XVI. YÜZYIL FARSÇA SÖYLEYEN OSMANLI ŞAIRLERINDEN SÂʾILÎ İ ŞÎRÂZÎ ÜZERINE BIR DEĞERLENDIRME
Bu çalışmada, XVI. yüzyıl Farsça söyleyen Osmanlı şairlerinden Sâʾilî-i Şîrâzî’nin hayatı ve eserleri üzerinde durulacaktır. Sâʾilî, Anadolu’ya II. Bâyezîd’in saltanatı döneminde gelmiş, onun ölümü üzerine Yavuz Sultan Selîm ile Kanûnî Sultan Süleymân dönemlerini idrak etmiş bir şairdir. Henüz Anadolu’ya gelmeden önceki yaşamı hakkında, kendisinin gerek Milli Kütüphane’de 06 Mk. Yz. A. 6799’da kayıtlı toplam 517 varak külliyatının 214b-383b varakları arasında yer alan Dîvân’ının dibaçesinde gerekse de 384b-515a arası varakları içeren Târîḫ-i Âl-i ʿOsmânî’sindeki ayrıntılı ifadelerinin dışında, elimizde pek fazla bilgi bulunmamaktadır. Zaten hayatı hakkında bilgi veren sınırlı sayıdaki eserler de Anadolu’da yazılmıştır. XVI. yüzyıl ve sonrasında İran’da yazılan tezkirelerden sadece Luġat-nâme, Ferheng-i Soḫenverân ve Eẕ-ẕerîa, Sâʾilî’den söz etmiştir. Bu da bize şairin İran’da iken çok ünlü olmadığını düşündürmektedir. Ancak şairin İran’dan ayrılıp Anadoluya daha sonra da İstanbul’a yolu düşünce dönemin padişahı II. Bayezid’in isteği üzerine manzum bir Osmanlı tarihi kaleme almasının ardından adı dönemin Osmanlı tezkire kitaplarında anılmaya başlanmıştır. Dolayısıyla bir Osmanlı padişahına Farsça manzum bir tarih yazan bu şairin geniş çaplı tanıtılması ihtiyacı hâsıl olmuştur. Gerek dönemin tezkire kitaplarındaki bilgilerden gerekse de elimizdeki tek nüsha olan külliyatından istifade ederek şairin hayatına, eserlerine ve beyitlerinden yola çıkarak edebi kişiliğine dair ayrıntılıbilgiler verilecek ve adı geçen şair tüm yönleriyle tanıtılacaktır.
AN EVALUATION ON THE SAELI-YE SHIRAZI FROM THE 16TH CENTURY OTTOMAN POETS WHO SPEAK PERSIAN
In this study the life and works of Saeli-ye Shirazi, who is one of the 16th centuryOttoman poets who speak Persian will be emphasized. Saeli is a poet who came toAnatolia during the reign of Bayezid II and observed the periods of Yavuz SultanSelim and Suleiman The Magnificent upon his death. There is not much informationabout his life before coming to Anatolia, except for his detailed statements in thepreabmle of his Diwan located between the 214b-383b foils of a total of 517 foilrecords registered in 06 Mk. Yz. A. 6799 in the National Library and in the Tarikh e Al-e Osmani located between the 384b-515a. The limited number of works thatgive information about his life were also written in Anatolia. Only Logat-name,Ferhang-i Sokhanvaran and Az-Zaree’a mentioned Saeli’ among the tezkireswritten in Iran in and after the X/XVI centuries. This leads us to think that the poetwas not very famous when he was in Iran. However, when the poet left Iran andwent to Anatolia and then to Istanbul, at the request of Bayezid II sultan of theperiod wrote a verse Ottoman history, his name began to be mentioned in theOttoman Tezkire books of the period. Consequently, the need to introduce this poetto a Ottoman sultan, who wrote a Persian verse in history, was met. We will give awide range of information about the poet's life, works and couplets, by using boththe information in the tezkire books of the period and the literary personality, andthe poet in question will be introduced in all aspects.
___
- Âşık Çelebi. Meşâiru’ş-şuarâ. Haz. Filiz Kılıç, İnceleme-Metin. 1-3 Cilt. İstanbul: İAEY, 2010.
