cultural adaptation: a process for culturally adapting low-intensity psychological interventions in humanitarian settings. Conflict and health, 14(1), 1-12.
- Polat, B., Kaya, İ. F., ve Yalçınkaya, E. (2019). The problems and solution proposals of socıal studıes teachers in value educatıon. Uluslararası Medeniyet Çalışmaları Dergisi, 4(2), 266-285.
- Poursalim, A., Arefi, M., and Vajargah, K. F. (2020). Planning and validating a curriculum of global citizenship education in elementary schools of Iran’s educational system. International Journal of Modern Education Studies, 4(2), 24-41.
- Purnamasari, H., Asrori, A., and Warneri, W. (2019). The development of learning module in social knowledge on economic activity based on living value education of responsibility value. Journal of Education, Teaching and Learning, 4(2), 389-394.
- Richards, K., Ivy, V. N., Wright, P. M., and Jerris, E. (2019). Combining the skill themes approach with teaching personal and social responsibility to teach social and emotional learning in elementary physical education. Journal of physical education, recreation & dance, 90(3), 35-44.
- Rusnayati, H., Masripah, I., and Suwarma, I. R. (2018). Measuring for enhancing high school students’ cooperative attitude and responsibilities in learning closed electrical circuits through STEM approach. In Journal of Physics: Conference Series (Vol. 1013, No. 1, p. 012054). IOP Publishing.
- Rusten, G., Grimsrud, G. M., and Eriksen, K. E. (2020). Corporate social responsibility, education, and job training. In Social Entrepreneurship and Corporate Social Responsibility (pp. 343-359). Springer, Cham.
- Santos, F. (2019). Tool for assessing responsibility-based education (tare) in the Portuguese context: In-strument adaptation and reliability assessment. Revista iberoamericana de psicología del ejercicio y el deporte, 14(2), 102-107.
- Sarı, M. (2007). Demokratik değerlerin kazanımı sürecinde örtük program: düşük ve yüksek ‘okul yaşam kalitesi’ ne sahip iki ilköğretim okulunda nitel bir çalışma. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Çukurova Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
- Schaubroeck, J. M., and Yu, A. (2017). When does virtuality help or hinder teams? Core team characteristics as contingency factors. Human resource management review, 27(4), 635-647.
- Smith, M. C. (2020). A qualitative case-study of teachers’ perceptions of character education in Texas middle schools. Doctoral dissertation, Northcentral University.
- Sönmez, Ö. F., ve Sevim, M. (2019). Sosyal bilgiler öğretiminde anlamlı öğrenme yaklaşımına göre hazırlanan etkinliklerin akademik başarıya ve kalıcılığa etkisi. Eğitim Kuram ve Uygulama Araştırmaları Dergisi, 5(3), 447-457.
- Stewart, E. M. (2019). Reducing ambiguity: Tools to define and communicate paraprofessional roles and responsibilities. Intervention in School and Clinic, 55(1), 52-57.
- Tabachnick, B. G. and Fidell, L. S. (2012). Using multivariate statistics. Pearson.
- Tahiroğlu, M. (2013). İlkokul sosyal bilgiler dersinde yardımseverlik değerinin geliştirilmesine yönelik performans görevi uygulaması. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 13(3), 1843-1862.
- Tavşancıl, E. (2002). Tutumların ölçülmesi ve spss ile veri analizi. Ankara: Nobel Yayınları.
- Triana, N., and Rajiani, I. (2019). Interprofessional education module in achieving ethics/values, roles, responsibilities, professional communication competencies, and team collaboration among the college of health students. Indian Journal of Public Health Research & Development, 10(1), 406-408.
- Ugwuozor, F. O. (2020). Students' perception of corporate social responsibility: Analyzing the influence of gender, academic status, and exposure to business ethics education. Business Ethics: A European Review, 29(4), 737-747.
- Vaske, J. J. (2019). Survey research and analysis. Sagamore-Venture. 1807 North Federal Drive, Urbana, IL 61801.
- Yalçın, M. (2019). Değişen (2017) 5. Sınıf sosyal bilgiler müfredatındaki değerler eğitimiyle ilgili öğretmen görüşleri (Sivas Örneği). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü.
- Yarar Kaptan, S. (2015). İlkokul 4. sınıf sosyal bilgiler dersinde hoşgörü değerinin karma yaklaşıma dayalı bilgisayar destekli etkinliklerle öğretimi. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
- Yaşartürk, İ. (2019). İlkokul öğrencilerinin adalet, dürüst olma, sorumluluk ve yardımseverlik değerlerine yönelik yargılarının Kohlberg’in ahlak gelişim kuramına göre incelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
- Yeşil, R. (2013). Ortaöğretim öğrencilerinin okul öğrenmelerindeki öğrenme sorumluluklarını yerine getirme düzeyleri. International Journal of Human Sciences, 10(1), 1214-1237.
- Yiğittir, S. (2009). İlköğretim sosyal bilgiler dersi 4 ve 5. sınıf değerlerinin kazanılma düzeyi. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
- Yontar, A. (2013). Sosyal bilgiler programında kazandırılması hedeflenen sorumluluk değeri ve empati becerisi arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.