BATILILAŞMA BAĞLAMINDA SEBİLÜRREŞAD MECMUASININ MEKÂNA YAKLAŞIMI (1912-1922)

Batılılaşma serüveni son birkaç asırdan beridir Batılı olmayan toplumları modernleşme ekseninde etkileyen bir olgudur. Tanzimat dönemiyle yükselişe geçen ve Cumhuriyet Türkiye’sinde de etkisini sürdüren bu olgu karşıt fikirleri de doğurmuştur. İkinci Meşrutiyet döneminin İslamcı düşünceye sahip mecmualarından biri olan Sebilürreşad Mecmuası, Batılılaşma fikir akımına karşı bir yayın politikası yürütmüştür. Batı medeniyetine karşı İslami alternatifler ortaya koyan mecmua, mekâna yaklaşımını da bu minvalde ele almıştır. Bu sebeple zihni değişimin mekân üzerinde de tezahürünün olduğunu düşünmektedir. Bu çalışmada 1908’den 1966 yılına kadar aralıklarla bile olsa yayımlanan ve yakın tarihin kaynaklarından biri olan Sebilürreşad Mecmuası’nın mekâna dönük yaklaşımı ele alınacaktır. Bu bağlamda mecmuanın 1912 ve 1922 yılları arasında yayımlanan sayıları incelenecektir. İslam’ın sosyal, siyasal ve kültürel olarak hayatın her alanını kapsadığını düşünen İslamcı bir mecmuanın mekâna yaklaşımı da Batılılaşma, Avrupalılaşma, Modernleşme bağlamında irdelenecektir.

Anahtar Kelimeler:

Mekân, Şehir, Modernleşme, Batılılaşma, Medeniyet

The Approach of Sebilurresad Magazine To Space In The Context Of Westernization (1912-1922)

The adventure of westernization is a phenomenon that has been affecting non-Western societies on the axis of modernization for the last few centuries. This phenomenon, which started to rise with the Tanzimat period and continued its influence in the Republic of Turkey, also gave birth to opposing ideas. Sebilürreşad Magazine, one of the magazines with an Islamist thought of the Second Constitutional Period, carried out a publishing policy against the westernization idea movement. The magazine, which presents Islamic alternatives to the Western civilization, also discussed its approach to space in this way. In this study, the spatial approach of Sebilürreşad Magazine, which was published even at intervals from 1908 to 1966 and is one of the sources of recent history, will be discussed. In this context, the issues of the journal published between 1912 and 1922 will be examined. The approach of an Islamist journal, which claims that Islam covers all areas of life socially, politically and culturally, will also be examined in the context of Westernization/ Europeanization/Modernization.