- Dihḫudâ, ‘Ali Ekber. Luġatnâme. 8 Cilt. Tahran: İntişârât-ı Danişgâh-ı Tahran, 1328/1910
- Ḫayyâmpûr, Abdu’r-resûl. Ferheng-i Soḫenverân, 1 Cilt. Tahran: İntişârât-ı Tılâyî, 1372 /1952.
- İsen, Mustafa. Eski Türk Edebiyatı, 5. Baskı. Ankara: Grafiker Yayınları, 2009. Kâtib Çelebi. Keşfu’ẓ-ẓunûn ʿan esâmi’l-kütüb ve’l-fünûn. Haz. Şerefettin Yaltkaya. 1- 2 Cilt, İstanbul: Maarif Matbaası, 1941.
- Ḳâzvînî, Ḥekîmşâh Muḥammed. Tercume-i Mecâlisu’n-nefâis. Nşr. ʿAli Aṣġar Ḥikmet. Tahran: Bank-ı Milli-i İrân, 1323/1944.
- Kınalı-zâde Hasan Çelebi. Tezkiretu’ş-şuarâ. Haz. İbrahim Kutluk. 3. Baskı. 1-2 Cilt. Ankara: TTK, 2014.
- Muîn, Muhammed. Ferheng-i Fârsî. 1-4 Cilt. Tahran: İntişârât-ı Emir Kebir, 1375/1955.
- Nevâî, Ali Şîr. Mecâlisu’n-nefâis. Haz. Kemal Eraslan. 2. Baskı, Ankara: TDK, 2015,
- Rûmî, Mevlânâ Celâleddîn. Dîvân-ı Şems-i Tebrîzî. Neşr-i Muhammed, 5. Baskı. Tahran, 1386/1966
- Rûmî, Mevlânâ Celâleddîn. Mesnevî-i Manevî. 9. Baskı. Tahran: İntişârât-ı Dûstân, 1386/1966.
- Sâʾilî-i Şîrâzî. Külliyât-ı Sâʾilî-i Şîrâzî, Yz., Millî Ktp., No 06 Mk. Yz. A 6799, (t.y.).
- Saraç, M. A. Yekta. Klasik Edebiyat Bilgisi. 9. Baskı. İstanbul: Gökkubbe Yayınları, 2015.
- Şemseddin Sâmi. Ḳāmûsu’l-aʿlâm. 4 Cilt. İstanbul: Mihrân Matbaası, 1311/1893.
- Tahir-ül Mevlevî. Edebiyat Lügatı. Nşr. Kemâl Edib Kürkçüoğlu. İstanbul: Enderun Kitabevi, 1973.
- Tahrânî, Âgā Buzurg. Eẕ-ẕerîʿa ilâ tesânîfiʾş-şiʿa, 9 Cilt. Tahran: y.y., 1332/1914.
- Tebrîzî, Muḥammed H. H. Burhân-ı Katı. Nşr. Burhan-ı Katı-Muhammed Muin. 4 Cilt. Tahran: İntişârât- Emir Kebir, 1357/1938.
- Tuman, Mehmet Nâil. Tuhfe-i Nâilî. Haz. Cemâl Kurnaz-Mustafa Tatcı. 1-2 Cilt. Ankara: Bizim Büro Basımevi, 2001.
- Yıldırım, Serpil. Sâʾilî-i Şîrâzî’nin Târîḫ-i Âl-i ʿOsmânî’si (inceleme-metin-çeviri). Kırıkkale: Kırıkkale-Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2018.
- Yayın Aralığı: Yılda 3 Sayı
- Yayıncı: Şarkıyat Araştırmaları Derneği
Sayıdaki Diğer Makaleler
XVI. YÜZYIL FARSÇA SÖYLEYEN OSMANLI ŞAIRLERINDEN SÂʾILÎ İ ŞÎRÂZÎ ÜZERINE BIR DEĞERLENDIRME
XIX. YÜZYILDA KÜRTLER ARASINDA HÂLİDÎLİĞİN YAYILMASINAKADİRÎ AİLELERİN YAKLAŞIMI
HANEFÎ FAKÎH EBÛ SÜLEYMAN el-CÛZECÂNÎ (öl. ?) ve HADİSÇİLİĞİ
REB'-İ REŞÎDÎ HANKÂHINDA İKİ ÂRİF: KĀŞÂNÎ VE DÂVÛD-İ KAYSERÎ
‘VARLIK’ YA DA ‘MUTABAKAT’: ‘HAK’ KAVRAMININ ASLI VE‘ALÊTHEİA’