XIX. YÜZYILIN İKİNCİ YARISINDA AMERİKALI MİSYONER H. J. VAN LENNEP’İN TOKAT İZLENİMLERİ

Tokat, Selçuklular döneminden itibaren doğu-batı ve kuzey-güney istikametinde uzanan iki ana ticaret yolunun kesiştiği önemli bir noktada bulunmaktaydı. 1398 yılında Osmanlı topraklarının bir parçası olan şehir bu dönemde de sahip olduğu sosyal, kültürel ve ekonomik önemini sürdürmeye devam etmiştir. Tarihin akışı içeri-sinde belli dönemlerde sahip olduğu önem nedeniyle pek çok yerli ve yabancı seyyahın uğrak noktası haline gelmiş ve onların gezi notlarına yansımıştır. Son yıllarda tarih araştırmalarında ana kaynak olarak kullanılmaya başla-nan seyyahların seyahatleri esnasında tuttukları gezi notları bölge tarihini veya şehir tarihinin sosyal, kültürel, siyasi ve ekonomik durumunu aydınlatmada tarih araştırmalarında kullanılabilecek önemli veriler sağlamaktadır. Lennep’in Tokat’ta kaldığı sürede kaleme aldığı gözlem ve izlenimleri kentin sosyal, kültürel, siyasi ve ekonomik tarihini aydınlatmada önemli bilgiler sunmaktadır. Bu bağlamda bu çalışmanın amacı onun kentte bulunduğu XIX. Yüzyılın ikinci yarısında kaleme aldığı gezi notlarından yola çıkarak Tokat’ın sosyal, kültürel, siyasi ve ekonomik tarihini tenkit süzgecinden geçirerek analiz etmeye çalışarak kimi katkılar sağlamaktır.

Anahtar Kelimeler:

H. J. Van Lennep, Seyyah, Seyahatname, XIX. Yüzyılda Tokat, Fiziki Yapı, Sosyo-kültürel Yaşam.

PDF

___

Acun, Fatma, (2005), ”Orta Karadeniz Bölgesi Osmanlı Dönemi Tarih Araştırma- ları”, Orta Karadeniz Sempozyumu Bildirileri, (Yayına Haz.: Bahaeddin YEDİ- YILDIZ, Hakan KAYNAR, Serhat KÜÇÜK), Ankara.
Aınsworth, W.F. (1842), Travels and Researches in Asia Minor, Mesopotamia, Chaldea and Armenia, vol II, London.
Akın Saka, Emine-Canan Hanoğlu, (2012), “Tokat Geleneksel Konut Mimarisinde Alçı Lambalıklar”, Tokat Sempozyumu, c.II, Tokat.
Aktüre, Sevgi, (1978), 19. Yüzyıl Sonunda Anadolu Kenti Mekânsal Yapı Çözüm- lemesi, Ankara.
Andreasyan, H.D., (1964). Polonyalı Simeon’un Seyahatnamesi 1608-1619, (İncici- yan’dan naklen) İstanbul.
Başol, Samettin-Şule Sema Alkoç, (2012) “19. Yüzyılın Ortalarında Tokat’ta Kulla- nılan ve Tereke Belgelerine Yansıyan Ev Eşyaları”, Tokat Sempozyumu, c.I, Tokat.
Baydur, N., (1970), Kültepe (Kanes) ve Kayseri Üzerine Araştırmalar, İstanbul.
Beşirli, Mehmet, (2005),Orta Karadeniz Kentleri Tarihi I Tokat (1771-1853), To- kat.
Burnaby, C. Fred, (1878), On the Horseback Throuh Asia Minor, basım yeri yok.
Cezar, Mustafa, (1959), Tipik Yapılarıyla Osmanlı Şehirciliğinde Çarşı ve Klasik Dönem İmar Sistemi, İstanbul.
Chesney, F.R., (1969), The Expedition for the Survey of the Rivers Euphrates and Tigris, New York.
Ercüment, Sibel, (1991), XIX. Yüzyılda Batılı Seyyahlara Göre Doğu ve Orta Kara- deniz, H.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, An- kara.
Genç, Mehmet, (2000), “17-19. Yüzyıllarda Sanayi ve Ticaret Merkezi olarak To- kat”, Osmanlı İmparatorluğunda Devlet ve Ekonomi, İstanbul.
Göker, Müge, (2009), “Türklerde Oturma Elemanlarının Tarihsel Gelişim Süreci”, Journal of World of Turks.
Hanilçe, Murat, (2013), “Orta Karadeniz Ticaretinin Aktörleri- Tokat Hanlarında Konaklayan Esnaf ve Tüccarlar (1830-1850), Tarih Boyunca Karadeniz Ticareti ve Canik, (ed. Osman Köse), II, Samsun.
Lennep, H. Van, (1870), Travels in Little-KonownParts of Asia Minor, vol. II, London.
Öztürk N., (1946), “Selçuklu-Osmanlı Dönemi Ulaşım Sisteminde ve Ticaretinde Tokat’ın Yeri”, Türk Tarihinde ve Kültüründe Tokat Sempozyumu (2-6 Temmuz 1986), Ankara 1987.
Sevgen, Nazmi, (1959), Anadolu Kaleleri, Ankara.
Strabon, (1969), Coğrafya (Geographika), Kitap XII, Bölüm I-II-III, (çev. A. PEK- MAN), İstanbul,
Şimşirgil, Ahmet, (1995), “XV.-XVI. Asırlarda Tokat Şehrinde İktisadi Hayat”, Ege Üniversitesi Tarih İncelemeleri Dergisi, X.
Texıer, Charles, (2002), Küçük Asya Coğrafyası, Tarihi ve Arkeolojisi, (çev. Ali SUAT), c. III, Ankara.
Turan, O. “Selçuklu Kervansarayları”, Belleten, c. X, Ankara,
Turan, Şerafettin, (1988), “ Karadeniz Ticaretinde Anadolu Şehirlerinin Yeri”, Birinci Tarih Boyunca Karadeniz Kongresi Bildirileri, 13-17 Ekim 1986, Sam- sun.