PDF

___

Ahmed Cevdet, (1913). “Fenniyât”, Sebilürreşad, C. 10, S. 240, 17 Nisan.
Ahmed Naim, (1914). “Hadîs-i Şerîf”, Sebilürreşad, C. 11, S. 283, 12 Şubat.
Ahmed Naim, (1918). “Hadîs-i Şerîf”, Sebilürreşad, C. 14, S. 361, 4 Temmuz.
Albayrak, Sadık, (1995). “Eşref Edip Fergan” DİA, C. 11.
Arabacı, Caner (2005). “Eşref Edip Fergan ve Sebilürreşad Üzerine”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce C. 6, İslamcılık, ed. Tanıl Bora, Murat Gültekingil, İstanbul: İletişim Yayınları, s. 96-128.
Biçakcı, Harun, Yıldırım, Cuma, (2018). “İslam Uygarlığında Kent ve Kentleşme”, Bitlis Eren Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt. 7, Sayı. 2, s. 541-561.
Çelik, Celaleddin, (2012). “İslam Şehri’nden Şehir İslamı’na: Tarihsel Tecrübeden Sosyolojik Pratiğe Şehrin Medeniyet Kodları”, Milel ve Nihal İnanç, Kültür ve Mitoloji Araştırmaları Dergisi, C. 9, S. 3, s. 137-156.
Çelik, Gözde, (2019). “Tanzimat Dönemi’nde Kimlik İnşa Sürecinin Kentsel Çevreye Yansıması: Tarihi Yarımada Örneği”, Mekânlar/Zamanlar/İnsanlar: Kimlik, Aidiyet ve Mimarlık Tarihi, der. Çağlar Caner Yüksel, Ceren Katipoğlu Özmen, OTDÜ Mimarlık Fakültesi Bildiri Kitabı, Ankara.
Debus, Esther, (2009). Sebilürreşad, çev. Atilla Dirim, İstanbul: Libra Kitap Yayınları.
Efe, Adem, (2008). “Uzun Soluklu İslamcı Bir Dergi: Sebilürreşad” Marife, Y.8, S. 2 s. 155-178.
Emre, Akif, (2020). İstanbul’u Yeniden Düşünmek ve Erguvanname, İstanbul: Büyüyenay Yayınları.
Emre, Akif, (2020). Mekânı Paranteze Almadan: Mekân, Şehir, Mimari Yazıları, İstanbul: Büyüyenay Yayınları.
Eşref Edîb, (1921). “Tanzîmâtçılık Bu Memleket İçin Mahz-ı Felâket Olmuştur”, Sebilürreşad, C. 19, S. 486, 2 Temmuz.
Farabi, (2020). İdeal Devlet, çev. Ahmet Arslan, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
Ferid, (1913). Sebilürreşad, “Mekâtîb: Avrupa Mektupları ”, C. 11, S. 262, 18 Eylül.
Gül, Adnan, (2007). “Batılllaşma Sürecinde Sebilürreşad Dergisi: Tarihçesi, Yayın Politikası ve Düşünce Sistemi”, Ekev Akademi Dergisi Yıl: 11 Sayı: 31, s. 39-54.
Gündüz, Mustafa, (2007). II. Meşrutiyetin Klasik Paradigmaları: İçtihad, Sebil’ür-reşad ve Türk Yurdu’nda Toplumsal Tezler, Ankara: Lotus Yayınları.
Huntington, Samuel, (2006). Medeniyetler Çatışması, der. Murat Yılmaz, Ankara: Vadi Yayınları.
İnalcık, Halil, (1995). “İstanbul: Bir İslam Şehri”, çev. İbrahim Kalın, İslam Tetkikleri Dergisi, C. IX, İstanbul, s. 243-268.
İnalcık, Halil, Arı, Bülent, (2005). “Türk-İslam-Osmanlı Şehirciliği ve Halil İnalcık'ın Çalışmaları”, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, Cilt 3, Sayı 6. s. 27-56.
Kanter, Beyhan, (2017). “Mehmed Âkif Ersoy’un Şiirlerinde Mekânın Anlam Alanları”, 80 Yıl Sonra Mehmed Âkif Ersoy Bilgi Şöleni, Türkiye Yazarlar Birliği Yayınları, s. 213-221.
Karakoç, Sezai, (2018). Diriliş Neslinin Amentüsü, İstanbul: Diriliş Yayınları.
M. Şemseddin, (1913). “İctimâiyât”, Sebilürreşad, C. 10, S. 244, 15 Mayıs.
Mardin, Şerif, (1991). Türk Modernleşmesi. İstanbul: İletişim Yayınları.
Mehmed Âkif, (1914). “Fâtih Kürsüsünde: 27”, Sebilürreşad, C. 11, S. 299, 4 Haziran.
Mehmed Âkif, (1915). “Uyan”, Sebilürreşad, C. 13, S. 327, 18 Şubat.
Mehmed Şeref, (1922). “Dünkü ve Bugünkü İslâm Âlemi”, Sebilürreşad, C. 20, S. 515, 31 Ağustos.
Mustafa Nazmi, (1919). “Bir Mukayese İstanbul, Taşra”, Sebilürreşad, C. 16, S. 412-413, 8 Mayıs.
Ömer Rıza, (1918). “Öksüz Diyâr-ı İslâm: Şâm-ı Şerîf”, Sebilürreşad, C. 15, S. 379, 21 Kasım.
Salih Abdullah, (1913). “İktisâdiyât”, Sebilürreşad, C. 10, S. 243, 8 Mayıs.
Sebilürreşad, (1912). “Edebiyât”, C. 8, S. 191, 2 Mayıs.
Sebilürreşad, (1912). “Hayât-ı Akvâm-ı İslâmiyye: Anadolu Müslümanları” C. 9, S. 215, 17 Ekim.
Sebilürreşad, (1912). “İctimâiyât”, C. 8, S. 191, 2 Mayıs.
Sebilürreşad, (1912). “Tırnova’da Âsâr ve Hayât-ı İslâmiyye, Silistre’de Âsâr ve Hayât-ı İslâmiyye”, C. 9, S. 211, 19 Eylül.
Sebilürreşad, (1912). C. 8, S.183, 8 Mart.
Sebilürreşad, (1914). “Afrika’da İslâmiyet Alabildiğine İlerliyor: Hıristiyan Misyoner Âlemi Dehşetler İçindedir!”, C. 12, S. 299, 4 Haziran.
Sebilürreşad, (1918). “Memâlık-i Osmaniyye’nın Vaz’ıyet-i İktisâdiyyesi”, C. 15, S. 365, 5 Ağustos.
Sebilürreşad, (1922). C. 20, S. 513, 17 Ağustos.
Sebilürreşad, (1948). “Allahın İnayetiyle Sebilürreşad’a Başlıyoruz”, C. 1, S.1, Mayıs.
Solak, Sevcan Güleç, (2017). “Mekân-Kimlik Etkileşimi: Kavramsal ve Kuramsal Bir Bakış”, Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, C. 6, S. 1, s. 13-37.
Şengül, Mehmet Bakır, (2010). “Romanda Mekân Kavramı”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Sayı: 3/11, s. 528-538.
Cansever, Turgut, (2013). İslam’da Şehir ve Mimari. İstanbul: Timaş Yayıncılık.
Yahya Kemal, (1922). “Ezansız Semtler”, Sebilürreşad, C. 20, S. 501, 13 Mayıs.